Uitspraken

[gedaagde] heeft ter comparitie erkend het (subsidiair) gevorderde bedrag van € 29.408,12 (in het proces-verbaal van de comparitie ten onrechte vermeld als € 29.408,13) verschuldigd te zijn, zodat de vordering tot betaling van dit bedrag in elk geval toewijsbaar is.

[eiseres] heeft ter onderbouwing van haar primaire vordering tot betaling van een bedrag van € 90.975,14 onbetwist gesteld dat zij voor het overlijden van moeder op 8 november 2013 nimmer enige informatie van [gedaagde] over de afwikkeling van de nalatenschap van vader heeft gekregen - waaronder bijvoorbeeld het genoemde taxatierapport van [persoon 3] en de successie-aangifte - en, omdat haar vordering ter zake eerst opeisbaar was bij het overlijden van moeder, ook geen navraag heeft verricht. Zij grondt haar primaire vordering tot betaling thans op een betwisting van de in 1991 door [persoon 3] verrichte taxatie en legt ter onderbouwing van deze betwisting en van haar vordering een rapport over van Lobs makelaardij van 14 januari 2015. Lobs komt tot een aanmerkelijk hogere taxatie dan [persoon 3] ; dit brengt [eiseres] tot een gewijzigd netto saldo van de nalatenschap, waarop zij de door haar berekende vordering van € 90.975,14 baseert.

De rechtbank verwerpt het door [gedaagde] gedane beroep op rechtsverwerking. Het enkele door [gedaagde] aangevoerde tijdsverloop van 20 jaar is hiervoor onvoldoende. Waar het aan [gedaagde] was om informatie te verstrekken en/of rekening en verantwoording af te leggen, kan hij voorts niet met succes zich erop beroepen dat relevante stukken niet meer (volledig) aanwezig zijn. De rechtbank kan niet inzien waarom bij een brand in het ouderlijk huis in 1970 stukken betreffende de nalatenschap van de in 1991 overleden vader van partijen kunnen zijn verloren gegaan. Het verloren gaan van stukken bij een verhuizing, waarover ook geen verdere informatie is verstrekt, helpt [gedaagde] evenmin.

Nu [gedaagde] echter heeft verklaard in deze procedure alle informatie die hij nog had omtrent de nalatenschap van de vader te hebben verschaft en bij het ontbreken thans van verdere bescheiden niet in staat te zijn tot het overigens doen van rekening en verantwoording over het door hem gevoerde beheer over deze nalatenschap, zal de rechtbank alleen om praktische redenen de vorderingen die hierop betrekking hebben, afwijzen. Aan het niet gespecificeerde bewijsaanbod van [eiseres] komt de rechtbank in dit verband niet toe.

Met betrekking tot het subsidiaire verweer van [gedaagde] is de rechtbank van oordeel dat - anders dan [gedaagde] stelt - in de onderhavige zaak waardering van de landbouwgronden naar de waarde in het economisch verkeer geen belemmering zou zijn geweest voor een (lonende) voortzetting van het landbouwbedrijf in 1990 door moeder en [gedaagde] , nu [eiseres] en [gedaagde] in 1990 alleen een niet-opeisbare vordering voor hun erfdeel hebben verkregen. Het ging destijds dus niet om een toedeling van het bedrijf tegen een waarde waartegen toen moest worden afgerekend. Ook feitelijk is gebleken dat de voortzetting van het bedrijf tot het overlijden van moeder op 8 november 2013 mogelijk is gebleven. Daar komt bij dat het in 1990 volstrekt onvoorzienbaar was op welk in de toekomst gelegen moment tot afrekening met [eiseres] zou moeten worden overgegaan. Er is daarom geen reden in dit geval op grond van de redelijkheid en billijkheid af te wijken van de regel dat de waardering moet plaatsvinden naar marktwaarde. De rechtbank volgt daarom [eiseres] in haar stelling dat de landbouwgronden moeten worden gewaardeerd naar de marktwaarde in 1990. Nu [gedaagde] de uitgangspunten van die waardering door Lobs niet heeft bestreden, zal de rechtbank [eiseres] in haar berekening van de haar toekomende vordering op dit punt volgen.

Hetgeen [eiseres] heeft aangevoerd omtrent een ten onrechte vaststelling van de woning van de ouders in 1991 op 60% van de waarde in onbewoonde staat en het daartegen gevoerde verweer behoeft geen behandeling, omdat [eiseres] zelf constateert in de conclusie van antwoord in reconventie dat [gedaagde] in zijn berekeningen al is uitgegaan van een gecorrigeerd bedrag van f 105.000,--.

