Uitspraken

Het vervolgingsrecht ten aanzien van artikel 362 van het Wetboek van Strafrecht (Sr) vervalt na zes jaren. De verjaringstermijn is (pas) op 14 april 2017 gestuit, met het uitbrengen van de dagvaarding. De feiten die hebben plaatsgevonden vóór 19 april 2011 zijn verjaard. De officier van justitie is daarom niet-ontvankelijk in de vervolging voor de tenlastegelegde periode van 14 mei 2009 tot en met 18 mei 2009, voor zover dat de overtreding van artikel 362 Sr betreft.

Het feit is niet verjaard. De verjaringstermijn is gestuit op 29 oktober 2014 doordat bij de rechter-commissaris een machtiging voor een bevel tot het verstrekken van gevoelige gegevens, als bedoeld in artikel 126nf van het Wetboek van Strafvordering (Sv), is gevorderd.

Aan de verdachte is tenlastegelegd dat hij zich schuldig heeft gemaakt aan – kort gezegd – passieve ambtelijke omkoping door in de periode van 18 mei 2009 tot en met 18 mei 2009 en/of 1 september 2011 tot en met 31 december 2011 giften te accepteren. De tenlastelegging is toegesneden op de artikelen 362 (thans vervallen) en 363 (oud) Sr.

Op grond van artikel 70, eerste lid, Sr vervalt het recht tot strafvordering in zes jaren voor de misdrijven waarop gevangenisstraf van niet meer dan drie jaren is gesteld en in twaalf jaren voor misdrijven waarop tijdelijke gevangenisstraf van meer dan drie jaren is gesteld. De verjaringstermijn vangt aan op de dag na het plegen van het feit (artikel 71 Sr). Op grond van artikel 72, eerste lid, Sr stuit elke daad van vervolging de verjaring, ook ten aanzien van anderen dan de vervolgde. Als daad van vervolging heeft te gelden iedere rechterlijke beslissing of een daad welke erop is gericht een voor tenuitvoerlegging vatbare beslissing van de rechter te verkrijgen.

Met betrekking tot de vraag of het recht op strafvervolging is verjaard, overweegt de rechtbank als volgt.

Zoals hierna onder paragraaf 5 uitvoeriger zal worden uiteengezet is de Rijksrecherche naar aanleiding van een anonieme brief, waarin beschuldigingen worden geuit van (ambtelijke) corruptie in relatie tot de levering van voertuigen voor politie en Defensie, in december 2012 een strafrechtelijk onderzoek gestart, waarin een groot aantal personen, waaronder de verdachte, als verdachte is aangemerkt.

De officier van justitie heeft op 3 december 2012 bij de rechter-commissaris een machtiging gevorderd voor een bevel tot conservatoir beslag bij de medeverdachte [naam medeverdachte 1] . Gelet op het voorgaande, in het bijzonder artikel 72, eerste lid, Sr, beschouwt de rechtbank dit als eerste daad van vervolging (ook) in de zaak van de verdachte, zodat vanaf dat moment de verjaring is gestuit. Dit brengt mee dat het feit ten aanzien van artikel 362 Sr – waarop een maximum gevangenisstraf van twee jaren was gesteld – niet is verjaard. Ook ten aanzien van overtreding van artikel 363 (oud) Sr – waarop een maximum gevangenisstraf van vier jaren was gesteld – is geen sprake van verjaring.

Het openbaar ministerie heeft door de verdachte te vervolgen, in strijd gehandeld met de beginselen van een behoorlijke procesorde. In andere (al dan niet door de verdediging met naam genoemde) met de verdachte vergelijkbare gevallen, is een transactie aangeboden, dan wel is (met uiteenlopende codes) geseponeerd. Geen redelijk denkend lid van het openbaar ministerie had in het geval van de verdachte tot vervolging kunnen overgaan.

Aan de vervolgingsbeslissing in het geval van de verdachte is een zorgvuldige belangenafweging voorafgegaan. Van geval tot geval is beoordeeld of tot vervolging diende te worden overgegaan. Het geval van de verdachte verschilt van andere, niet vervolgde respectievelijk geseponeerde gevallen. Van strijd met een of meer beginselen van een behoorlijke procesorde is geen sprake.

Bij tussenbeslissing van 16 juni 2017 heeft de rechtbank op de verzoeken om het horen van getuigen in – volgens de verdediging – met de verdachte vergelijkbare gevallen reeds overwogen dat slechts in uitzonderlijke gevallen plaats is voor een niet-ontvankelijkverklaring van het openbaar ministerie in de vervolging op grond van schending van het gelijkheidsbeginsel en zo’n geval niet aanwezig geacht. Met betrekking tot de thans aangevoerde verweren komt de rechtbank niet tot een andere conclusie. De officier van justitie heeft in het verloop van de procedure in een aantal gevallen onderbouwd aangegeven waarom daarin is afgezien van verdere vervolging (sepot of transactie). Voorop staat dat de officier van justitie een ruime mate van beleidsvrijheid heeft om in het geval van de verdachte al dan niet tot vervolging over te gaan. Daargelaten de vraag of de beslissingen in die andere gevallen ten onrechte zijn genomen, kan vergelijking daarmee niet tot de conclusie leiden dat het openbaar ministerie heeft gehandeld in strijd met het gelijkheidsbeginsel, dan wel het verbod van willekeur omdat het in het geval van de verdachte wel tot vervolging is overgegaan.

