Uitspraken

In deze zaak draait het om de afwikkeling van de nalatenschap van erflaatster en het aandeel van [eiser] daarin. Partijen verschillen in de eerste plaats van mening over
a. omvang en samenstelling van de boedel;
b. de peildatum voor de waardering;

c. de waardering van de verschillende vermogensbestanddelen;

d. de schulden die tot de nalatenschap moeten worden gerekend en

e. de hoogte daarvan.
In de tweede plaats discussiëren partijen over giften die erflaatster bij leven aan [gedaagde] heeft gedaan en de waardering daarvan.
In de derde plaats is aan de orde het aan [gedaagde] toegekende keuzelegaat, de inbrengverplichting en de afgifte van het legaat.
Tot slot speelt een rol de manier waarop [gedaagde] als executeur zich van haar taak heeft gekweten.
De rechtbank zal in de genoemde volgorde de verschillende onderwerpen bespreken. Daaraan voorafgaand zal de rechtbank ingaan op de achtergrond van het geschil, de inhoud van het testament, de verschillende posities van [eiser] en [gedaagde] en de vraag of niet eerst vereffening moet plaats vinden. In het kort schetst de rechtbank daarmee het beoordelingskader waartegen de verschillende onderwerpen en, uiteindelijk, de vorderingen van [eiser] zullen worden beoordeeld.

De conclusie is dat er nog geen definitieve beslissing mogelijk is. Eerst zal op diverse onderdelen een deskundigenbericht worden ingewonnen over de waarde die aan bepaalde vermogensbestanddelen moet worden toegekend. Ook zullen partijen zich nog bij akte nader moeten uitlaten over een aantal concreet aangegeven onderwerpen die van belang zijn om te kunnen beslissen over de omvang van de boedel, de schulden die tot de nalatenschap moeten worden gerekend en de vaststelling van het aandeel van [eiser] .

Per saldo strekken de vorderingen van [eiser] tot verdeling van de nalatenschap. Hij heeft de nalatenschap echter beneficiair aanvaard. Artikel 4:202 lid 1, aanhef en onder a, BW bepaalt dat een nalatenschap moet worden vereffend volgens de voorschriften van afdeling 4.6.3 BW wanneer zij door een of meer erfgenamen onder voorrecht van boedelbeschrijving is aanvaard, tenzij er een tot voldoening van de opeisbare schulden en legaten bevoegde executeur is en deze kan aantonen dat de goederen der nalatenschap ruimschoots toereikend zijn om alle schulden der nalatenschap te voldoen.

Die laatste situatie doet zich hier voor: in het testament van erflaatster is [gedaagde] tot executeur in de hier bedoelde zin benoemd. Verder heeft [gedaagde] in haar producties 51 en 52 alle vermogensbestanddelen van de nalatenschap in kaart gebracht. [eiser] heeft die opstelling in zijn productie 40 eveneens tot uitgangspunt genomen. Hoewel partijen van mening verschillen over het aantal bestanddelen en zij het onderling niet eens zijn over de waarde van de bestanddelen, geven de opstellingen van zowel [gedaagde] als [eiser] in alle gevallen een positief saldo te zien. Daarmee staat tussen hen vast dat de goederen van de nalatenschap ruimschoots toereikend zijn om alle schulden van de nalatenschap te voldoen. Dat er in de nalatenschap niet voldoende liquide middelen aanwezig zijn om alle schuldeisers van de nalatenschap te betalen staat daar los van.

De conclusie is dan ook dat er geen vereffening hoeft plaats te vinden volgens de voorschriften van afdeling 4.6.3., en dat daarin geen belemmering is gelegen om tot verdeling van de nalatenschap te komen.

De rechtbank wijst de vordering van [eiser] om [gedaagde] te veroordelen een notarieel beëdigde boedelbeschrijving op te laten stellen en alle daarop betrekking hebbende bescheiden af te geven af. Gelet op de door [gedaagde] overgelegde producties 51 en 52 valt niet in te zien welk belang [eiser] nog bij die vordering heeft. Voor zover het gaat om de afgifte van bescheiden, heeft [eiser] daarover een aparte vordering ingediend. Die zal de rechtbank nu bespreken.

[eiser] heeft afgifte gevorderd van de in randnummer 24 van de inleidende dagvaarding genoemde bescheiden. Daargelaten dat [gedaagde] heeft gesteld dat zij een groot deel van de gevraagde bescheiden al eerder aan [eiser] ter beschikking heeft gesteld, heeft zij in het verdere verloop van de procedure zeer veel producties in het geding gebracht. In aanmerking genomen dat de mondelinge behandeling op verzoek van (de advocaat van) [gedaagde] is aangehouden, waarna [gedaagde] door de rechtbank in de gelegenheid is gesteld aanvullende stukken in het geding te brengen en [eiser] daarop heeft kunnen reageren, had van [eiser] verwacht mogen worden dat hij in die reactie, maar uiterlijk op de mondelinge behandeling concreet zou hebben aangegeven welke stukken hij nog miste. De rechtbank rekent het in ieder geval niet tot haar taak om in de (schattenderwijs) 1.500 pagina’s die er sinds de inleidende dagvaarding zijn geproduceerd, zelfstandig op zoek te gaan naar de stukken waar [eiser] wel om heeft gevraagd, maar niet heeft gekregen. De rechtbank wijst deze vordering daarom af. Het is daarbij overigens de vraag of [eiser] daardoor in zijn belangen wordt geschaad. Als in het vervolg van deze procedure zou blijken dat de rechtbank voor haar oordeel bepaalde stukken nodig heeft die, hoewel [gedaagde] daarover beschikt of geacht kan worden te beschikken, niet door haar zijn overgelegd, kan de rechtbank daaruit de gevolgtrekking maken die zij geraden acht.

