Uitspraken

Partijen opteren beide voor de fictie (op peildatum) van het gegeven zijn van een dijkdoorgang ten behoeve van [A] naar de “af te snijden” pachtgronden buitendijks de nieuwe dijk, zodat uitgegaan kan worden van een voortgezet gebruik op die gronden.

[A] beroept zich daarbij op de overweging in het Koninklijk Besluit tot onteigening, dat de provincie de bereikbaarheid zal garanderen van de pachtgronden die vanwege de aanleg van het Reevediep buitendijks komen te liggen. Voorts hebben beide partijen aangevoerd dat met [A] op 5 november 2015 nadere afspraken zijn gemaakt over twee uitsparingen in de dijk met op- en afritten teneinde die dijk te kunnen passeren. De provincie heeft aangevoerd dat die uitsparingen zijn gemaakt, maar ter zitting (op 30 mei 2016) is gebleken dat in overleg met [A] feitelijk één doorgang is gemaakt en voorhanden is. Thans is derhalve sprake van bereikbaarheid van de buitendijkse gronden. De realisering van die bereikbaarheid heeft kennelijk op enig moment tussen 5 november 2015 en de datum van de zitting op 30 mei 2016 plaatsgevonden.

Overigens ziet de rechtbank in de feiten en omstandigheden zoals die zijn verlopen inzake de dijkdoorgang een bevestiging van haar oordeel als in rechtsoverweging 5.4.

Het komt haar voor, gelet op het aanvankelijk ontbreken van enig concreet voorstel daartoe en het vervolgens op tafel leggen van een niet voldragen voorstel, dat door de provincie van meet af aan werd voorzien dat een voortgezet gebruik van de pachtgronden na de dijkaanleg niet aan de orde zou zijn en dat zij daarom een dijkovergang niet (serieus) heeft voorzien. De door [A] benadrukte “garantie” uit de Kroonprocedure acht de rechtbank in dit verband van onvoldoende gewicht om uit te gaan van de fictie dat er op peildatum van een dijkovergang sprake was.

Het verschil in benadering tussen de deskundigen en de provincie betreft voornamelijk de te begroten kosten van een nieuw kavelpad van de huiskavel naar de vervangende pachtgronden ten oosten van de Buitendijksweg en het aanbrengen van drainage. De provincie heeft zich voor haar standpunt laten leiden door een offerte van [bedrijf 2] te [plaats 4] van 12 mei 2016. De kosten van het volgens de provincie met 900 meter veel te lang bemeten kavelpad - volgens de provincie zou 110 meter voldoende zijn en zou een redelijk handelend ondernemer nooit die grotere lengte kiezen - bedragen volgens die offerte € 8.090,12.

Na grondverbeteringswerkzaamheden, waarmee volgens de provincie een bedrag van € 22.163,20 voor de oostelijk van de Buitendijksweg gelegen grond voldoende is, acht de provincie, ook in navolging van de aannemer, drainage niet nodig, omdat met spitten en egaliseren de wateroverlast verholpen zal zijn. Ook de kosten van dammen met duikers zijn volgens de provincie met € 1.150,00 voldaan.

Ad b. vermogensschade

De rechtbank is van oordeel dat als rechtstreeks en noodzakelijk gevolg van de onteigening moet worden aangemerkt schade van [A] wegens het verlies van een bedrag van € 1,00/m2 voor de “overdracht” van het pachtrecht op het onteigende, die de afgaande pachter van de opkomende pachters in dit gebied pleegt te ontvangen. De rechtbank acht de toepasselijkheid van dit “systeem” genoegzaam bevestigd gezien in de (eerder) door partijen ingenomen standpunten hieromtrent. Of dit systeem in de toekomst stand zal houden, valt te bezien, maar op de peildatum moet de toepasselijkheid daarvan als reëel worden aangenomen. [A] heeft immers nu afstand moeten doen van het pachtrecht op het onteigende, zodat het niet gaat om een onzekere toekomstige gebeurtenis. Bovendien acht de rechtbank de conclusie van de deskundigen niet onjuist dat, ingeval deze schade (bij wijze van vermogensschade) niet wordt aangenomen, dit gevolgen in positieve zin zal meebrengen voor de berekening van de inkomensschade.

Voor vergoeding van deze schade bij wijze van “asset” acht de rechtbank een juridische grondslag gelegen in artikel 42a van de onteigeningswet in samenhang met artikel 1 van het Eerste Protocol bij het EVRM. Het niet vergoeden van deze schade zou naar het oordeel van de rechtbank tot een onredelijke uitkomst leiden.

Het standpunt van [A] dat ook voor het afstaan in pacht van de gronden die niet in de onteigening zijn betrokken, deze vergoeding zou moeten worden meegenomen, volgt de rechtbank niet omdat de vraag, of deze vergoeding over die gronden zou moeten worden toegekend, dient te worden betrokken in de schadeloosstelling in het kader van de pachtontbindingsprocedure.

De rechtbank volgt evenmin het standpunt van de provincie dat [A] een soortgelijke vergoeding van € 1,00/m² is verschuldigd, althans dat een daarmee corresponderend bedrag op de schade in mindering moet worden gebracht, voor de uitbreiding van het pachtareaal met 4.61.50 ha. Daaraan staat niet alleen in de weg dat de provincie niet als een afgaande pachter is aan te merken doch ook dat niet valt in te zien dat reëel is te voorzien dat [A] in de toekomst bij een overgang van de pacht van deze gronden een dergelijke vergoeding zal ontvangen.