De vervolging van de verdachte is (voorts) in strijd met de beginselen van behoorlijke procesorde nu het openbaar ministerie tot vervolging heeft besloten in strijd met de inhoud van de Aanwijzing opsporing en vervolging ambtelijke corruptie (hierna: de Aanwijzing) zoals deze geldt vanaf 1 augustus 2011. Alleen bij uitzonderlijke feiten en omstandigheden dient te worden gegrepen naar het strafrecht. Ook om deze reden dient het openbaar ministerie niet-ontvankelijk te worden verklaard in de vervolging.

De vervolging in het geval van de verdachte staat niet op gespannen voet met deze Aanwijzing. Integendeel is juist ten aanzien van de verdachte voldaan aan een reeks in de Aanwijzing genoemde factoren zodat niet kan worden gezegd dat ten onrechte tot vervolging is overgegaan.

Met betrekking tot genoemde Aanwijzing overweegt de rechtbank het volgende. In de Aanwijzing worden niet-limitatief “factoren” genoemd aan de hand waarvan de opportuniteit van de vervolging in ambtelijke corruptiezaken zal worden bepaald. Het betreft volgens de Aanwijzing maatwerk en geen absoluut model voor alle gevallen.

De rechtbank stelt vast dat de factoren open geformuleerde criteria lijken te zijn, die van geval tot geval kunnen helpen om de keuze: vervolgen of niet, te bepalen. In deze ruime zin opgevat lijkt geen sprake te zijn van nauwkeurig omschreven waarborgnormen waaraan een verdachte rechtstreeks aanspraken op niet-vervolging zou kunnen ontlenen. Hierbij gaat de rechtbank er nog aan voorbij dat de officier van justitie ter zitting heeft gesteld dat aan een reeks van die factoren in dit geval juist wel is voldaan.

In de verwijzing naar deze Aanwijzing en de stelling van de verdediging dat de verdachte aan geen van de factoren voldoet, ziet de rechtbank dan ook geen grond voor het oordeel dat het openbaar ministerie in strijd met enig beginsel van behoorlijke procesorde heeft gehandeld, door niettemin in het geval van de verdachte tot vervolging over te gaan.

Passieve ambtelijke corruptie (passieve omkoping) begint – kort gezegd – bij het aannemen of vragen van giften, beloften of diensten (hierna samengevat als: giften) door de ambtenaar van een ander (hierna: de gever). Als is komen vast te staan dat de ambtenaar giften heeft aangenomen of gevraagd, is de volgende vraag of die ambtenaar wist of redelijkerwijs vermoedde dat deze giften hem werden gedaan om hem als ambtenaar iets te laten doen of nalaten of omdat hij in het verleden iets heeft gedaan of nagelaten. Voor weten lijkt op grond van de jurisprudentie voorwaardelijk opzet (bewust de aanmerkelijke kans aanvaarden) de ondergrens. Redelijkerwijs moeten vermoeden komt er op neer dat de ambtenaar ‘op zijn klompen’ kon aanvoelen dat de giften hem werden gedaan omdat ze de gever op enig moment een voordeel konden opleveren. In de Memorie van Toelichting is in dit verband “verwijtbare naïviteit” van de ambtenaar genoemd.1 Daaronder kan ook worden begrepen – zo overweegt de rechtbank – het onzorgvuldig en onvoorzichtig omspringen met giften zonder zich voldoende te realiseren dat er een verband met de ambtsuitoefening kan zijn. Een direct verband tussen de gift en een bepaalde (concrete) tegenprestatie is immers niet vereist: ook als er (nog) geen of in het geheel geen tegenprestatie door de ambtenaar is geleverd, kan er sprake zijn van passieve ambtelijke corruptie. Sprake kan ook zijn van een ‘gift’ aan de ambtenaar met als doel een speciale relatie te doen ontstaan die zal (kunnen) leiden tot een voorkeursbehandeling.

Deze elementen samen brengen de rechtbank tot het formuleren van een aantal vragen die de ambtenaar zich zou moeten stellen teneinde genoemde “verwijtbare naïviteit” te voorkomen:

Dit maakt dat de ontvangende ambtenaar niet alleen zich de (beperkte) vraag dient te stellen, tot welke beslissende handelingen hij als tegenprestatie wel of niet in staat zou zijn, maar ook rekening moet houden met een mogelijk ruimer doel van de gever, afhankelijk van zowel de functie van de gever als de positie van de ambtenaar. Met name geldt dit als sprake is van een bestaande relatie tussen beiden. De gever kan immers de neiging hebben om de ambtenaar ter wille te zijn, om de bestaande relatie vanuit zakelijk belang te onderhouden, ook indien de ambtenaar zelf uitsluitend de persoonlijke relatie van belang vindt. Juist omdat de mogelijkheid bestaat dat de ambtenaar op deze motieven niet steeds volledig zicht heeft moet hij als het gaat om het bedingen of verkrijgen van een privévoordeel elk integriteitsrisico vermijden.