Strikt genomen bestaat de nalatenschap wat betreft de positieve vermogensbestanddelen op dit moment alleen uit de vordering op [gedaagde] uit hoofde van de door haar verschuldigde inbreng. De goederen van de nalatenschap zijn immers in eigendom aan [gedaagde] overgedragen in het kader van de afgifte van het legaat.
heeft door het haar toegekende legaat te aanvaarden ook de verplichting op zich genomen om de waarde van de aan haar af te geven goederen aan de nalatenschap te vergoeden. Uit de notariële akte van 8 juni 2017 tot afgifte van het legaat blijkt echter dat wel de goederen aan [gedaagde] in eigendom zijn overgedragen, maar dat [gedaagde] niet aan haar daartegenover staande inbrengplicht heeft voldaan. De rechtbank verwijst naar de passage, opgenomen onder V van de akte (zie 2.14 hiervoor). Ongeacht het antwoord op de vraag of dat, zoals [eiser] heeft gevorderd, ertoe moet leiden dat de afgifte ongedaan moet worden gemaakt, - dat punt komt hierna onder 4.55 en volgende nog aan de orde – is van belang om vast te stellen wat de waarde van de goederen van de nalatenschap en/of de omvang van de inbrengverplichting is.

[gedaagde] stelt zich op het standpunt dat partijen overeenstemming hebben bereikt over de waarde van de goederen en verwijst daarbij naar de in 2.11. weergegeven brief van 23 december 2013. Voor zover zij daarmee heeft bedoeld te stellen dat zij overeenstemming met [eiser] heeft bereikt over de waarde van alle goederen van de nalatenschap, kan de rechtbank haar daarin niet volgen, omdat uit een simpele vergelijking van de in rechtsoverweging 4.7. genoemde vermogensopstellingen van [eiser] en [gedaagde] al volgt dat zij het niet eens zijn over de omvang en samenstelling van de nalatenschap.

In de genoemde brief worden ook niet alle goederen van de gemeenschap genoemd. Op zijn best kan uit de brief van [gedaagde] van 23 december 2013 worden afgeleid dat er volgens haar overeenstemming is bereikt over de waarde van de panden aan de [adres] en [adres] te [plaats] , de inboedel van erflaatster, en de waarde van de aandelen van Nail Line BV. Maar ook dat standpunt volgt de rechtbank niet.

De in rechtsoverweging 2.9. weergegeven “vaststellingsovereenkomst” laat zich namelijk niet anders uitleggen dan dat partijen daarin hebben afgesproken dat de door ieder van hen al ingeschakelde makelaars samen een derde makelaar zouden aanstellen en dat diens taxatie bindend zou zijn. Aan het feit dat [eiser] [gedaagde] op 12 november 2013 heeft gemaild dat zij die door hem opgestelde vaststellingsovereenkomst als niet verzonden moest beschouwen, komt verder geen betekenis toe: aan hetgeen partijen in die overeenkomst hebben afgesproken (namelijk: dat er een derde makelaar zou worden benoemd), is uitvoering gegeven, zonder dat [eiser] daartegen verder heeft geprotesteerd. [eiser] stelt zich echter op het standpunt dat hij niet aan die overeenkomst kan worden gehouden. De rechtbank volgt hem daarin.

De enkele omstandigheid dat het testament [gedaagde] de bevoegdheid geeft de nalatenschap van haar moeder af te wikkelen, betekent niet dat zij zich niets gelegen hoeft te laten liggen aan de gerechtvaardigde belangen van haar broer, die de enige andere erfgenaam is. [gedaagde] heeft, weliswaar kennelijk op verzoek van de derde makelaar (Colliers) zelf, overleg met Colliers gevoerd over de waarderingsgrondslag. Maar dat was nu juist niet de bedoeling. Gegeven de discussie die partijen hadden over de waardering van de onroerende zaken, had van [gedaagde] verwacht mogen worden dat zij zich bij vragen van Colliers uiterst terughoudend zou opstellen: zij had ofwel Colliers voor de beantwoording van die vragen moeten verwijzen naar de beide makelaars die eerder door partijen zelf waren ingeschakeld, ofwel had zij haar broer bij de beantwoording van de vragen van Colliers moeten betrekken. Zij heeft echter het een noch het ander gedaan. Gesteld noch gebleken is verder dat Colliers zelf contact heeft gezocht met [eiser] over de waarderingsgrondslag. Dat alles maakt dat van een onpartijdige taxatie, wat nu juist het doel was van de vaststellingsovereenkomst, niet meer kan worden gesproken en dat [eiser] niet aan de taxatie van Colliers kan worden gehouden.

