Uitspraken

Verweerders [verweerder sub 3] , Delfborg en Wagenborg stellen dat de rechtbank al heeft beslist over de rechtsmacht, zodat Baltic Cable niet kan worden ontvangen in haar vordering tot onbevoegdverklaring.

De rechtbank volgt verweerders daarin niet. Verweerders zien, immers, aan het volgende voorbij.

De rechtbank heeft noch in de beide verzoekschriftprocedures tot beperking, noch in de renvooizaak een (definitieve) beslissing gegeven over rechtsmacht. De beslissing in de eerste fase van de beperkingsprocedure, waarin wordt beslist over het bedrag waartoe de aansprakelijkheid voorshands is beperkt en over de wijze van het vormen van het beperkingsfonds, levert geen definitieve beslissing op over de rechtsmacht ten aanzien van het verzoek tot beperking van aansprakelijkheid. Verweerders hebben – terecht – niet gesteld dat (en waar) in de beschikkingen van 5 juli 2013 of van 18 september 2013, verbeterd bij beschikking van 21 oktober 2013 definitief is beslist over rechtsmacht ten aanzien van de verzoeken tot beperking van aansprakelijkheid.

Een schuldeiser, zoals Baltic Cable, kan een beroep doen op gebrek aan rechtsmacht (of bevoegdheid) in de eerste fase van de beperkingsprocedure, maar ook daarna in de verificatiefase en in een renvooiprocedure (vgl. HR 4 november 1994, ECLI:NL:HR:1994:ZC1522 – ‘Vertrouwen’). Uit dat arrest en de memorie van toelichting op artikel 320r lid 3 (oud) Rv, dat overeenstemt met het huidige artikel 642r lid 2 Rv, waarin wordt gesteld “[..] het derde lid doet duidelijker uitkomen, dat de betwisting niet alleen hoeft te slaan op de verificatie van een vordering, doch eveneens betrekking kan hebben op het verzoek tot beperking van aansprakelijkheid in het algemeen, de bevoegdheid van de rechtbank enz.” (Kamerstukken II, vergaderjaar 1986-1987, 18 770, nr. 3, blz. 15), valt af te leiden dat in de renvooiprocedure een beroep kan worden gedaan op gebrek aan rechtsmacht c.q. onbevoegdheid ten aanzien van het verzoek tot beperking van aansprakelijkheid, zowel nadat een schuldeiser de rechtsmacht c.q. bevoegdheid eerder heeft betwist, als voor het eerst.

Voor zover verweerders [verweerder sub 3] , Delfborg en Wagenborg betogen dat in de renvooiprocedure slechts een beroep kan worden gedaan op gebrek aan rechtsmacht of bevoegdheid ten aanzien van de vorderingen in renvooi, dus in dit geval: de vorderingen die Baltic Cable bij de vereffenaar heeft ingediend en ter zake waarvan partijen zijn verwezen naar de rolprocedure, stuit dat betoog af op dezelfde gronden.

Feiten; uitgangspunten

Dat verzoekschrift wordt hierna genoemd: het verzoek van [verweerder sub 3] en Delfborg.

In het verzoek van [verweerder sub 3] en Delfborg werden zowel Baltic Cable als Wagenborg als belanghebbenden vermeld.

Bij beschikking van deze rechtbank van 5 juli 2013 op het verzoek van [verweerder sub 3] en Delfborg heeft de rechtbank hen toegelaten een beperkingsfonds (zakenfonds) te stellen voor vorderingen ter zake van het onder 4.6 genoemde, gestelde voorval en heeft zij een rechter-commissaris en een vereffenaar benoemd. Op 5 augustus 2013 heeft de rechtbank verklaard dat [verweerder sub 3] en Delfborg dat beperkingsfonds hebben gesteld.

Dat verzoekschrift wordt hierna genoemd: het verzoek van Wagenborg. Het verzoek van Wagenborg betreft hetzelfde gestelde voorval waarop de aansprakelijkstelling van [verweerder sub 3] en Delfborg is gegrond, maar in dit geval de aansprakelijkstelling van Wagenborg door Baltic Cable, die in dat verzoekschrift tezamen met [verweerder sub 3] en Delfborg als belanghebbende werd aangemerkt.