Het voorgaande leidt ertoe dat de vordering van [eiseres] onder c. tot betaling van € 90.975,14 toegewezen zal worden. Aan het niet gespecificeerde bewijsaanbod van [gedaagde] gaat de rechtbank voorbij. De gevorderde wettelijke rente is eerst toewijsbaar met ingang van de dag van dagvaarding. Voor de door [eiseres] gestelde eerdere ingangsdatum van 8 november 2013, de dag van overlijden van moeder, ziet de rechtbank geen grond; krachtens het testament van vader is de vordering van [eiseres] weliswaar met ingang van deze datum opeisbaar, maar een ingebrekestelling van [gedaagde] ontbreekt en ook verder is niet gesteld of gebleken dat zonder een ingebrekestelling de wettelijke rente vanaf 8 november 2013 of een andere datum gelegen voor die van de dagvaarding, verschuldigd is geworden.

[eiseres] verlangt een gespecificeerde opgave van alle tot de nalatenschap behorende goederen en schulden, met waardebepaling en - samengevat – een onderbouwing met bescheiden.

[eiseres] heeft in verband met de door haar verlangde informatie gesteld dat in elk geval voor de bepaling van de legitimaire massa het van belang is te weten wat er is gebeurd met de vordering van € 862.000,-- van moeder op [gedaagde] op grond van de notariële akte van 14 december 2011, nu deze akte vermeldt dat dit bedrag door [gedaagde] schuldig is gebleven. [eiseres] stelt - zo begrijpt de rechtbank haar stellingen - dat ofwel deze vordering behoort tot de nalatenschap ofwel dat, als de door [gedaagde] overgelegde aangifte erfbelasting juist is, er sprake is geweest van een schenking tot het bedrag van de genoemde vordering aan [gedaagde] voor het overlijden van de moeder. In beide gevallen moet die vordering van € 862.000,-- bij de berekening van de legitimaire massa worden meegenomen.

De rechtbank is van oordeel dat [gedaagde] in elk geval na de hiervoor genoemde brief van 24 april 2014 tot de dag van de comparitie van partijen voldoende gelegenheid heeft gehad om de door [eiseres] verzochte informatie te verstrekken die bij hem of derden aanwezig is. Aan het overigens niet gespecificeerde bewijsaanbod van [gedaagde] gaat de rechtbank in dit verband voorbij. De rechtbank zal daarom de vordering van [eiseres] tot het verstrekken van gegevens toewijzen en ook met name die betreffende

- beschrijving van alle tot de nalatenschap behorende goederen en schulden;

- bewijs van waardebepaling van alle tot de nalatenschap behorende geldsommen;

- overzicht van de inboedel en andere bezittingen van de moeder ten tijde van het overlijden met de daarbij behorende waarde c.q. taxatierapport;

- complete aangifte successierechten.

De gevorderde dwangsommen zullen worden toegewezen zoals hierna zal worden bepaald.

De rechtbank overweegt voorts met betrekking tot de op grond van de akte van 14 december 2011 ontstane vordering van de moeder op [gedaagde] , gelet op het daarover gevoerde debat tussen partijen, dat bij gebreke van enige informatie van [gedaagde] over een betaling door hem aan de moeder dan wel een schenking of schenkingen, het er voor gehouden moet worden dat de vordering van € 862.000,-- tot de nalatenschap van moeder behoort. Nu het destijds in de macht van de moeder en [gedaagde] heeft gelegen om desgewenst het bedrijf over te dragen tegen een lagere waarde dan de – in elk geval voor wat betreft de onroerende zaken – marktwaarde en hiervan kennelijk bewust is afgezien, is in het kader van de berekening van de legitimaire massa een waardering thans voor de agrarische waarde niet aan de orde.

[gedaagde] heeft gevorderd dat, voor zover de vordering van [eiseres] tot het verstrekken van gegevens zal worden toegewezen, de kosten die hij moet maken om de betreffende gegevens te verkrijgen, voor rekening van [eiseres] komen.

De rechtbank overweegt dat het op grond van hetgeen is overwogen en beslist in conventie het in reconventie dus thans gaat om de berekening van de legitimaire massa in verband met de legitieme portie van [eiseres] ter zake de nalatenschap van de moeder. Niet is gesteld of gebleken dat het hier gaat of kan gaan om bescheiden van langer geleden dan een periode van vijf jaar voorafgaand aan het inroepen van de legitieme op 24 april 2014. Voor zover er thans door [gedaagde] kosten gemaakt zouden moeten worden voor het verkrijgen van de betreffende bescheiden komt dat voor zijn rekening en risico en is er geen reden kosten ten laste van [eiseres] te laten komen. Uit de stellingen van [gedaagde] vloeit immers voort dat hij voor het overlijden van de moeder kennelijk het financiëel beheer over haar inkomsten en vermogen voerde; na het overlijden is hij als executeur-testamentair gehouden een behoorlijk beheer te voeren over haar nalatenschap totdat deze geheel is afgewikkeld, inclusief de berekening en voldoening van de legitieme portie van [eiseres] .

De rechtbank passeert het niet gespecificeerde bewijsaanbod van [gedaagde] .

Hetgeen [gedaagde] in reconventie verder heeft gevorderd is reeds aan de orde gekomen bij de behandeling van de vordering in conventie. Hetgeen [gedaagde] vordert in reconventie zal dus worden afgewezen.