Het voorgaande heeft ook gevolgen voor de waarde van de overige in de brief van [gedaagde] genoemde goederen. Duidelijk is immers dat [eiser] de nalatenschap als één geheel wilde zien en slechts akkoord was met de overige “punten” als partijen overeenstemming zouden bereiken over de waarde van de onroerende zaken. Nu die overeenstemming er (nog steeds) niet is, moet het ervoor worden gehouden dat partijen het niet eens zijn over de waarde van de goederen van de nalatenschap. Dat betekent dat die waarde alsnog moet worden vastgesteld. Het testament van erflaatster indachtig, zal de rechtbank deskundigen benoemen die de waarde van de goederen zullen vaststellen waarover partijen geen overeenstemming hebben bereikt. Daarvoor zal de rechtbank eerst inventariseren welke goederen tot de nalatenschap behoren.

Uit een vergelijking van de vermogensopstellingen van partijen (productie 40 van [eiser] ; producties 50 en 51 van [gedaagde] ) blijkt dat zij niet van mening verschillen dat in ieder geval de volgende goederen deel uitmaken van de nalatenschap:

1. de onroerende zaken aan de [adres] en [adres]

2. de waarde van de aandelen in de besloten vennootschap Nail Line B.V.

3. saldi van bankrekeningen

4. inboedel

5. sieraden

6. een auto van het merk BMW

- de peildatum

Het testament regelt niet per welk tijdstip de in te brengen waarde dient te worden bepaald. Aangezien het legaat en daarmee de vordering tot levering tegen inbreng van de waarde wordt verkregen met het overlijden van erflaatster, wordt aangenomen dat de in te brengen waarde is de waarde per sterfdag, tenzij erflaatster anders heeft bepaald. Dat laatste doet zich dus niet voor.

De rechtbank zal bij een nader vonnis een deskundige benoemen ter beantwoording van de volgende vragen:

• -

  wat is volgens u de juiste maatstaf voor de waardering van de onroerende zaken aan de [adres] en [adres] te [plaats] , in aanmerking genomen dat een deel van het bedrijfspand werd verhuurd?

• -

  wat is, uitgaande van die maatstaf, de waarde van de beide onroerende zaken?

• -

  zijn er nog andere opmerkingen die u wilt maken?

De rechtbank zal de deskundige er daarbij op wijzen dat partijen van mening verschillen over het deel van het bedrijfspand ( [adres] ) dat is verhuurd, en het deel dat in gebruik is bij Nail Line B.V. Volgens [eiser] is 60% in gebruik bij Nail Line B.V., en 40% beschikbaar voor verhuur; volgens [gedaagde] is 84% beschikbaar gesteld aan Nail Line B.V.

• -

  wat is volgens u de meest aangewezen maatstaf voor de waardering van de aandelen van erflaatster in Nail Line B.V.?

• -

  wat is, uitgaande van die maatstaf, de waarde van die aandelen?

Tussen partijen bestaat overeenstemming over het bestaan van de volgende bankrekeningen en het saldo op de sterfdatum:

• -

  Rabo betaalrekening [rekeningnummer] met een saldo van € 1.001,75

• -

  ING bank rekening [rekeningnummer] met een saldo van € 1.649,36.

In geschil zijn de volgende rekeningen:

Volgens [eiser] is de inboedel minimaal € 20.000,00 waard, waarbij hij erop wijst dat erflaatster in het bezit was van twee Artifort banken, die volgens hem € 6.000,00 per stuk waard zijn en dat zij ook twee schilderijen van Pieter Alewijns bezat, die € 3.800,00 per stuk waard zijn.

Het verweer van [gedaagde] dat partijen overeenstemming hebben bereikt over een waarde van de inboedel van erflaatster van € 8.000,00 wordt verworpen, gelet op hetgeen hiervoor is overwogen. [gedaagde] betwist dat de waarde van de inboedel van erflaatster € 20.000,00 bedraagt.

Bij die stand van zaken, zal de rechtbank ook hier bij een nog te wijzen vonnis een deskundige benoemen die de waarde moet beoordelen van de inboedel van erflaatster naar de samenstelling en toestand ten tijde van het overlijden van erflaatster. Als onweersproken moet worden aangenomen dat tot die inboedel ten minste twee Artifort banken en twee schilderijen van Pieter Alewijns behoorden. Anders dan [eiser] heeft de rechtbank geen behoefte aan inzage in de polis van de inboedelverzekering, nu het algemeen bekend is dat de daarop gemelde verzekerde waarde de vervangings- (of nieuw-)waarde van de inboedelzaken betreft. Mogelijk zou de inboedelverzekering interessant zijn als de volledige inboedel van erflaatster hagelnieuw zou zijn, maar gesteld noch gebleken is dat dat het geval was. De rechtbank wijst er op dat [eiser] in de gelegenheid moet worden gesteld bij de taxatie aanwezig te zijn en zal de deskundige (en [gedaagde] ) in die zin instrueren.