Bij beschikking van 11 september 2013 heeft de rechtbank het verzoek van Wagenborg gevoegd bij het verzoek van [verweerder sub 3] en Delfborg.

Bij beschikking van 18 september 2013, hersteld bij beschikking van 21 oktober 2013, heeft de rechtbank op het verzoek van Wagenborg onder meer verklaard dat het door [verweerder sub 3] en Delfborg gestelde beperkingsfonds wordt aangemerkt als mede door Wagenborg te zijn gesteld.

Heeft de Nederlandse rechter rechtsmacht ten aanzien van de verzoeken tot vorming van een beperkingsfonds c.q. tot beperking van aansprakelijkheid?

Het Verdrag van Londen van 19 november 1976 inzake de beperking van aansprakelijkheid voor maritieme vorderingen (Trb. 1980, 23 en Trb. 1984, 31) gewijzigd bij Protocol van 2 mei 1996 (Trb. 1997, 300 en Trb. 2006, 17), hierna gezamenlijk: LLMC, geeft regels ten aanzien van de beperking van aansprakelijkheid van de eigenaar of exploitant van een zeeschip ter zake van schade die bij de exploitatie van het zeeschip is ontstaan. Ten tijde van het gestelde voorval, ten tijde van het inleiden van de procedure voor het gerecht in Malmö en ten tijde van het indienen van het verzoek van [verweerder sub 3] en Delfborg en van het verzoek van Wagenborg was de LLMC van kracht zowel in Nederland als in Zweden. De LLMC heeft rechtstreekse werking in Nederland.

De LLMC is in de Nederlandse wetgeving geïncorporeerd met de regelingen van Titel 7 van Boek 8 Burgerlijk Wetboek (BW) en Afdeling 2 van Titel 1 Wetboek van Burgerlijke rechtsvordering (Rv).

Artikel 11 LLMC (dat bij het Protocol van 1996 niet is gewijzigd) luidt in de authentieke Engelse taal voor zover voor deze beoordeling van belang, als volgt:

“Article 11

Constitution of the fund

Ingevolge artikel 11 lid 1 LLMC dient derhalve de procedure tot het vormen van een beperkingsfonds te worden gevoerd in de verdragsstaat waarin een rechtsmaatregel als bedoeld in dat artikellid jegens de aansprakelijk gestelde persoon is genomen.

Aan het vereiste van artikel 11 lid 1 LLMC was ten tijde van de indiening van het verzoek van [verweerder sub 3] en Delfborg voldaan, gegeven de dagvaarding van [verweerder sub 3] en Delfborg door Wagenborg bij exploot van 1 mei 2013.

Ten tijde van het indienen van het verzoek van Wagenborg was door [verweerder sub 3] en Delfborg een beperkingsfonds gesteld in de door hen bij deze rechtbank ingeleide verzoekschriftprocedure. Wagenborg heeft op de voet van artikel 11 lid 3 LLMC aan de rechtbank verzocht te verklaren dat dat beperkingsfonds ook ten aanzien van vorderingen tegen haar is gesteld. Het vereiste van het eerste lid van artikel 11 LLMC van een rechtsmaatregel in de verdragsstaat waar het beperkingsfonds wordt gesteld, geldt niet ten aanzien van een (verzoek tot een) verklaring dat een gesteld beperkingsfonds ook voor vorderingen tegen een andere schuldenaar is gesteld zoals bedoeld in het derde lid van artikel 11 LLMC.

Aan de vereisten die artikel 11 LLMC stelt is derhalve ten aanzien van zowel het verzoek van [verweerder sub 3] en Delfborg als het verzoek van Wagenborg voldaan.

Ten tijde van het indienen van het verzoek van [verweerder sub 3] en Delfborg en het verzoek van Wagenborg, alsmede ten tijde van de verwijzingsbeschikking in die procedures was in Nederland (en Zweden) van kracht de Verordening (EG) nr. 44/2001 van de Raad van 22 december 2000 betreffende de rechterlijke bevoegdheid, de erkenning en de tenuitvoerlegging van beslissingen in burgerlijke en handelszaken (hierna: Brussel I-Vo).

