Uitspraken

Bespreking van de feiten

De rechtbank stelt op grond van de in de bijlage opgenomen bewijsmiddelen en op grond van wat ter terechtzitting is besproken de volgende feiten en omstandigheden vast.

De jaarrekening van [bedrijf verdachte 1] over 2013 toonde op 31 december 2013 een negatief eigen vermogen van bijna 60 miljoen euro. [bedrijf verdachte 1] kon in het voorjaar van 2014 niet aan haar verplichtingen jegens [verzekeringsmaatschappij] voldoen. [verzekeringsmaatschappij] had op dat moment een vordering van circa 150 miljoen euro op [bedrijf verdachte 1] .

Op 8 mei 2014 sloot [bedrijf verdachte 1] een Standstill Agreement met [verzekeringsmaatschappij] . Daarin werd overeengekomen dat [verzekeringsmaatschappij] tot 30 november 2014 haar zekerheidsrechten op [bedrijf verdachte 5] niet zou uitoefenen. [bedrijf verdachte 5] was een trust waarin [bedrijf verdachte 1] levensverzekeringspolissen had ondergebracht en waarop [verzekeringsmaatschappij] zekerheidsrechten had. Ook zou [verzekeringsmaatschappij] gedurende de periode tot 30 november 2014 niet het faillissement van [bedrijf verdachte 1] aanvragen.

[bedrijf verdachte 1] en [verzekeringsmaatschappij] zouden de standstill periode gebruiken om te onderhandelen over aanpassing van de bestaande [verzekeringsmaatschappij] Levensverzekeringen swap (een derivatenproduct) of het sluiten van een nieuwe swap-overeenkomst.

Gedurende de standstill periode zou [bedrijf verdachte 1] op haar beurt haar liquiditeiten alleen aanwenden om de premies van de levensverzekeringen te betalen en lopende kosten te voldoen.

In de periode van 8 mei 2014 tot en met 28 november 2014 spraken [bedrijf verdachte 1] en [verzekeringsmaatschappij] ook over een mogelijke herstructurering van het [concern verdachte] .

Op 29 augustus 2014 opende [bedrijf verdachte 1] een bankrekening bij een Zwitserse bank ( [bank 2] ). [bedrijf verdachte 1] boekte op 3 en 12 november 2014 in totaal circa $ 36 miljoen over naar haar nieuw geopende rekening bij die bank. De onderhandelingen over herstructurering liepen intussen vast.

Op 1 december 2014 sommeerde [verzekeringsmaatschappij] [bedrijf verdachte 1] tot betaling van $ 151 miljoen.

Op 2 december 2014 liet [bedrijf verdachte 1] weten haar faillissement te zullen aanvragen.

Op 3 december 2014 stuurde de advocaat van [bedrijf verdachte 3] Limited (een Maltese vennootschap van verdachte) een brief aan [verzekeringsmaatschappij] en vorderde $ 29 miljoen op grond van een overeenkomst tussen [bedrijf verdachte 3] en [verzekeringsmaatschappij] van 30 november 2011 (de zogenoemde [bedrijf verdachte 3] -overeenkomst), waarin een breach compensation overeengekomen zou zijn.

Op 4 december 2014 stelde [verzekeringsmaatschappij] [bedrijf verdachte 1] in gebreke en vorderde alle betalingsverplichtingen van [bedrijf verdachte 1] jegens haar op, zijnde $ 211 miljoen. [verzekeringsmaatschappij] gaf tevens aan haar zekerheden in [bedrijf verdachte 5] te gaan uitwinnen, waarmee de inkomstenbron van [bedrijf verdachte 1] zou wegvallen en een faillissement onvermijdelijk leek.