Het voorgaande neemt niet weg, dat [gedaagde] alle goederen uit de nalatenschap van erflaatster heeft gekozen, en daarmee ook de sieraden. Daarmee zal zij ook de waarde van de sieraden moeten inbrengen. De rechtbank gaat ervan uit dat de deskundige die zij zal benoemen om de inboedel te taxeren, ook in staat zal zijn om de waarde te bepalen van de door [gedaagde] genoemde sieraden.

De vraagstelling aan de deskundige komt daarmee te luiden:

• -

  wat is de vrije verkoopwaarde van de inboedel van de woning aan de [adres] te [plaats] , waaronder twee Artifortbanken en twee schilderijen van Pieter Alewijns?

• -

  wat is de vrije verkoopwaarde van de sieraden van erflaatster, met name de horloges, de armbanden, en het zilveren en gouden ringetje ?

De rechtbank wijst de deskundige (en [gedaagde] ) erop dat [eiser] aanwezig moet zijn tijdens de taxatie.

Uit de akte van afgifte van het legaat (productie 6 van [eiser] ) blijkt dat tot de nalatenschap van erflaatster tevens een personenauto van het merk BMW behoorde. De rechtbank verwerpt het betoog van [eiser] dat [gedaagde] haar aandeel in deze auto heeft verbeurd omdat het een zogenaamd verzwegen goed zou zijn (vgl. artikel 3:194 lid 2 BW). Dit is duidelijk niet het geval. In de notariële akte tot afgifte van het legaat is de auto opgenomen onder de goederen die onder het legaat vallen en die aan [gedaagde] zijn afgegeven. Daarmee moet de waarde van de auto dus door [gedaagde] in de nalatenschap worden ingebracht en wordt daarmee bij de verdere afwikkeling van de nalatenschap rekening gehouden. Dat de auto in de onderhandelingen tussen partijen geen rol heeft gespeeld maakt dat niet anders. [eiser] gaat uit van een waarde van de auto van € 6.000,00. Nu [gedaagde] die waarde niet heeft weersproken, zal ook de rechtbank van die waarde uitgaan.

[eiser] stelt dat erflaatster een overlijdensrisico had, ter waarde van fl. 150.000,00 (€ 68.067,03). Volgens hem is de eigenwoningschuld per de datum van overlijden afgelost en wijst ook dat erop dat er een overlijdensrisicoverzekering en/of levensverzekering was. [eiser] verwijst verder naar een pagina uit een financieringsvoorstel van de Rabobank van 6 september 1999, waarop op pagina 2 staat vermeld: "Verpanding rechten/vorderingen uit een overlijdensrisicoverzekering op naam van [naam erflaatster] , groot f 150.000,--."

Volgens [gedaagde] bestaat er geen overlijdensrisicoverzekering. Zij heeft daarover gebeld. De financiering waarnaar door [eiser] is verwezen, is ofwel niet aangegaan, ofwel is voortijdig opgezegd.

Naar het oordeel van de rechtbank was het aan [gedaagde] om hierover klare wijn te schenken, en valt er op de kwaliteit van haar betwisting veel af te dingen. Zo is het antwoord op de vraag met wie ze dan heeft gebeld (en wanneer) niet gegeven. In ieder geval lijkt het niet erg aannemelijk dat het financieringsvoorstel niet is geaccepteerd: de rechtbank stelt namelijk vast dat op het door [eiser] overgelegde stuk te lezen is dat “als u van deze aanbieding gebruik maakt (…) verzoeken [wij] u (…) alle pagina’s van dit voorstel (…) te paraferen” en dat de betreffende pagina onder het kopje “cliënt” van een paraaf is voorzien. Op de stelling van [eiser] dat de eigenwoningschuld is afgenomen, heeft [gedaagde] zelfs niet gereageerd. Mede omdat [gedaagde] beschikt over de administratie van erflaatster, had er op dit punt veel meer van haar mogen worden verwacht. Voorshands, behoudens door [gedaagde] te leveren tegenbewijs, zal de rechtbank er dan ook vanuit gaan dat tot de nalatenschap rechten uit een overlijdensrisicoverzekering behoorden, tot een omvang van € 68.067,03. De rechtbank zal [gedaagde] toelaten tot het leveren van tegenbewijs.

De conclusie is dat er nog veel onduidelijkheid bestaat over de waarde die aan de goederen van de nalatenschap moet worden toegekend, en daarmee dus ook over de omvang van de inbrengverplichting van [gedaagde] .

1. Leningen bij de Rabobank

2. Een schuld aan [naam schuldeiser 1] en [naam schuldeiser 2]

3. Een schuld aan [naam schuldeiser 3]

4. Een fiscale claim op het onroerend goed

[gedaagde] stelt dat de volgende leningsovereenkomsten bij de Rabobank schulden van de nalatenschap zijn:

Dat geldt ook ten aanzien van de leningen met nummer [nummer leningsovereenkomst] en [nummer leningsovereenkomst] . [eiser] stelt dat [gedaagde] daarvan medeschuldenaar is, en dat die schulden geheel althans gedeeltelijk voor rekening van [gedaagde] dienen te blijven. Ook van deze leningen wil de rechtbank de leningsovereenkomsten zien.