Een verzoek tot beperking van aansprakelijkheid en de vordering alsmede de geschilpunten die bij de verwijzingsbeschikking naar de onderhavige renvooizaak zijn verwezen, vormen burgerlijke en handelszaken als bedoeld in artikel 1 Brussel 1-Vo (vgl. HvJEG 14 oktober 2004 in de zaak C-39/02, ECLI:EU:C:2004:615, NJ 2007/389 – ‘Cornelis Simon’ en HR 29 september 2006, ECLI:NL:HR:2006:AX3080 – ‘Seawheel Rhine’).

Voor zover Baltic Cable betoogt dat uit artikel 7 Brussel I-Vo volgt dat daarin een exclusieve bevoegdheid wordt gegeven tot kennisneming van een verzoek of vordering tot beperking van aansprakelijkheid aan het gerecht dat bevoegd is kennis te nemen van vorderingen ter zake van aansprakelijkheid, verwerpt de rechtbank dat betoog om de volgende redenen.

De bepaling van artikel 7 Brussel I-Vo is voortgekomen uit artikel 6bis van het EEX-verdrag, welk artikel werd toegevoegd bij gelegenheid van de toetreding van Denemarken, Ierland en het Verenigd Koninkrijk tot het EEX-verdrag in 1978. In het rapport over dat toetredingsverdrag (Rapport Schlosser, PbEG C 59/109 - 110, paragrafen 124 – 130) wordt aangegeven dat er in de lidstaten twee stelsels zijn tot beperking van aansprakelijkheid. Het ene stelsel waarin een verzoek of verweer tot beperking alleen kan worden ingesteld in een procedure tegen de betreffende schuldeiser(s), zoals onder andere in het Verenigd Koninkrijk, het andere waarin het verzoek tot beperking niet tegen een persoon is gericht en dat tot oprichting van een beperkingsfonds leidt, zoals onder andere in Nederland. Uit de paragrafen 127 tot en met 130 van het Rapport Schlosser blijkt dat de ratio van artikel 6bis EEX-verdrag is beperkt tot een vordering of verzoek van de scheepseigenaar of een andere persoon die beperking van aansprakelijkheid verlangt (hierna: scheepseigenaar) tegen een persoon die hem aansprakelijk stelt. Voorts volgt uit die paragrafen dat het doelmatig en praktisch is dat ook de rechter van de woonplaats van de scheepseigenaar bevoegd is om kennis te nemen van een verzoek tot beperking van aansprakelijkheid waarbij tevens een beperkingsfonds wordt gesteld. Omdat een vordering tot aansprakelijkstelling of schadevergoeding steeds voor het gerecht van zijn woonplaats kan worden gebracht, is het doelmatig dat de scheepseigenaar het verzoek of de vordering tot beperking van aansprakelijkheid ook voor het gerecht van zijn woonplaats kan brengen. Bovendien is het gerecht van de woonplaats van de scheepseigenaar het gerecht waar hij al zijn vorderingen tot beperking van aansprakelijkheid op zinvolle wijze kan concentreren. Zo wordt in die passage betoogd. Die ratio is dus ook ten aanzien van artikel 7 Brussel I-Vo van toepassing.

Uit het vorenstaande blijkt dat artikel 7 Brussel I-Vo niet de strekking heeft de bevoegdheid van de gerechten van de lidstaat van de woonplaats van de scheepseigenaar wat betreft verzoeken of vorderingen tot beperking van aansprakelijkheid te beperken.

De Nederlandse rechter heeft ingevolge artikel 2 Brussel I-Vo in beginsel rechtsmacht ten aanzien van enige vordering (tot aansprakelijkstelling of schadevergoeding) tegen [verweerder sub 3] en Delfborg en evenzo tegen Wagenborg, omdat deze verweerders in Nederland woonachtig c.q. gevestigd zijn.

Wagenborg heeft dienovereenkomstig [verweerder sub 3] en Delfborg voor de bevoegde rechter in Nederland gedagvaard.