Op 5 december 2014 boekte [bedrijf verdachte 1] vanaf haar Zwitserse bankrekening bij wijze van lening een bedrag van $ 22 miljoen over naar [bedrijf verdachte 3] Ltd., zoals neergelegd in een leningovereenkomst van diezelfde datum. Zij stelde hiertoe gerechtigd te zijn op grond van de zogenoemde [bedrijf verdachte 3] -overeenkomst van 30 november 2011. In de leningsovereenkomst werd gerefereerd aan de [bedrijf verdachte 3] -overeenkomst met [verzekeringsmaatschappij] , en dat [bedrijf verdachte 1] op 28 november 2014 heeft bevestigd dat er een inbreuk had plaats gevonden zoals gedefinieerd in de [bedrijf verdachte 3] -overeenkomst, zodat daarmee artikel 2.7.3 van de [bedrijf verdachte 3] -overeenkomst in werking trad (wat impliceert dat [verzekeringsmaatschappij] toestemming geeft aan de raad van commissarissen van [bedrijf verdachte 1] om aan [bedrijf verdachte 3] een lening te verstrekken).

Op dat moment bedroegen de niet aan restricties onderhevige geldmiddelen van [bedrijf verdachte 1] $ 34.262.026,00, zodat de in vorenbedoelde leningsovereenkomst opgenomen lening ongeveer 60 % van de liquide middelen bedroeg.

Op 9 december 2014 vroeg [bedrijf verdachte 1] uitstel van betaling. De rechtbank Amsterdam verleende dat op 10 december en benoemde mr. Verhoeven tot bewindvoerder.

Op 16 december 2014 vroeg de bewindvoerder [bedrijf verdachte 1] om de geldleningsovereenkomst op te zeggen en onmiddellijke terugbetaling van de $ 22 miljoen en de verschuldigde rente te bewerkstelligen. Op 19 december 2014 werd het gevorderde bedrag in de vorm van hoofdsom plus rente, zijnde $ 22.180.240, 38 overgemaakt naar de boedelrekening van de bewindvoerder. De bewindvoerder ging er op dat moment vanuit dat deze kwestie daarmee was opgelost. Dit bedrag was echter niet afkomstig van [bedrijf verdachte 3] Ltd. maar van de Zwitserse bankrekening van [bedrijf verdachte 1] zelf.

Op 25 februari 2015 volgde het faillissement van [bedrijf verdachte 1] met benoeming van mr. Verhoeven tot curator.

In oktober 2015 ontdekte de curator dat op het moment van de terugbetaling van de $ 22 miljoen, zoals hiervoor vermeld, slechts $ 10.250.000 afkomstig was van [bedrijf verdachte 3] Ltd. Na de terugbetaling heeft [bedrijf verdachte 3] Ltd. alsnog een bedrag van $ 2.000.000 (op 20 januari 2015) en een bedrag van $ 5.785.000 (op 23 februari 2015) overgemaakt op de Zwitserse bankrekening van [bedrijf verdachte 1] . Aldus is per saldo ongeveer $ 4,2 miljoen dollar achtergehouden en in feite van [bedrijf verdachte 1] zelf afkomstig (en "maar" $ 18.035.000 van [bedrijf verdachte 3] Ltd). Op 22 januari 2016 stelde de curator [bedrijf verdachte 3] Ltd. in gebreke en vorderde (incl. rente) $ 4,4 miljoen.

Op 31 maart 2016 stelde [bedrijf verdachte 3] Ltd. dat de leningsovereenkomst voorziet in een verbrekingsvergoeding (breach compensation) bij voortijdige opzegging van de geldlening en dat deze vergoeding $ 4,2 miljoen bedraagt, die zij mag verrekenen met de lening.

Feit 1

In het dossier bevindt zich een managementovereenkomst tussen [bedrijf verdachte 1] en [bedrijf verdachte 4] ( [bedrijf verdachte 4] ) van 13 augustus 2010. Deze overeenkomst lijkt onder meer ondertekend door [naam 1] , als lid van de Raad van Commissarissen namens [verzekeringsmaatschappij] . [naam 1] heeft echter verklaard dat hij deze overeenkomst niet heeft ondertekend. Zijn naam en adres zijn verkeerd geschreven; dat had hij laten verbeteren als hij de overeenkomst had gezien, aldus [naam 1] .