Ten aanzien van de lening met nummer [nummer leningsovereenkomst] bestaat onduidelijkheid over het saldo op het moment van overlijden. [eiser] stelt dat uit een brief van de Rabobank volgt dat het saldo op het moment van overlijden € 14.500,00 bedroeg, terwijl het saldo volgens [gedaagde] € 72.604,83 bedroeg. Uit de door [gedaagde] als bijlage 6.1 t/m 6.3 bij productie 51 overgelegde kopie bankafschriften blijkt dat het saldo van de rekening met nummer [nummer leningsovereenkomst] op de sterfdatum € 72.604,83 bedroeg en het saldo van de rekening met nummer [nummer leningsovereenkomst] € 14.500,00. De rechtbank gaat er daarom voorshands van uit dat abusievelijk in de brief van de Rabobank waar [eiser] zich op beroept de rekeningnummers en de bijbehorende saldi zijn verwisseld en dat het saldo van € 72.604,83 zoals vermeld op het rekeningafschrift juist is. Mocht [eiser] in de administratie van erflaatster gegevens aantreffen die aantonen dat deze conclusie niet juist is, dan kan hij die gegevens alsnog inbrengen bij de door hem nog te nemen akte (zie hiervoor onder 4.24.1. t/m 4.24.3.).

[naam schuldeiser 1] is de broer van erflaatster; [naam schuldeiser 2] is zijn partner. Volgens [gedaagde] bedraagt de schuld van erflaatster aan hen € 65.042,99. Daarbij verwijst zij naar een overeenkomst van geldlening van 5 januari 2001, waarin is opgenomen dat erflaatster fl. 120.000,00 leent van haar broer en mevrouw [naam schuldeiser 2] , een aanhangsel van 26 april 2012 en een verklaring van 25 juli 2013.

[eiser] betwist dat deze schuld is aangegaan door erflaatster. Hij wijst erop dat er geen bankafschriften zijn overgelegd waaruit blijkt dat er een bedrag van fl. 120.000,00 (€ 54.453,63) op de bankrekening van erflaatster is gestort en dat erflaatster voornoemde schuld ook nimmer heeft opgenomen in haar belastingaangiften. Voor het geval erflaatster het bedrag wel zou hebben geleend, dan is de vordering volgens [eiser] verjaard op 5 januari 2011. Bovendien is [gedaagde] volgens het aanhangsel van 26 april 2012 medeschuldenaar, waardoor de schuld haar ten minste voor de helft (€ 27.226,82) aangaat. [eiser] stelt verder dat het gestelde bedrag van € 65.042,99 niet te rijmen is met het in de leningsovereenkomst genoemde bedrag van € 54.453,63

De door [gedaagde] overgelegde stukken leveren in dit geding geen dwingend bewijs op van het bestaan van de gestelde leningsovereenkomst. Met die stukken heeft zij wel een begin van bewijs geleverd. De rechtbank zal haar in de gelegenheid stellen te bewijzen dat het gestelde bedrag van fl. 120.000,00 (€ 54.453,63) daadwerkelijk ter beschikking van erflaatster is gesteld en nog niet is terugbetaald. Op de overige weren van [eiser] zal de rechtbank dan in een later stadium oordelen. De rechtbank wil daarover echter nu al kwijt dat [gedaagde] voor het verschil tussen € 65.042,99 en € 54.453,63 geen genoegzame verklaring heeft gegeven. De rechtbank heeft uit de informatie van de heer [naam schuldeiser 1] en mevrouw [naam schuldeiser 2] tijdens de comparitie begrepen dat zij voor het geleende bedrag zelf een hypotheeklening hebben afgesloten of een bestaande hypotheek hebben verhoogd, en dat met erflaatster is afgesproken dat zij de door hen verschuldigde (variabele) hypotheekrente zou betalen èn een bonusrente. Het verschil zou dan zijn ontstaan doordat de variabele hypotheekrente wel altijd is betaald, maar de bonusrente niet. Aan de hand van de overgelegde stukken valt echter niet na te gaan dat ten tijde van haar overlijden een achterstand bestond in betaling van € 10.589,36 (het verschil tussen € 65.042,99 en € 54.453,63).

[eiser] heeft gemotiveerd betwist dat dit een lening is aan erflaatster. Hij heeft gesteld dat deze schuld niet vermeld staat in de aangifte inkomstenbelasting van erflaatster, dat het leningsbedrag is overgemaakt naar de ten name van [gedaagde] gestelde bankrekening [rekeningnummer] en dat de handtekening onderaan de door [gedaagde] overgelegde overeenkomst ook zeer afwijkend is van andere handtekeningen van erflaatster. Naar het oordeel van de rechtbank heeft [gedaagde] daar onvoldoende tegenover gesteld, zodat zij er vanuit zal gaan dat de hier bedoelde schuld niet tot de nalatenschap behoort.

[gedaagde] stelt, onder verwijzing naar een e-mail van haar adviseur [naam adviseur] (productie 51 van [gedaagde] , bijlage 10.1 en 10.2), dat het bedrijfspand aan de [adres] ter beschikking is gesteld aan Nail Line B.V. en dat er door het overlijden van erflaatster een (forse) fiscale claim is ontstaan, die is doorgeschoven naar [gedaagde] .