De rechtbank zal derhalve bepalen dat als vermogensschade aan [A] het bedrag van € 26.419,00 moet worden vergoed.

Ad c. inkomensschade

De deskundigen hebben zich bij hun berekening van de inkomensschade laten leiden door de gegevens volgens het KWIN-handboek kwantitatieve informatie veehouderij (hierna KWIN-cijfers). Die basis wordt door [A] ook niet bestreden. De deskundigen zijn voorts uitgegaan van de jaarcijfers van het bedrijf over de in het advies aangegeven jaren, gegevens die [A] eveneens heeft gevolgd. Niettemin betwist [A] de berekening van de deskundigen met als argument dat deze niet correct is en/of op onjuiste interpretatie van de cijfers berust, doordat niet met afschrijving is gerekend. Hij acht een nieuwe berekening nodig.

De deskundigen hebben ter zitting hun standpunt gehandhaafd, onder de - onweersproken - stelling dat het inkomen van [A] onder de KWIN-cijfers ligt.

De rechtbank acht in het door [A] aangevoerde onvoldoende reden gelegen om de deskundigen niet in hun advies te volgen op dit onderdeel en zij zal derhalve dienovereenkomstig beslissen.

Kosten deskundige en juridische bijstand

De rechtbank stelt vast dat de declaratie van [bedrijf 2] steunt op 143 geregistreerde uren. Daarbij geldt dat deze deskundige in de loop van de procedure diverse alternatieve berekeningen en herberekeningen heeft gemaakt voor verschillende scenario’s wat betreft het uitgangspunt voor het bepalen van de schadeloosstelling en dat [A] c.q. diens deskundige tijdens het pleidooi er uiteindelijk niet in is geslaagd een alternatieve en onderbouwde berekening voor de door hem bestreden berekening van de deskundigen te geven, maar de noodzaak van (weer) een nieuwe berekening heeft betoogd.

Het aantal gedeclareerde uren van 143 en het dienaangaande opgevoerde bedrag van € 32.297,75 inclusief btw, komt de rechtbank voor een zaak als deze dan ook bovenmatig voor en zij zal de ter zake te vergoeden kosten maximeren op € 15.000,00 inclusief btw.5.27. De rechtbank acht de opgevoerde kosten van Aequator ad € 12.003,20 niet onredelijk, evenmin als die van Alfa Accountants en Adviseurs ad € 255,99 en zal tot vergoeding daarvan beslissen.

[A] heeft ter zake van de advocaatkosten aangevoerd dat deze kosten zijn opgelopen door allerlei zaken die op zijn pad kwamen, naast de normale werkzaamheden in de zaak, zoals een tijdelijk gronddepot, betrokkenheid bij kadasterinmetingen, minnelijk overleg daarover en overleg in de pachtontbindingszaak. In zoverre heeft [A] erkend dat de kosten op meer zien dan op de gebruikelijke werkzaamheden in onteigeningsverband.

Belangrijk bezwaar van de provincie tegen de hoogte van de advocaatkosten is voorts erin gelegen dat aan de zijde van [A] voortdurend twee advocaten bij alle handelingen in touw zijn geweest, hetgeen de kosten navenant hoog heeft doen uitvallen. De rechtbank acht dit bezwaar gegrond. Zij is er niet van overtuigd geraakt dat deze inzet niet dubbelop heeft gewerkt voor de kostenomvang en niet substantieel kostenverlagend (zoals de advocaat van [A] stelt) maar juist kostenverhogend heeft gewerkt, wat er zij van een gestelde verhouding van 1/3 – 2/3 tussen de beide advocaten met een verschillend uurtarief, nu immers ook voortdurend (de nodige uren) afstemming tussen beiden was vereist en naar ter zitting bevestigd, beide advocaten gezamenlijk besprekingen hebben gevoerd.

Onverminderd zulks, de rechtbank acht sprake van een aanzienlijk urenaantal, zoals door de provincie ter zitting onweersproken reeds op 264 vastgesteld uit de dan bekende specificaties van de advocaten van [A] , na het pleidooi nog aangevuld met 15 uren.

Dit urenaantal komt de rechtbank, gelet op de aard van de zaak en mede afgezet tegen de hoogte van de schadeloosstelling, als onredelijk hoog en bovenmatig voor.

Hierbij is mede in ogenschouw genomen dat de advocaten mede tijd hebben gestoken in acties die niet op voorhand in de rede lagen, zoals het verzoeken van een tussentijdse uitspraak van de rechtbank over de werkwijze van de deskundigen en het opstellen van een uitvoerige, niet gevraagde inhoudelijke akte na pleidooi.

Als niet meer dan een indicatie, bij gebreke van inzicht in onderliggende voorwaarden, heeft de rechtbank kennis genomen van de door de advocaat van de provincie verklaarde kosten van verleende rechtsbijstand aan die zijde van € 40.000,00 voor bijstand in deze onteigening én in de pachtontbindingszaak.

Al met al ziet de rechtbank aanleiding om de gestelde advocaatkosten van [A] ad € 90.219,30 inclusief btw en inclusief griffierecht ad € 1.533,00 te matigen tot het bedrag van € 50.000,00 inclusief btw, te vermeerderen met het griffierecht ad € 1.533.00.