Een documentdeskundige van de Douane heeft de handtekening van [naam 1] onderzocht en heeft geconcludeerd dat de handtekening overeenkomt met de handtekening van [naam 1] onder de jaarrekening van [bedrijf verdachte 1] van 2007. Deze twee handtekeningen zijn kopieën van elkaar of van hetzelfde brondocument. Verdachte wordt verweten dat hij deze overeenkomst valselijk heeft opgemaakt en heeft gebruikt.

Verdachte heeft e-mails overgelegd waaruit volgens hem volgt dat [naam 1] de overeenkomst op 16 augustus 2010 wel degelijk heeft ondertekend. Verder heeft hij verklaard dat hij en [naam 4] de overeenkomst zelf ook op 16 augustus 2010 hebben getekend. Na het tekenen van de overeenkomst heeft verdachte geconstateerd dat er onregelmatigheden in de overeenkomst zaten, waardoor deze niet uitgevoerd kon worden. Verdachte heeft daarom een nieuwe overeenkomst laten opstellen, die op 23 september 2010 is ondertekend en die de augustus-overeenkomst heeft vervangen.

Tussen de dagtekening van 13 augustus 2010 en het daadwerkelijk tekenen op 16 augustus 2010 zit naar het oordeel van de rechtbank niet zoveel tijd dat zonder meer kan worden aangenomen dat er sprake is van opzettelijk antedateren. Voorts kan op basis van de bevindingen uit het strafdossier niet worden uitgesloten dat, zoals verdachte stelt, de in de overeenkomst opgenomen exitfee een voorwaardelijke betaling betrof en dat de voorwaarde niet is ingetreden, omdat de overeenkomst is vervangen door de september-overeenkomst. In dit verband kan dus niet worden geconcludeerd dat het niet anders kan zijn dan dat de overeenkomst vanwege de inhoud vals is.

Wel is de rechtbank van oordeel dat de handtekening van [naam 1] vals is, op basis van de verklaring van [naam 1] en het documentonderzoek van de Douane. Het dossier biedt echter onvoldoende aanknopingspunten voor de conclusie dat verdachte degene is geweest die de overeenkomst vals heeft opgemaakt of dat dit door een derde is gedaan, waarbij verdachte (relevante) bemoeienis had, althans dat hij daarvan op de hoogte was toen hij van de overeenkomst gebruik maakte. De overeenkomst bevat weliswaar civielrechtelijke onjuistheden, waar verdachte, naar eigen zeggen, van op de hoogte was, maar dat is onvoldoende om te concluderen dat verdachte wetenschap had van de valsheid van [naam 1] ’s handtekening op overeenkomst en dat hij daarvan, ondanks zodanige wetenschap, opzettelijk gebruik heeft gemaakt.

De rechtbank zal verdachte daarom vrijspreken van wat onder feit 1 aan hem ten laste is gelegd.

Feit 2

Eind maart/begin april 2014 heeft verdachte een aantal geldbedragen tussen ondernemingen van hem doen rondgaan, die door het openbaar ministerie zijn gedefinieerd als ‘het kasrondje’. Volgens de officier van justitie zijn deze betalingen te beschouwen als

(gefingeerde) betalingen terwijl het faillissement al te voorzien was. Anders dan de officier van justitie, is de rechtbank evenwel van oordeel dat voor [bedrijf verdachte 1] op dat moment nog niet te voorzien was dat een faillissement aanstaande was. De op 8 mei 2014 gesloten Standstill Agreement laste immers een periode in waarin [bedrijf verdachte 1] en [verzekeringsmaatschappij] onderhandelden over herstructurering van het [concern verdachte] en over aanpassing van de bestaande DLL-swap of het sluiten van een nieuwe swap-overeenkomst. Deze periode duurde tot 30 november 2014. De uitkomst van de onderhandelingen was gedurende de onderhandelingsfase ongewis. [bedrijf verdachte 1] kon aan het begin van de standstill-periode niet voorzien dat [verzekeringsmaatschappij] helemaal geen geld meer wilde steken in [bedrijf verdachte 1] , althans het strafdossier biedt daartoe onvoldoende aanknopingspunten, laat staan wettig en overtuigend bewijs.