[eiser] wijst erop dat [gedaagde] deze vermeende fiscale last pas in de loop van deze procedure is gaan vermelden. Volgens hem blijkt uit de als productie 37 overgelegde e‑mail van [naam adviseur] niet dat er daadwerkelijk aanslagen zijn/worden overgelegd dan wel dat de belastingdienst van oordeel is dat nog moet worden afgerekend. Bovendien bedraagt de navorderingstermijn vijf jaar. Nu die inmiddels verstreken is, kan niet meer worden gevorderd. Voor het geval er wel een navordering mogelijk zou zijn, merkt [eiser] op dat niet met stukken is onderbouwd wat de gehanteerde boekwaarde is van het bedrijfspand dat deels aan Nail Line B.V. wordt verhuurd, dat onduidelijk is wat de waarde van het bedrijfspand is (de rechtbank benoemt daarvoor een deskundige) en dat het gelet op het verhuurde vloeroppervlak niet juist is dat 84% van de bedrijfsruimte wordt verhuurd aan Nail Line B.V. (zoals waarvan [gedaagde] uitgaat) maar slechts 60%. Anders dan [gedaagde] stelt is volgens [eiser] uit geen enkel stuk gebleken dat het percentage van 84% in afstemming met de Inspecteur zou zijn vastgesteld en sindsdien in de aangiften 1B van erflaatster zou zijn gevolgd. Evenmin blijkt als dat de belastingdienst het percentage van 84% ook zal hanteren bij het vaststellen van een mogelijke IB-schuld.

De rechtbank acht het wenselijk dat zij op dit punt wordt voorgelicht door een deskundige. Daarbij stelt de rechtbank zich voor dat de te benoemen deskundige de hoedanigheid van fiscalist zal bezitten en dat de vraagstelling als volgt komt te luiden:

• -

  Was er ten tijde van het overlijden van erflaatster met betrekking tot de onroerende zaak aan de [adres] te [plaats] sprake van een ter beschikking gesteld vermogensbestanddeel in de zin van paragraaf 3.4.1. van de Wet IB 2001?

• -

  Speelt bij het bepalen van de fiscale gevolgen van de terbeschikkingstellingregeling de omvang van de in gebruik gegeven vloeroppervlakte een rol?

• -

  Hoe beoordeelt u de stelling dat er met de Inspecteur is afgesproken dat 84% van de inkomsten uit ter beschikking gestelde vermogensbestanddelen belast zijn in box 1 en 16% in box 3?

• -

  Heeft er na het overlijden van erflaatster belastingheffing plaatsgevonden in verband met het ter beschikking stellen van vermogensbestanddelen? Zo ja, tot welk bedrag? Zo nee: waarom niet?

• -

  Hoe beoordeelt u de stelling van [eiser] dat de navorderingstermijn van vijf jaar inmiddels is verstreken en er daarom geen belasting meer zal kunnen worden gevorderd?

• -

  Zijn er nog andere opmerkingen die u wenst te maken die voor de rechter van belang kunnen zijn?

Om het erfdeel van [eiser] te kunnen vaststellen moet rekening worden gehouden met eventuele giften die erflaatster bij leven aan haar nakomelingen heeft gedaan. De rechtbank verwijst naar wat zij hiervoor onder punt 4.4 heeft overwogen.
heeft erop gewezen dat erflaatster in het verleden op 2 momenten aandelen heeft overgedragen aan [gedaagde] . Op 20 oktober 1995 (productie 21 van [gedaagde] ) heeft erflaatster in haar hoedanigheid van directeur van beleggingsmaatschappij AFM BV 120 aandelen verkocht en overgedragen aan [gedaagde] tegen de koopsom van fl. 1,00 (€ 0,45). Op 20 april 2007 (productie 22 van [gedaagde] ) zijn 125 aandelen door erflaatster in haar hoedanigheid van directeur van Nail Line B.V. verkocht en overgedragen aan [gedaagde] tegen een koopsom van € 1,00.Volgens [eiser] is bij beide gelegenheden geen reële koopprijs gehanteerd en gaat het in feite om schenkingen. Bij gebrek aan nadere informatie bepaalt [eiser] de omvang van het geschonkene op achtereenvolgens € 10.000,00 voor de aandelen AFM en € 8.000,00 voor de aandelen Nail Line BV. Volgens [gedaagde] was de waarde van de aandelen nihil.

Ook wil [eiser] dat rekening wordt gehouden met de aflossing van de lening aan [naam schuldeiser 3] en eventuele andere giften van erflaatster aan [gedaagde] .
De rechtbank heeft hiervoor geoordeeld dat de schuld aan [naam schuldeiser 3] niet kan worden aangemerkt als een lening verstrekt aan erflaatster en dat deze dus niet tot de nalatenschap moet worden gerekend. Voor zover komt vast te staan dat de betaling van deze schuld ten laste van erflaatster is verricht is dus sprake van een gift waarmee bij het bepalen van het wettelijk erfdeel van [eiser] rekening moet worden gehouden.
Over mogelijk andere giften kan de rechtbank kort zijn: vooralsnog biedt wat [eiser] hierover naar voren heeft gebracht onvoldoende concrete aanknopingspunten om aan te nemen dat dergelijke giften zijn gedaan.