Baltic Cable maakt onderscheid tussen rechtsmacht ten aanzien van het verzoek van [verweerder sub 3] en Delfborg tot het stellen van een beperkingsfonds, respectievelijk het verzoek van Wagenborg tot een verklaring dat het gestelde beperkingsfonds wordt aangemerkt als tevens voor haar te zijn gesteld enerzijds en het verzoek van de drie verweerders tot beperking van aansprakelijkheid anderzijds.

De Brussel I-Vo noch de Nederlandse procedure tot beperking van aansprakelijkheid in het BW en in het Rv kent een dergelijk onderscheid. De Nederlandse regelingen van Titel 7 van Boek 8 BW en Afdeling 2 van Titel 1 Rv vereisen voor een verzoek tot beperking van aansprakelijkheid dat een beperkingsfonds wordt gesteld.

Derhalve dienden [verweerder sub 3] en Delfborg, waar zij wegens de dagvaarding door Wagenborg voor de Nederlandse rechter een beroep op beperking van aansprakelijkheid wilden doen, op de voet van het bepaalde in artikel 11 LLMC een verzoek tot beperking van aansprakelijkheid en het vormen van een beperkingsfonds in te dienen bij de Nederlandse rechter, overeenkomstig de Nederlandse regelingen.

Vervolgens dient aan de hand van de Nederlandse (nationale) regelingen te worden bepaald of de Nederlandse rechter rechtsmacht heeft ten aanzien van dat verzoek.

Ingevolge artikel 3 aanhef en onder a Rv heeft de Nederlandse rechter rechtsmacht ten aanzien van het verzoek van [verweerder sub 3] en Delfborg, omdat zowel [verweerder sub 3] als Delfborg in Nederland woonachtig, respectievelijk gevestigd is. De in dat artikel genoemde uitzonderingen doen hier niet terzake.

Nu bovendien de ‘Delfborg’ een in het Nederlandse scheepsregister ingeschreven zeeschip is, is deze beperkingsprocedure voldoende verbonden met de Nederlandse rechtssfeer, ook al heeft het litigieuze voorval zich niet in Nederland voorgedaan en is de belanghebbende Baltic Cable niet in Nederland gevestigd (artikel 3 aanhef en onder c Rv).

De procedureregels met betrekking tot het in artikel 11 lid 3 LLMC en artikel 8:750 BW in samenhang met artikel 8:758 lid 1 aanhef en onder a BW geregelde recht om vastgesteld te krijgen dat een ter zake van hetzelfde voorval gesteld beperkingsfonds wordt aangemerkt als te zijn gesteld door alle personen die binnen de in artikel 2 LLMC (en de genoemde Nederlandse wetsartikelen) genoemde kring vallen, worden ingevolge artikel 14 LLMC beheerst door de wet van de Staat waarin het fonds wordt gevormd. Derhalve in het geval van Wagenborg die zodanige vaststelling verlangt met betrekking tot het door [verweerder sub 3] en Delfborg gestelde beperkingsfonds, door Nederlands recht.

Ingevolge artikel 3 aanhef en onder a Rv heeft de Nederlandse rechter rechtsmacht ten aanzien van zodanig verzoek van Wagenborg, omdat Wagenborg in Nederland gevestigd is. De in dat artikel genoemde uitzonderingen doen hier niet terzake. Nu bovendien de ‘Delfborg’ een in het Nederlandse scheepsregister ingeschreven zeeschip is, is deze beperkingsprocedure voldoende verbonden met de Nederlandse rechtssfeer, ook al heeft het litigieuze voorval zich niet in Nederland voorgedaan en is de belanghebbende Baltic Cable niet in Nederland gevestigd (artikel 3 aanhef en onder c Rv).

De Nederlandse wetgeving bevat ter zake van het verkrijgen van zodanige vaststelling verder geen procedureregeling. Zoals eerder uitgemaakt, dient de betreffende persoon daartoe een verzoekschrift als bedoeld in art. 642a Rv in te dienen (Rb Rotterdam 30 oktober 2002, ECLI:NL:RBROT:2002:AK4824, S&S 2003/26 - ‘Mighty Servant II’).

Deze rechtbank is daarom ook ten aanzien van het verzoekschrift van Wagenborg bevoegd.