Het vorenstaande betekent dat naar het oordeel van de rechtbank niet wettig en overtuigend is bewezen dat de betaling van [bedrijf verdachte 1] , via [bedrijf verdachte 5] , aan [bedrijf verdachte 4] van $ 4.785.466,24 geld betrof dat van enig misdrijf afkomstig was. De rechtbank zal verdachte dan ook vrijspreken van wat onder feit 2 aan hem ten laste is gelegd.

Feit 4

De rechtbank overweegt omtrent het onder 4 ten laste gelegde feit het volgende.

In het kantoorpand van verdachte aan de [adres 2] in Antwerpen is (een kopie van) de overeenkomst van 30 november 2011 tussen [verzekeringsmaatschappij] en [bedrijf verdachte 3] Ltd. gevonden. In dezelfde map met administratie is een Notification of Structural Changes van 30 september 2010 gevonden, met daarop een handtekening van de heer [naam 2] .

De heer [naam 2] heeft verklaard dat hij de overeenkomst van 30 november 2011 niet kent en dat de handtekening onder deze overeenkomst niet door hem is gezet. Deze verklaring wordt ondersteund door het onderzoek van de Douane naar deze handtekening. De Douane heeft geconcludeerd dat de handtekening van [naam 2] onder die overeenkomst een kopie is van de handtekening van [naam 2] onder de Notification of Structural Changes. Bovendien zijn op de Notification of Structural Changes – die in het kantoorpand van verdachte is aangetroffen – sporen van vooronderzoek aangetroffen bij de handtekening van [naam 2] .

Dat de handtekening niet door de heer [naam 2] is gezet, wordt verder aannemelijk doordat [verzekeringsmaatschappij] met deze overeenkomst bepaalde, pas verworven, zekerheden opgaf en zich er bovendien toe verbond [bedrijf verdachte 1] te blijven financieren, op straffe van een aanzienlijke boete. De heer [naam 2] heeft verklaard dat hij een dergelijke overeenkomst nooit namens [verzekeringsmaatschappij] zou sluiten. Verdachte had, als de financieel gerechtigde van [bedrijf verdachte 3] Ltd., wel een groot financieel belang bij deze overeenkomst.

Op grond van wat hiervoor is overwogen, komt de rechtbank tot de conclusie dat de handtekening van de heer [naam 2] op de overeenkomst van 30 november 2011 is vervalst.

Nu de bron van de valse handtekening (de Notification of Structural Changes) in het bedrijfspand van verdachte in Antwerpen is aangetroffen, en verdachte zelf de overeenkomst tussen [verzekeringsmaatschappij] en [bedrijf verdachte 3] van 30 november 2011 ook heeft getekend, heeft het er

-zeker in de context van het vorenstaande- op zijn minst alle schijn van dat het verdachte is geweest die de handtekening van de heer [naam 2] op de overeenkomst van 30 november 2011 aldaar, in zijn kantoor (in België) op het document heeft aangebracht. In het in de tenlastelegging opgenomen verwijt is echter opgenomen dat het valselijk opmaken van dit geschrift “te Amsterdam, althans in Nederland” zou hebben plaatsgevonden. Voor dit laatste

bevat het dossier echter geen bewijs.

Verdachte wordt derhalve van het onder 4 ten laste gelegde vrijgesproken.