De rechtbank begrijpt dat gedurende jaren werk en privé van erflaatster en [gedaagde] door elkaar zijn gelopen, dat moeder en dochter samen werkten in de onderneming Nail Line B.V., dat zij in gezinsverband bij elkaar woonden en over en weer voor elkaar hebben gezorgd. [eiser] heeft die feitelijke situatie ook niet weersproken en er is niet gesteld of gebleken dat [gedaagde] , buiten haar eventuele inkomsten uit Nail Line B.V., privé over vermogen of inkomsten beschikte om in haar onderhoud te voorzien. Hoe de geldstromen tussen de onderneming en erflaatster, respectievelijk de onderneming en [gedaagde] , precies zijn gelopen en hoe de kosten voor de gezamenlijke huishouding zijn voldaan, is niet inzichtelijk gemaakt. Vooralsnog ziet de rechtbank geen reden om (een deel van) de gezamenlijke huishoudelijke kosten aan te merken als gift. Dit kan anders zijn wanneer mocht blijken dat [gedaagde] – anders dan zij stelt – wel degelijk een redelijk salaris uitbetaald heeft gekregen voor haar werkzaamheden in Nail Line B.V. In dat geval is het aan haar om aan te tonen dat zij een reële bijdrage heeft betaald aan de kosten van de gezamenlijke huishouding. De beschikbare financiële gegevens van Nail Line B.V. (productie 16 bij dagvaarding) bieden hier geen inzicht in. De rechtbank zal daarom de deskundige die onderzoek zal gaan doen naar de waarde van de aandelen Nail Line B.V. tevens de vraag voor leggen na te gaan welk salaris [gedaagde] door Nail Line B.V. is toegekend en in hoeverre zij uit dien hoofde een vordering heeft op Nail Line B.V.

Daarmee wordt de vraagstelling aan de deskundige:

• -

  wat is volgens u de meest aangewezen maatstaf voor de waardering van de aandelen van erflaatster in Nail Line B.V.?

• -

  wat is, uitgaande van die maatstaf, de waarde van die aandelen op 4 juli 2013?

• -

  wat was in 2007 de waarde van de 125 aandelen in Nail Line B.V. die erflaatster toen aan [gedaagde] heeft verkocht?

• -

  welk salaris is [gedaagde] door Nail Line B.V. toegekend?

• -

  in hoeverre heeft [gedaagde] nog een vordering op Nail Line B.V. in verband met eventueel achterstallig salaris?

• -

  welke overige opmerkingen wenst u nog te maken die voor de rechter van belang kunnen zijn bij het beslechten van het geschil?

[gedaagde] heeft in haar hoedanigheid van executeur het aan haar toegekende legaat afgegeven op 8 juni 2017, zonder dat tegelijkertijd harerzijds de daartegenover staande inbrengplicht is voldaan. De rechtbank wijst voor dit laatste naar de passage in de notariële akte afgifte legaat van 8 juni 2017, opgenomen onder V van de akte en hiervoor weergegeven onder punt 2.14. [gedaagde] heeft aangevoerd dat zij alle schulden van de nalatenschap voor haar rekening heeft genomen en dat zij daarmee aan haar inbrengverplichting zou hebben voldaan.

De vraag is of dat tot gevolg moet hebben dat de afgifte van de goederen ongedaan wordt gemaakt, in ieder geval voor zover noodzakelijk om de schulden als bedoeld in artikel 4:7 BW te voldoen, zoals [eiser] heeft gevorderd. Het is de vraag welk belang daarmee wordt gediend. Ongedaanmaking van de afgifte van het legaat verandert niets aan het legaat zelf: [gedaagde] blijft recht houden op afgifte van de goederen tegen, in beginsel, de waarde op de sterfdag, zij het nadat de schuldeisers van de nalatenschap als bedoeld in artikel 4:7 onder a t/m c en onder f BW zijn voldaan. Ongedaan maken doet met name recht aan de belangen van de schuldeisers van de nalatenschap en herstelt hun verhaalspositie voor zover die door de afgifte van het legaat is aangetast. Ook de regeling voorzien in de artikelen 4:216 en 4:220 BW geeft alleen aan de vereffenaar respectievelijk de schuldeisers van de nalatenschap hoger in rang dan de legataris de bevoegdheid van terugvordering en verhaal jegens de legataris. Tenslotte wijst de rechtbank erop dat ingevolge artikel 4:120 lid 4 in het geval de prestatie reeds is verricht en het legaat is afgegeven, de rechtsgrond daarvan in stand blijft, behoudens de mogelijkheid van terugvordering en verhaal als bedoeld in de artikelen 4:216 en 4:220 BW. Dat duidt erop dat een erfgenaam die vermindering wil van een op hem rustend legaat uit hoofde van artikel 4:120 lid 2, een eenmaal afgegeven legaat niet ongedaan kan maken en dat [eiser] alleen wanneer komt vast te staan dat hij als legitimaris een vordering zou hebben op de nalatenschap, hij verhaal kan nemen als bedoeld in artikel 4:220 BW.

