Uitspraken

Ter beantwoording van de vraag of Donatus gerechtigd is de indexatiegrondslag te versoberen, wordt allereerst ingezoomd op het addendum dat tussen partijen is overeengekomen op 3 december 2017 en geldend is vanaf 1 januari 2008. De tekst van het addendum is niet in geschil. Het addendum luidt als volgt:

“Indexeringsregeling voor ingegane pensioenen en premievrije pensioenaanspraken
De werkgever heeft de ambitie om de ingegane pensioenen en de premievrije pensioenaanspraken van gewezen deelnemers en gepensioneerden die behoren tot de directie aan te passen aan de loonontwikkeling in de cao. Daartoe wordt jaarlijks door de werkgever per 1 januari een toeslag verleend van maximaal het hoogste van de stijging van het prijsindexcijfer en de loonontwikkeling in de cao, met een maximum van 4%. De werkgever beslist evenwel jaarlijks in hoeverre de ingegane pensioenen en premievrije pensioenaanspraken aangepast worden.

Voor deze voorwaardelijke toeslagverlening is geen reserve bij de pensioenuitvoerder gevormd.” 1

De kantonrechter oordeelt over de uitleg van het addendum als volgt.

Bij werknemerspensioenen kunnen drie verhoudingen worden onderscheiden, namelijk die tussen (i) werkgever en werknemer (de `pensioentoezegging' of `pensioenovereenkomst'), (ii) werkgever en pensioenverzekeraar of -fonds (ter uitvoering van de pensioentoezegging) en (iii) werknemer en pensioenverzekeraar of -fonds (om de aanspraak van de werknemer op deze te bepalen). Het is dus zaak om steeds goed te bezien in welke relatie de uitleg van een `pensioenafspraak' aan de orde is. In dit geval gaat het om een pensioen(indexerings)afspraak tussen werkgever en (oud-) werknemer, relatie (i) dus. De afspraak in die relatie moet volgens de Haviltexmaatstaf worden uitgelegd en niet volgens de CAO-norm, die in de relatie onder (iii) geldt. Hierbij is het volgende van belang.

De CAO-norm houdt in dat de bewoordingen van de desbetreffende bepaling, gelezen in het licht van de gehele tekst van de overeenkomst, in beginsel van doorslaggevende betekenis zijn. De CAO-norm wordt toegepast op overeenkomsten of regelingen die naar hun aard bestemd zijn de rechtspositie van derden te beïnvloeden, zonder dat die derden invloed hebben gehad op de inhoud of de formulering van die overeenkomst of regeling en de onderliggende partijbedoeling voor die derden niet kenbaar is. Daarvan is hier geen sprake.
Weliswaar gaat het om een wijziging van een toeslagbeding dat aanvankelijk was vastgelegd in het pensioenreglement waarop [eiser] geen invloed heeft gehad, maar deze wijziging van het pensioenreglement is vastgelegd in een addendum waaraan slechts twee personen zijn gebonden, namelijk [eiser] en [A] , en waarover uitvoerig is gesproken en onderhandeld met alle betrokkenen. Aan de zijde van Donatus waren bij de onderhandelingen aanwezig [manager] , de manager Financiën en Control van Donatus en de heer [naam 2] , zelfstandig pensioenadviseur (hierna genoemd: “ [naam 2] ”), die ook tijdens de mondelinge behandeling namens Donatus aanwezig was. [naam 2] heeft verklaard dat de pensioenverzekeraar Centraal Beheer Achmea ook heeft ‘meegesproken. De onderliggende partijbedoeling is dus voor alle betrokkenen kenbaar geweest.

Het addendum, meer concreet de vraag wat tussen partijen heeft te gelden op het punt van de indexering van het pensioen, moet dus met toepassing van de Haviltexmaatstaf worden beantwoord aan de hand van de zin die partijen in de gegeven omstandigheden over en weer aan elkaars wilsuitingen mochten toekennen en van hetgeen zij redelijkerwijs van elkaar mochten verwachten. Daarbij spelen alle omstandigheden van het geval een rol.

De in het addendum in de eerste zin opgenomen term “ambitie” duidt op een beleidsvrijheid voor Donatus om de indexatiegrondslag te versoberen. Deze beleidsvrijheid volgt ook uit de zin dat de werkgever jaarlijks beslist in hoeverre de ingegane pensioenen en premievrije pensioenafspraken aangepast worden.

Bij beantwoording van de vraag of Donatus bij gebruik van haar beleidsvrijheid is gebleven binnen de afspraken die partijen met elkaar over wijziging van het toeslagbeding hebben gemaakt, spelen echter naast de tekst van het addendum ook de gesprekken, mailwisseling en onderhandelingen die aan wijziging vooraf gegaan zijn een rol.

Zoals blijkt uit de e-mail van 30 september 2017 aan Donatus die [A] heeft opgesteld in samenspraak met [eiser] , vonden hij en [eiser] het begrip “ambitie” te vaag. Door hen is gevraagd om concretisering van het ‘ambitievoorstel’ en die is uiteindelijk gegeven door [naam 1] , de directeur van Donatus, bij e-mail van 1 december 2017. Hierin heeft hij de term “ambitie” als volgt ingekleurd: “Die ambitie is niet afhankelijk van veranderende inzichten van de directie of remuneratiecommissie, maar heeft betrekking op een eventuele slechte bedrijfseconomische situatie van onze Maatschappij. Gelukkig verkeert Donatus nog altijd in een zeer gezonde financiële situatie.”