Feit 3

De rechtbank volgt de raadsvrouw niet in haar pleidooi voor het toepassen van artikel 341/343 (nieuw) Sr. De rechtbank heeft bij haar beoordeling acht geslagen op het arrest van de Hoge Raad van 28 januari 2020 (ECLI:NL:HR:2020:128). In dit arrest overweegt de Hoge Raad het volgende over dit vraagstuk:

benadeeld in hun verhaalsmogelijkheden.
Voor zover het middel klaagt dat die verandering in bestanddelen een wetswijziging betreft die voortvloeit uit een gewijzigd inzicht van de wetgever in de strafwaardigheid van vóór die wetswijziging begane feiten als in de onderhavige zaak onder 3 en 4 bewezenverklaard, faalt het eveneens. Daarbij wordt in aanmerking genomen dat in de hiervoor weergegeven wetsgeschiedenis naar voren komt dat bedoelde wetswijziging onderdeel is van een aanpassing van in Titel XXVI van Boek 2 van het Wetboek van Strafrecht opgenomen strafbepalingen die strekt tot “stroomlijning en modernisering, en waar mogelijk vereenvoudiging” van de betreffende bepalingen alsook bewerkstelliging dat “de normstelling uit het faillissementsrecht en het strafrecht zo goed mogelijk op elkaar aansluiten”, terwijl met betrekking tot het bij wijziging van art. 341 en 343 Sr ingevoegde benadelingsvereiste ook overigens niet blijkt dat sprake is van een gewijzigd inzicht van de wetgever in de strafwaardigheid van vóór die wetswijziging begane feiten als in de onderhavige zaak onder 3 en 4 bewezenverklaard.

Nu de Hoge Raad heeft geoordeeld dat de wetswijziging van artikel 341/343 (oud) Sr (waarbij mede begrepen is de wijziging van het bestanddeel ‘ter bedrieglijke verkorting van de schuldeisers’) niet voortvloeit uit een gewijzigd inzicht van de wetgever in de strafwaardigheid van vóór die wetswijziging begane feiten, moet artikel 1, tweede lid, Sr buiten toepassing blijven.

De rechtbank stelt vast dat de tenlastelegging, zoals vereist, alle bestanddelen van de ten tijde van de dagvaarding vermelde pleegperiode geldende wetsbepalingen (artikel 341 oud, juncto artikel 51, van het Wetboek van Strafrecht) bevat, en ziet in dit verband -bij bewezenverklaring- geen reden voor ontslag van rechtsvervolging wegens het ontbreken van een bestanddeel, zoals door de raadsvrouw is bepleit.

De rechtbank is van oordeel dat wettig en overtuigend bewezen is dat verdachte het onder 3 ten laste gelegde feit heeft begaan. De rechtbank overweegt daartoe, in aanvulling op het hiervoor overwogene, het volgende.

De leningsovereenkomst tussen [bedrijf verdachte 1] en [bedrijf verdachte 3] van 5 december 2014 lijkt tot stand gekomen op basis van de overeenkomst tussen [bedrijf verdachte 3] en [verzekeringsmaatschappij] van 30 november 2011. Nu de rechtbank hiervoor tot de conclusie is gekomen dat dit een valse overeenkomst betreft, kan verdachte niet tegenwerpen dat het aangaan van de leningsverplichting en het verstrekken van de lening van [bedrijf verdachte 1] aan [bedrijf verdachte 3] in de oorsprong een verplichte rechtshandeling was. Dat verdachte op dat moment, toen hij de valse overeenkomst ging gebruiken, in de veronderstelling verkeerde dat hij uitvoering gaf aan een verplichting uit een daadwerkelijk bestaande rechtsgeldige overeenkomst is naar het oordeel van de rechtbank onaannemelijk, gelet op de onlogische inhoud van die overeenkomst waarbij [verzekeringsmaatschappij] bepaalde, pas verworven, zekerheden opgaf en in weerwil van recente afspraken juist meer risico nam.

Daarnaast heeft [verzekeringsmaatschappij] een dag voor het verstrekken van de lening aangekondigd haar vordering op [bedrijf verdachte 1] te gaan opeisen. Dit betrof een dusdanig hoog bedrag, namelijk

$ 211,354,660, dat daarmee het faillissement van [bedrijf verdachte 1] onvermijdelijk werd. Dat [bedrijf verdachte 1] en verdachte daadwerkelijk voorzagen dat een faillissement aanstaande was, blijkt ook door de brief die verdachte namens [bedrijf verdachte 1] op 2 december 2014 aan [verzekeringsmaatschappij] heeft gestuurd, waarin werd aangekondigd dat [bedrijf verdachte 1] een insolventieprocedure zou gaan aanvragen.

