Uitspraken

Het openbaar ministerie heeft door de verdachte te vervolgen, in strijd gehandeld met de beginselen van een behoorlijke procesorde. In andere (al dan niet door de verdediging met naam genoemde) met de verdachte vergelijkbare gevallen, is een transactie aangeboden, dan wel is (met uiteenlopende codes) geseponeerd. Geen redelijk denkend lid van het openbaar ministerie had in het geval van de verdachte tot vervolging kunnen overgaan.

Aan de vervolgingsbeslissing in het geval van de verdachte is een zorgvuldige belangenafweging voorafgegaan. Van geval tot geval is beoordeeld of tot vervolging diende te worden overgegaan. Het geval van de verdachte verschilt van andere, niet vervolgde respectievelijk geseponeerde gevallen. Van strijd met een of meer beginselen van een behoorlijke procesorde is geen sprake.

Bij tussenbeslissing van 16 juni 2017 heeft de rechtbank op de verzoeken om het horen van getuigen in – volgens de verdediging – met de verdachte vergelijkbare gevallen reeds overwogen dat slechts in uitzonderlijke gevallen plaats is voor een niet-ontvankelijkverklaring van het openbaar ministerie in de vervolging op grond van schending van het gelijkheidsbeginsel en zo’n geval niet aanwezig geacht. Met betrekking tot de thans aangevoerde verweren komt de rechtbank niet tot een andere conclusie. De officier van justitie heeft in het verloop van de procedure in een aantal gevallen onderbouwd aangegeven waarom daarin is afgezien van verdere vervolging (sepot of transactie). Voorop staat dat de officier van justitie een ruime mate van beleidsvrijheid heeft om in het geval van de verdachte al dan niet tot vervolging over te gaan. Daargelaten de vraag of de beslissingen in die andere gevallen ten onrechte zijn genomen, kan vergelijking daarmee niet tot de conclusie leiden dat het openbaar ministerie heeft gehandeld in strijd met het gelijkheidsbeginsel, dan wel het verbod van willekeur omdat het in het geval van de verdachte wel tot vervolging is overgegaan.

De vervolging van de verdachte is (voorts) in strijd met de beginselen van behoorlijke procesorde, nu het openbaar ministerie tot vervolging heeft besloten in strijd met de inhoud van de Aanwijzing opsporing en vervolging ambtelijke corruptie (hierna: de Aanwijzing) zoals deze geldt vanaf 1 augustus 2011. Alleen bij uitzonderlijke feiten en omstandigheden dient te worden gegrepen naar het strafrecht. Ook om deze reden dient het openbaar ministerie niet-ontvankelijk te worden verklaard in de vervolging.

De officier van justitie heeft weersproken dat de vervolging in het geval van de verdachte op gespannen voet staat met deze Aanwijzing. Integendeel is juist ten aanzien van de verdachte voldaan aan een reeks in de Aanwijzing genoemde factoren, zodat niet kan worden gezegd dat ten onrechte tot vervolging is overgegaan.

Met betrekking tot de genoemde Aanwijzing overweegt de rechtbank het volgende. De tekst is met enkele ondergeschikte wijzigingen per 1 augustus 2007 en 1 augustus 2011 dezelfde als eerst vastgesteld per 15 november 2002.

In de Aanwijzing worden niet-limitatief “factoren” genoemd aan de hand waarvan de opportuniteit van de vervolging in ambtelijke corruptiezaken zal worden bepaald. Het betreft volgens de Aanwijzing maatwerk en geen absoluut model voor alle gevallen.

De rechtbank stelt vast dat de factoren open geformuleerde criteria lijken te zijn, die van geval tot geval kunnen helpen om de keuze: vervolgen of niet, te bepalen. In deze ruime zin opgevat lijkt geen sprake te zijn van nauwkeurig omschreven waarborgnormen waaraan een verdachte rechtstreeks aanspraken op niet-vervolging zou kunnen ontlenen. Hierbij gaat de rechtbank er nog aan voorbij dat de officier van justitie ter zitting heeft gesteld dat aan een reeks van die factoren in dit geval juist wel is voldaan.

In de verwijzing naar deze Aanwijzing en de stelling van de verdediging dat de verdachte aan geen van de factoren voldoet, ziet de rechtbank dan ook geen grond voor het oordeel dat het openbaar ministerie in strijd met enig beginsel van behoorlijke procesorde heeft gehandeld, door niettemin in het geval van de verdachte tot vervolging over te gaan.

