Uitspraken

Inleiding

Onder de naam IJsberg is door de fiscale inlichtingen en opsporingsdienst (FIOD) onderzoek gedaan naar een aantal handelaren in bitcoins. Daarbij is de verdenking gerezen dat de bitcoins die door de verdachte aan een van de hiervoor bedoelde handelaren zijn geleverd, van misdrijf afkomstig waren.

Bitcoins zijn een vorm van elektronisch geld die worden bewaard in een digitaal bestand dat een wallet of portemonnee wordt genoemd. Bitcoinwallets zijn alfanumeriek, ze staan niet op naam en er is geen centrale autoriteit die de wallets beheert. De houder van een bitcoinwallet is dan ook in zoverre anoniem. Maar als men bitcoins koopt en daarvoor betaalt met giraal geld - of bitcoins te gelde maakt en de waarde laat bijschrijven op de eigen bankrekening - dan is er een koppeling tussen een bitcoinwallet en een bankrekening en is er van anonimiteit geen sprake meer. Bij de bitcoin-handelaren die in de zaak- IJsberg voorwerp van onderzoek zijn, kon men bitcoins inwisselen tegen contant geld zodat de anonimiteit van de verkoper gewaarborgd bleef.

De technologie achter de bitcoin is de blockchain of blokketen, een soort openbaar archief of kasboek van alle bitcoin-transacties. De blockchain maakt van iedere bitcoin in chronologische volgorde zichtbaar in welke wallets hij is gehouden.

De verdachte heeft gebruik gemaakt van een bitcoinwallet. In die wallet zijn hoeveelheden bitcoins gestort vanuit AgoraMarket , Abraxas Market , BlackBankMarket , EvolutionMarket , MiddleEarthMarketplace en NucleusMarket , marktplaatsen op het dark web. Het dark web is een deel van het internet dat niet vindbaar is voor zoekmachines zoals Google en alleen met speciale software te benaderen is. Het dark web onderscheidt zich van het normale internet doordat op het dark web de IP-adressen van de gebruikers verborgen blijven. Wanneer IP-adressen verborgen blijven is het niet mogelijk de identiteit van de computergebruiker te achterhalen en blijft men dus anoniem. Via marktplaatsen op het dark web worden veel illegale producten en diensten verhandeld.

Standpunt verdediging

De verdediging heeft aangevoerd dat niet wettig en overtuigend kan worden bewezen dat de verdachte zich schuldig heeft gemaakt aan opzetwitwassen, en dat niet kan worden vastgesteld dat de verdachte de bitcoins voor eigen rekening aan [naam medeverdachte] heeft verkocht. Niet ondenkbaar is dat de verdachte heeft gefungeerd als katvanger en niets wist van de herkomst van de bitcoins. Voorts is aangevoerd dat geen sprake is van medeplegen, omdat niet is vast te stellen dat [naam medeverdachte] wist van de herkomst van de bitcoins.

Beoordeling

Uit het dossier komt naar voren dat de verdachte op meerdere momenten grote hoeveelheden bitcoins heeft gewisseld tegen contanten bij [naam medeverdachte] , die daarvoor een tarief van 5-7% berekende. De transacties vonden plaats in openbare gelegenheden, onder meer bij de Starbucks in Den Haag en Rotterdam. Uit onderzoek naar de bitcoinwallet die de verdachte bij deze transacties gebruikte blijkt dat een substantieel deel van de verhandelde bitcoins afkomstig was van het dark web. De verdachte heeft zich op zijn zwijgrecht beroepen.

Voor een bewezenverklaring van witwassen is vereist dat komt vast te staan dat de ten laste gelegde bitcoins middellijk of onmiddellijk van enig misdrijf afkomstig zijn en dat verdachte dat wist dan wel redelijkerwijs had moeten vermoeden.

Allereerst zal moeten worden vastgesteld of de aangedragen feiten en omstandigheden van dien aard zijn dat zonder meer sprake is van een vermoeden van witwassen.

De rechtbank deelt het standpunt van de officier van justitie dat de genoemde feiten en omstandigheden een vermoeden van witwassen rechtvaardigen. Alsdan mag van de verdachte worden verwacht dat hij een concrete, min of meer verifieerbare en niet op voorhand als hoogst onwaarschijnlijk aan te merken verklaring geeft voor de herkomst van de bitcoins. Nu de verdachte helemaal niets over de bitcoins heeft willen verklaren, kan het naar het oordeel van de rechtbank niet anders zijn dan dat de bitcoins – middellijk of middellijk – uit enig misdrijf afkomstig zijn.

Dat de verdachte ook wist van de illegale herkomst van de bitcoins kan worden afgeleid uit het telefoongesprek tussen de verdachte en [naam medeverdachte] waarin de verdachte laat weten dat hij de omgewisselde bitcoins niet op zijn bankrekening wil hebben. Ook het feit dat de verdachte ervoor heeft gekozen om de bitcoins om te wisselen voor contanten bij een bitcoin-handelaar die zijn klanten anonimiteit garandeert en hiervoor een veel hogere commissie vraagt dan de reguliere wisselkantoren duidt op wetenschap van de criminele herkomst van de bitcoins bij de verdachte. Aldus kan opzet bij de verdachte bewezen worden.

Uit de bewijsmiddelen (de tapgesprekken, de observaties en de verklaringen van [naam medeverdachte] ) blijkt genoegzaam dat de verdachte het witwassen in nauwe en bewuste samenwerking met [naam medeverdachte] heeft begaan. De bijdragen van de betrokkenen, twee onafhankelijk van elkaar opererende marktpartijen, zijn elk van voldoende gewicht om van medeplegen te kunnen spreken. Anders dan de raadsman van de verdachte heeft gesuggereerd, behoeft uit de bewijsvoering niet te kunnen worden afgeleid dat het opzet van de mededader [naam medeverdachte] eveneens was gericht op het witwassen van de bitcoins (vgl. HR 6 maart 2012, ECLI:NL:HR:2012:BQ8596, rov. 5.4).

Conclusie

De verweren worden verworpen. De verdachte heeft samen met een ander grote hoeveelheden bitcoins en grote geldbedragen voorhanden gehad en omgezet, en van die bitcoins de herkomst verhuld, terwijl hij wist dat deze voorwerpen van misdrijf afkomstig waren. Nu dit zich over een lange periode heeft voorgedaan komt de rechtbank tot de slotsom dat de verdachte van dit witwassen een gewoonte heeft gemaakt.