Door het aanzienlijke leenbedrag vervolgens op 5 december 2014 aan [bedrijf verdachte 3] te verstrekken, heeft [bedrijf verdachte 1] geld onttrokken aan de boedel, terwijl op dat moment duidelijk was dat niet kon worden voldaan aan de vordering van [verzekeringsmaatschappij] , hetgeen uiteindelijk heeft geresulteerd in een faillissement, uitgesproken op 25 februari 2015, waardoor schuldeisers zijn benadeeld.

Op verzoek van de bewindvoerder heeft [bedrijf verdachte 1] de lening teruggevorderd. Verdachte heeft zelf tijdens de surseance het totale leningsbedrag inclusief verschuldigde rente vanaf de Zwitserse bankrekening van [bedrijf verdachte 1] overgeboekt op de boedelrekening van de bewindvoerder, waarbij werd voorgewend dat dit afkomstig was van [bedrijf verdachte 3] Ltd. [bedrijf verdachte 3] Ltd. heeft, in delen, een groot deel van de lening terugbetaald, maar heeft een bedrag van $ 4.119.667,20 niet teruggestort. Dit bedrag is aan de boedel onttrokken gebleven.

De rechtbank stelt op grond van het vorenstaande vast dat [bedrijf verdachte 1] (op dat moment inmiddels genaamd [bedrijf verdachte 2] N.V.) door te handelen zoals zij deed in de periode van 5 december 2014 tot en met 23 februari 2015 in het zicht van het faillissement ter bedrieglijke verkorting van haar schuldeisers een leningsovereenkomst met een aan haar -middels haar bestuurder (lees: verdachte)- verbonden buitenlandse vennootschap [bedrijf verdachte 3] Ltd. is aangegaan om zodoende opzettelijk een geldbedrag van $ 22.180.240,38 bij wijze van voor te wenden “lening” buiten het zicht en de machtssfeer van de (aankomend) bewindvoerder te brengen om kort daarna surseance van betaling aan te vragen en vervolgens, toen daarover (toch) vragen opkwamen bij de bewindvoerder, een integrale terugstorting inclusief rente gecamoufleerd voor te wenden als ware het (geheel) afkomstig van [bedrijf verdachte 3] Ltd., waardoor zij er uiteindelijk op bedrieglijke wijze in slaagde het bedrag van $ 4.119.667,20 buiten de machtssfeer van de bewindvoerder te houden.

[bedrijf verdachte 1] (inmiddels [bedrijf verdachte 2] N.V.) heeft daarmee (per saldo) $ 4.119.667,20 zijnde een onderdeel van de oorspronkelijk overgeboekte $ 22.180.240,38 aan de boedel onttrokken binnen het ten laste gelegde tijdvak.

Deze gang van zaken heeft naar het oordeel van de rechtbank plaatsgevonden in de sfeer van de rechtspersoon. Verdachte is, als bestuurder van [bedrijf verdachte 1] , nauw betrokken geweest bij de totstandkoming van de lening, het terugvorderen daarvan en het overboeken van het totale leningsbedrag, inclusief rente, naar de boedelrekening van de bewindvoerder. De verklaring van verdachte over zijn betrokkenheid bij de gang van zaken rond de lening aan [bedrijf verdachte 3] leidt daarnaast tot de conclusie dat verdachte feitelijk leiding heeft gegeven aan het onttrekken van ruim $ 4 miljoen aan de boedel van [bedrijf verdachte 1] .

Nu verdachte zal worden vrijgesproken van het onder 1 ten laste gelegde feit, en de verklaringen van de heren [naam 1] en [naam 3] niet worden gebruikt als bewijs, behoeft de rechtbank niet te beslissen op de voorwaardelijke verzoeken van de verdediging om hen als getuige te horen.