Pas na deze e-mail van [naam 1] is [eiser] akkoord gegaan met het hiervoor geciteerde addendum. Dat Donatus zich heeft gerealiseerd dat deze concretisering voor [eiser] van wezenlijk belang was bij zijn beslissing om in te stemmen met het addendum blijkt uit dezelfde e-mail van [naam 1] van 1 december 2017. Die mail eindigt namelijk met de volgende woorden: “Daarom ontvang ik van jullie beiden als antwoord graag een akkoord op het addendum”. Volgens de onweersproken verklaring van [eiser] tijdens de mondelinge behandeling zijn hij en [A] op 3 december 2017 akkoord gegaan met het addendum.

De wilsovereenstemming over het addendum is dus pas ontstaan na de inkleuring van de term “ambitie”, gedaan door (een daartoe bevoegd functionaris van) Donatus. Hiermee heeft Donatus naar het oordeel van de kantonrechter een haar bindende toezegging gedaan om te indexeren op basis van het hoogste indexcijfer, tenzij er sprake is van een slechte bedrijfseconomische situatie bij Donatus. Met deze toezegging heeft Donatus haar eigen beleidsvrijheid ingekaderd en [eiser] mag er op vertrouwen dat Donatus zich bij haar jaarlijkse besluitvorming aan die inkadering zal houden.

De vraag die tot slot nog moet worden beantwoord is of Donatus met haar besluitvorming is gebleven binnen die aan haarzelf opgelegde beperking. De kantonrechter vindt dat dit niet het geval is en overweegt daartoe het volgende.

Allereerst is gesteld noch gebleken dat er sprake is van een slechte bedrijfseconomische situatie bij Donatus. Door Donatus zijn wel andere redenen gegeven om niet met toepassing van het hoogste indexcijfer te indexeren. Donatus heeft in haar conclusie van antwoord benadrukt dat de beslissing om op basis van het prijsindexcijfer van 1,2% te indexeren is genomen met het oog op de financiële positie op lange termijn, waarbij de zorg met name is ingegeven door de klantenportefeuille van Donatus die onder druk staat. Verder zijn de grote stijging van de totale pensioenkosten vanwege een veel lagere rekenrente dan verwacht en de gestegen levensverwachting belangrijke redenen om maar met 1,2% te indexeren, zo heeft Donatus tijdens de mondelinge behandeling nog eens benadrukt. Dit zijn op zichzelf bezien plausibele redenen om niet tegen het hoogste percentage te indexeren, hoewel de stelling dat de klantenportefeuille onder druk staat geen steun vindt in de processtukken. Ook de overige redenen die Donatus heeft gegeven voor haar beslissing zijn op zichzelf gezien plausibel. Vast staat echter dat Donatus in haar relatie tot [eiser] en [A] haar beleidsvrijheid op het punt van de indexering heeft ingekaderd door de ambitie-clausule nader te concretiseren/in te kleuren in de hierboven weergegeven zin. Deze concretisering/inkleuring is ook gecommuniceerd met de directie en de Raad van Commissarissen van Donatus, zoals door [A] onweersproken is gesteld tijdens de mondelinge behandeling. Eveneens is onweersproken gesteld dat de directie en de Raad van Commissarissen hierop niet hebben gereageerd en dus de indruk hebben gewekt met die inkleuring in te stemmen. In dit verband tekent de kantonrechter nog aan dat een wezenlijk deel van de door Donatus aan haar besluitvorming ten grondslag gelegde redenen ten tijde van de onderhandelingen over het addendum al als potentieel risico voorzienbaar was. Kennelijk hebben die redenen toen niet aan inkadering van de beleidsvrijheid in de weg gestaan.

Voor zover Donatus nog heeft gewezen op het effect van maximale indexering voor [eiser] en [A] op de relatie van Donatus met alle andere (ex-)werknemers van Donatus, merkt de kantonrechter op dat niet is gesteld en ook niet is gebleken dat voor die andere (ex-)medewerkers dezelfde indexatieregels gelden. Alle andere (ex-)werknemers hebben een andere pensioenuitvoerder en zij kunnen geen rechten ontlenen aan het addendum. Dat Donatus vindt dat zij alle (ex-)werknemers desondanks hetzelfde moet behandelen, siert haar maar dit is een keuze die zij bij haar onderhandelingen met [eiser] en [A] in ogenschouw had moeten nemen. De negatieve gevolgen daarvan kunnen niet aan [eiser] en [A] worden tegengeworpen. Dit geldt ook voor zover Donatus in het kader van goed werkgeverschap of anderszins wettelijk of contractueel zou zijn gehouden om ook de pensioenen van andere werknemers maximaal te indexeren, wat Donatus overigens niet heeft aangevoerd.

Slotsom is dat op Donatus de verplichting rust tot nakoming van het op 3 december 2017 overeengekomen addendum, met inachtneming van de inkleuring die Donatus aan haar ambitie heeft gegeven en de beperking van haar beleidsvrijheid die hieruit voortvloeit. Dit betekent dat het subsidiaire standpunt van [eiser] wordt gevolgd.

De vordering van [eiser] om Donatus te veroordelen de pensioenuitkering van [eiser] over 2021 te indexeren conform de loonontwikkeling in de CAO voor het Verzekeringsbedrijf in 2020, waarbij Donatus de achterstallige pensioenuitkering vanaf
1 januari 2021 aan [eiser] dient te voldoen, vermeerderd met de wettelijke rente vanaf datum dagvaarding (20 mei 2021) tot aan de dag der voldoening, is dan ook toewijsbaar.