Baltic Cable betwist dat Wagenborg een dagvaarding tegen [verweerder sub 3] en Delfborg heeft uitgebracht en stelt subsidiair dat die dagvaarding een schijnhandeling is en dat die daarom geen rechtsmacht van de Nederlandse rechter kan scheppen ten opzichte van Baltic Cable. Baltic Cable stelt daarbij dat Wagenborg een commanditaire vennoot is van Delfborg, dat de aansprakelijkheid van Wagenborg, Delfborg en [verweerder sub 3] onder dezelfde verzekering gedekt is, dat Wagenborg de vordering tegen Delfborg en [verweerder sub 3] niet heeft aangebracht en dat daarom de aansprakelijkstelling en dagvaarding van Wagenborg tegen [verweerder sub 3] en Delfborg schijnhandelingen zijn en dat daarom Wagenborg, [verweerder sub 3] en Delfborg misbruik maken van procesrecht.

Daarover overweegt de rechtbank het volgende.

De onderwerpen van aansprakelijkheid, schadeomvang en beperking van aansprakelijkheid ter zake van dezelfde oorzaak en tussen dezelfde partijen aanhangig bij het gerecht in Malmö en bij deze rechtbank?

Tussen partijen is niet in geschil dat in de procedures voor het gerecht in Malmö (en in hoger beroep) dezelfde personen betrokken zijn als in de procedures tot beperking van aansprakelijkheid bij deze rechtbank en de onderhavige renvooiprocedure.

Partijen zijn het er ook over eens dat zowel in de procedure voor het gerecht in Malmö als in de procedures voor deze rechtbank de gestelde schadevaring van de ‘Delfborg’ met een kabel van Baltic Cable de oorzaak vormt.

“2.8.1 Uit de in alinea 2.4 beschreven loop der gebeurtenissen volgt, dat het Vaartuig voor anker lag in en nabij het Schadegebied tussen 2 november 2012 ca. 12:00 uur tot 4 november 2012 ca. 21:00 uur. Zoals beschreven in alinea 2.6, is de Kabel duidelijk aangegeven op de zeekaart en er geldt een ankerverbod in het Schadegebied. De bemanning aan boord van het Vaartuig had bovendien kennis van of vermoedde dat er risico bestond dat het Vaartuig, door in en nabij het Schadegebied te ankeren, schade aan de Kabel zou kunnen veroorzaken. Dan wel is de bemanning aan boord van het Vaartuig tot dit inzicht gekomen toen het Vaartuig voor anker lag, of wanneer het anker gedregd werd, in of nabij het Schadegebied dan wel toen de bemanning het Vaartuig bestuurde ondanks het feit dat zij zich ervan bewust moesten zijn dat het anker aan de Kabel bleef hangen.

Het verzoek van [verweerder sub 3] en Delfborg is bij deze rechtbank aanhangig vanaf 6 mei 2013, het verzoek van Wagenborg vanaf 9 augustus 2013. In die beide zaken staat het onderwerp van beperking van aansprakelijkheid ter zake van de gestelde schadevaring van de ‘Delfborg’ centraal. Die aanhangigheid is door de verwijzingsbeslissing van de rechter-commissaris niet gewijzigd. De onderhavige renvooiprocedure, waarin eveneens het onderwerp van beperking van aansprakelijkheid centraal staat, is aanhangig geworden door de verwijzingsbeslissing van 12 februari 2014.

Al deze data zijn recenter dan 15 maart 2013, de datum van de dagvaarding van de verweerders door Baltic Cable voor het gerecht in Malmö.

Uit de in 4.34 aangehaalde bewoordingen van hoofdstuk 2.8 van de dagvaarding van 15 maart 2013 blijkt niet dat het onderwerp van beperking van aansprakelijkheid van de verweerders uitdrukkelijk aan het gerecht in Malmö ter beoordeling is voorgelegd. Woorden van die strekking komen niet voor in dat hoofdstuk. Een stelling over de mate van schuld van een of meer van de verweerders, zoals vervat in 2.8.3 van dat hoofdstuk, levert nog niet op dat het onderwerp van beperking van aansprakelijkheid aan het gerecht ter beoordeling is voorgelegd. Evenmin is elders, bij voorbeeld onder het kopje “Eisen” of onder het kopje “Samenvatting van de gronden”, in (de Nederlandse vertaling van) die dagvaarding een vordering opgenomen die ertoe strekt dat de Zweedse rechter over dat onderwerp een uitspraak doet.