Een ambtenaar die op enige wijze betrokken is of is geweest – al is het in indirecte zin – bij het onderwerp van het terrein waarop de gever werkzaam is (zoals in dit geval voertuigen) moet zich daarom rekenschap geven van het risico dat ontstaat als hij in het kader van een onderhandeling een privévoordeel bedingt of accepteert.

Tegen deze achtergrond beoordeelt de rechtbank het handelen van de verdachte ten aanzien van de twee in de tenlastelegging genoemde onderdelen als volgt.

De rechtbank is met de verdediging van oordeel dat het kosteloos ter beschikking stellen van een auto voor een proefrit van enkele dagen niet moet worden beschouwd als een gift in voornoemde zin. Om het kosteloze gebruik van de auto als proefrit is wel door de verdachte als potentiële koper gevraagd maar een dergelijk gebruik is niet ongewoon. Dat er in e-mails wel verwijzingen worden gemaakt naar de verdachte als onderdeel van de politie noch de omstandigheid dat de verdachte zich voor de proefrit in [plaats 1] heeft gemeld, acht de rechtbank dan ook in dit geval doorslaggevend. Van dit onderdeel zal de verdachte dan ook worden vrijgesproken.

Gift

De verdachte betwist niet dat hij in het najaar van 2011 bij een verkoper van het bedrijf Kamsteeg te [plaats 2] heeft onderhandeld over de aankoop van een Volkswagen Passat en daarbij om een korting heeft gevraagd die hij uiteindelijk ook heeft gekregen. De rechtbank stelt vast dat de korting ook onderdeel was van de aankoop en dus door de verdachte is aangenomen, voordat de transactie op een later moment werd ongedaan gemaakt doordat de verdachte en zijn echtgenote de geleverde auto niet accepteerden. Tijdens die onderhandelingen heeft de verdachte de verkoper verwezen naar [naam medeverdachte 2] , die hij kende als werkzaam bij PAH in [plaats 1] . In een afzonderlijk telefoongesprek heeft de verdachte aan [naam medeverdachte 2] , zoals ook door deze is verklaard, om hulp gevraagd in het kader van deze onderhandelingen omdat hij er – in de woorden van [naam medeverdachte 2] – “met de verkoper niet uitkwam”. Vervolgens heeft [naam medeverdachte 2] aan de verkoper verteld dat een korting (‘bijloop’ genoemd) mocht worden verleend. In een e-mail van 9 september 2011 heeft [naam medeverdachte 2] dit op een verzoek van de verkoper bevestigd en het bedrag genoemd van maximaal € 715,= excl. BTW.

Weten of redelijkerwijs vermoeden

Uit de bewijsmiddelen, waaronder de verklaring van de verkoper, blijkt dat de verdachte bij de onderhandelingen met de verkoper heeft verwezen naar zijn contact bij de importeur, [naam medeverdachte 2] . Op zijn beurt heeft [naam medeverdachte 2] deze relatie bevestigd en gehoor gegeven aan de vraag van de verdachte om te bemiddelen respectievelijk een korting (door [naam medeverdachte 2] omschreven als ‘hulp’) te verlenen. Uit de verklaring van [naam medeverdachte 2] bij de Rijksrecherche blijkt ondubbelzinnig dat hij hierbij de bestaande relatie met de verdachte, zoals kennelijk voortgekomen uit hun eerdere professionele contacten in het kader van de LAPV, op het oog had. De verdachte had zich dit moeten realiseren. Dat de werkzaamheden van de verdachte in 2011 inmiddels niet meer rechtstreeks met de aanbesteding van politievoertuigen (LAPV) te maken hadden is hierbij niet doorslaggevend. In feite accentueert de verdachte dit door de verkoper naar die relatie te verwijzen, en ook zijn kennis omtrent voertuigen en de werkwijze van de importeur vanuit zijn LAPV-verleden aan te halen.

Deze korting (bijloop of ondersteuning) wordt ook genoemd in het voornoemde door [naam medeverdachte 2] voor PAH opgestelde Excelbestand met betrekking tot verleende kortingen aan overheidsfunctionarissen.

Nu de verdachte bij de privéaanschaf van zijn auto gebruik heeft gemaakt van een zakelijke relatie bij PAH met als doel het verkrijgen van een korting via de importeur en hij die korting ook heeft gekregen, had de verdachte naar het oordeel van de rechtbank redelijkerwijs moeten vermoeden dat de korting hem werd gegeven teneinde hem te bewegen in zijn bediening iets te doen en/of na te laten. Van een reguliere korting zoals eenieder die zou hebben kunnen krijgen is dan ook geen sprake.

Bewezen is dat de verdachte zich schuldig heeft gemaakt aan het ten laste gelegde feit ten aanzien van het onderdeel ‘korting bij de aankoop van een Volkswagen Passat’.

Niet bewezen is het ten laste gelegde feit ten aanzien van het onderdeel ‘kosteloos gebruik Audi A4’ en de verdachte wordt daarvan dan ook vrijgesproken.