Het belang van [eiser] bij zijn vordering tot ongedaan maken ligt echter met name, zo heeft zijn advocaat ter comparitie verklaard, daarin dat hij zekerheid heeft dat de (overige) schuldeisers van de nalatenschap worden betaald en dat hij niet vanwege zijn hoofdelijke aansprakelijkheid als erfgenaam door de schuldeisers van de nalatenschap wordt aangesproken voor zijn erfdeel. Wanneer komt vast te staan dat [gedaagde] , zoals zij heeft gesteld, alle (onderstreping rechtbank) schuldeisers van de nalatenschap heeft overgenomen en als haar eigen schulden heeft voldaan of voldoet, is aan dit belang tegemoet gekomen en rijst de vraag in hoeverre [eiser] nog belang heeft bij een beoordeling van dit onderdeel van zijn vorderingen. De rechtbank zal daarom [gedaagde] in de gelegenheid stellen stukken te overleggen waaruit blijkt dat zij de schulden van de nalatenschap heeft overgenomen en deze voor haar eigen rekening en risico heeft voldaan en/of in de toekomst zal voldoen, dat de schuldeisers met deze schuldovername hebben ingestemd en dat zij bereid zijn om [eiser] te ontslaan uit zijn hoofdelijke aansprakelijkheid. Voor de duidelijkheid merkt de rechtbank op dat dit in ieder geval geldt voor alle nog niet volledig betaalde schuldeisers van de nalatenschap. Dat ziet dus ook op schulden die de rechtbank in het voorgaande nog niet heeft besproken.

Over deze vordering kan de rechtbank kort zijn: het is de wettelijke taak van iedere executeur om bij het einde van zijn beheer rekening en verantwoording af te leggen. Bij het eindvonnis zal deze vordering daarom worden toegewezen.

De rechtbank gaat deskundigen benoemen om de waarde van de onroerende zaken (zie 4.21.), de aandelen (zie 4.22).), de inboedel en de sieraden (zie 4.31.) vast te laten stellen, de fiscale claim te beoordelen (zie 4.47) en het salaris van [gedaagde] /haar vordering uit dien hoofde op Nail Line BV (zie 4.52). Ook wordt een deskundigenbericht bevolen naar de waarde van de door erflaatster aan [gedaagde] overgedragen aandelen in Nail Line B.V. (zie 4.50.)

Voordat daartoe wordt overgegaan, zal de rechtbank partijen in de gelegenheid stellen zich uit te laten over de wenselijkheid van een deskundigenbericht, over het aantal en het specialisme van de te benoemen deskundige(n) en over de aan de deskundige(n) voor te leggen vragen. De rechtbank meent dat voor de diverse deelonderzoeken in beginsel kan worden volstaan met telkens één deskundige. Indien partijen zich wensen uit te laten over de persoon van de te benoemen deskundige(n), dienen zij daarbij aan te geven over welke deskundige(n) zij het eens zijn, dan wel tegen wie zij gemotiveerd bezwaar hebben. De rechtbank zal de zaak hiertoe naar de rol verwijzen.

De rechtbank ziet in de omstandigheden van het geding aanleiding om de voorschotten op de kosten van de deskundigen gelijkelijk over partijen te verdelen. Partijen zullen daarom ieder de helft van de voorschotten moeten betalen.

[eiser] mag zich bij akte uitlaten over hetgeen hij in de administratie van erflaatster heeft aangetroffen en welke gevolgen dat voor zijn vorderingen heeft (4.24.1., 4.24.2., 4.24.3. en 4.40.)

[gedaagde] moet:

- tegenbewijs leveren tegen het voorshands aannemelijk geachte bestaan van een overlijdensrisicoverzekering (zie 4.34.);

- bewijs leveren van het bestaan van een lening van [naam schuldeiser 1] en [naam schuldeiser 2] aan erflaatster ter grootte van € 65.042,99 (zie 4.43.);

- bij akte de in 4.38. en 4.39. genoemde leningsovereenkomsten in het geding brengen;

- bij akte stukken in het geding brengen waaruit volgt dat zij alle schulden van de nalatenschap voor haar rekening heeft genomen, waarbij de nog resterende schuldeisers nadrukkelijk verklaren dat zij instemmen met de schuldovername en [eiser] niet (langer) hoofdelijk aansprakelijk voor die schulden houden (zie 4.58).

De beslissing met betrekking tot alle overige vorderingen en geschilpunten wordt aangehouden.

Dit is een tussenvonnis, waarmee geen van partijen daadwerkelijk iets zal zijn opgeschoten, buiten de wetenschap dat zij nog zeer geruime tijd tegen elkaar aan het procederen zullen zijn en dat het bovenhalen van de onderste steen tot kosten gaat leiden, die hoogstwaarschijnlijk fors zullen zijn. De rechtbank geeft partijen daarom nogmaals in overweging met elkaar in overleg te treden en de zaak onderling te regelen.