Anders dan Baltic Cable betoogt, heeft de rechter in Zweden nog geen definitief oordeel over deze vraag gegeven. Immers, het oordeel van het gerecht in Malmö van 27 februari 2014, respectievelijk dat van 22 juni 2015, inhoudende dat het onderwerp van beperking van aansprakelijkheid van verweerders aan het gerecht in Malmö is voorgelegd, is onderhevig aan hoger beroep. Dat blijkt uit de bij akte van 8 juni 2016 in het geding gebrachte beslissing van de Högsta Domstolen van 12 mei 2016.

Bovendien blijkt uit de beslissingen van het gerecht in Malmö van 27 februari 2014 en 22 juni 2015 niet dat inderdaad (al) in de dagvaarding van 15 maart 2013 (en niet pas later in het betreffende geding) het onderwerp van beperking van aansprakelijkheid van verweerders aan het gerecht in Malmö is voorgelegd.

Daarom kan de rechtbank in dit stadium niet tot het oordeel komen dat het onderwerp van beperking van aansprakelijkheid van verweerders eerder aan het gerecht in Malmö dan aan deze rechtbank ter beoordeling is voorgelegd.

Partijen zijn het erover eens dat in de procedures voor het gerecht in Malmö (en in hoger beroep) dezelfde personen betrokken zijn als in de procedures tot beperking van aansprakelijkheid bij deze rechtbank en de onderhavige renvooiprocedure.

Partijen zijn het er ook over eens dat zowel in de procedure voor het gerecht in Malmö als in de onderhavige renvooiprocedure (onder meer) de aansprakelijkheid van een of meer van de verweerders ter zake van de gestelde schadevaring van de ‘Delfborg’ met een kabel van Baltic Cable en de omvang van de vorderingen van Baltic Cable de oorzaken vormen.

Daarmee is sprake van litispendentie ten aanzien van de onderwerpen van zodanige aansprakelijkheid en de schadeomvang.

Partijen zijn het er ten slotte over eens dat het onderwerp van zodanige aansprakelijkheid eerder bij het gerecht in Malmö aanhangig was gemaakt dan bij deze rechtbank.

Samenhangende vorderingen tot beperking van aansprakelijkheid tussen dezelfde partijen aanhangig bij gerechten in Malmö en Rotterdam?

Meer subsidiair verzoekt Baltic Cable de rechtbank de procedures tot beperking van aansprakelijkheid aan te houden totdat de rechter in Zweden zal hebben beslist, omdat sprake is van samenhangende vorderingen in de zin van artikel 28 Brussel I-Vo.

Ook daartegen voeren verweerders verweer.

Van samenhangende vorderingen in de zin van artikel 28 Brussel I-Vo is sprake indien tussen de vorderingen een zo nauw verband bestaat dat een goede rechtsbedeling vraagt om hun gelijktijdige behandeling teneinde te vermijden dat bij afzonderlijke berechting onverenigbare beslissingen worden genomen.

Artikel 28 Brussel I-Vo geeft de mogelijkheid om een zaak aan te houden, maar schrijft dat niet dwingend voor.

Een procedure tot beperking van aansprakelijkheid in de vorm die in Nederland wordt gevolgd heeft tot doel om alle zaken met betrekking tot de aansprakelijkheid van – kort gezegd – de scheepseigenaar en het recht tot beperking van die aansprakelijkheid te concentreren bij de rechter van het beperkingsfonds.

Nu slechts bij de Nederlandse rechter een beperkingsfonds is gevormd naar aanleiding van het gestelde voorval met de ‘Delfborg’, ligt het niet in de rede dat de Nederlandse rechter de beperkingsprocedures zal aanhouden opdat het gerecht in Malmö eerst over beperking van aansprakelijkheid van de verweerders zal oordelen. Het ligt meer voor de hand om het onderwerp van beperking van aansprakelijkheid bij de Nederlandse rechter geconcentreerd te houden.

Proceskosten