Passieve ambtelijke corruptie (passieve omkoping) begint – kort gezegd – bij het aannemen of vragen van giften, beloften of diensten (hierna samengevat als: giften) door de ambtenaar van een ander (hierna: de gever). Als is komen vast te staan dat de ambtenaar giften heeft aangenomen of gevraagd, is de volgende vraag of die ambtenaar wist of redelijkerwijs vermoedde dat deze giften hem werden gedaan om hem als ambtenaar iets te laten doen of nalaten of omdat hij in het verleden iets heeft gedaan of nagelaten. Voor weten lijkt op grond van de jurisprudentie voorwaardelijk opzet (bewust de aanmerkelijke kans aanvaarden) de ondergrens. Redelijkerwijs moeten vermoeden komt er op neer dat de ambtenaar ‘op zijn klompen’ kon aanvoelen dat de giften hem werden gedaan omdat ze de gever op enig moment een voordeel konden opleveren. In de Memorie van Toelichting is in dit verband “verwijtbare naïviteit” van de ambtenaar genoemd.1 Daaronder kan ook worden begrepen – zo overweegt de rechtbank – het onzorgvuldig en onvoorzichtig omspringen met giften zonder zich voldoende te realiseren dat er een verband met de ambtsuitoefening kan zijn. Een direct verband tussen de gift en een bepaalde (concrete) tegenprestatie is immers niet vereist: ook als er (nog) geen of in het geheel geen tegenprestatie door de ambtenaar is geleverd, kan er sprake zijn van passieve ambtelijke corruptie. Sprake kan ook zijn van een ‘gift’ aan de ambtenaar met als doel een speciale relatie te doen ontstaan die zal (kunnen) leiden tot een voorkeursbehandeling.

Deze elementen samen brengen de rechtbank tot het formuleren van een aantal vragen die de ambtenaar zich zou moeten stellen teneinde genoemde “verwijtbare naïviteit” te voorkomen:

Dit maakt dat de ontvangende ambtenaar niet alleen zich de (beperkte) vraag dient te stellen, tot welke beslissende handelingen hij als tegenprestatie wel of niet in staat zou zijn, maar ook rekening moet houden met een mogelijk ruimer doel van de gever, afhankelijk van zowel de functie van de gever als de positie van de ambtenaar. Met name geldt dit als sprake is van een bestaande relatie tussen beiden. De gever kan immers de neiging hebben om de ambtenaar ter wille te zijn, om de bestaande relatie vanuit zakelijke belang te onderhouden, ook indien de ambtenaar zelf uitsluitend de persoonlijke relatie van belang vindt. Juist omdat de mogelijkheid bestaat dat de ambtenaar op deze motieven niet steeds volledig zicht heeft moet hij als het gaat om het bedingen of verkrijgen van een privévoordeel elk integriteitsrisico vermijden.

Een ambtenaar die op enige wijze betrokken is of is geweest – al is het in indirecte zin – bij het onderwerp van het terrein waarop de gever werkzaam is (zoals in dit geval voertuigen), moet zich daarom rekenschap geven van het risico dat ontstaat als hij in het kader van een onderhandeling een privévoordeel bedingt of accepteert.

Tegen deze achtergrond beoordeelt de rechtbank het handelen van de verdachte ten aanzien van de in de tenlastelegging genoemde korting als volgt.

Gift

Anders dan de raadsman heeft bepleit, acht de rechtbank bewezen dat de verdachte bij PAH om een korting heeft gevraagd, die hij ook heeft gekregen.

In de e-mail van 9 mei 2010 brengt de verdachte [naam medeverdachte] , key accountmanager bij PAH, op de hoogte van zijn voornemen om een dag later een Volkswagen Polo Blue Motion te kopen bij de Vallei Auto Groep in [plaats] . De verdachte geeft aan dat, voordat hij zijn handtekening onder een koopovereenkomst zet, hij dit eerst met [naam medeverdachte] wil bespreken. De verdachte vermeldt de prijs van de auto, de inruilprijs (de rechtbank begrijpt: van zijn huidige auto), alsmede het resterend te betalen bedrag. Ook wordt de naam en het telefoonnummer van de verkoopadviseur genoemd. De e-mail wordt afgesloten met “Ik hoor graag van je wat je voor mij kunt betekenen.” Uit de inhoud van deze e-mail kan worden afgeleid dat de verdachte [naam medeverdachte] om een korting op de aanschaf van de auto heeft gevraagd. Een korting die PAH uiteindelijk ook heeft verleend. De eerst ter zitting afgelegde verklaring van de verdachte dat de e-mail betrekking had op de levertijd van de auto, acht de rechtbank dan ook ongeloofwaardig. Voor de verklaring dat er onenigheid was tussen de verdachte en Vallei Auto Groep over de levertijd van de Volkswagen Polo is geen steun in het dossier te vinden.

Uit het koopcontract van 10 mei 2010 blijkt dat de verdachte de Volkswagen Polo Blue Motion met kenteken [kentekennummer] heeft gekocht met een korting van in totaal € 1.095,22. Uit de bewijsmiddelen blijkt vervolgens dat vanuit PAH aan de Vallei Auto Groep een (extra) ondersteuning op de aanschaf van de Volkswagen Polo is verleend van € 523,22.2 Nu deze ondersteuning vanuit PAH op het door de verdachte ondertekende koopcontract staat vermeld, acht de rechtbank bewezen dat de verdachte hiervan op de hoogte was en hiermee heeft ingestemd. Bij de Rijksrecherche heeft de verdachte ook verklaard dat hij de korting van PAH (de importeur) heeft gekregen. Het verweer dat de verdachte de gift niet bewust heeft aangenomen wordt derhalve verworpen.

Weten of redelijkerwijs vermoeden

Uit de bewijsmiddelen blijkt dat de verdachte en [naam medeverdachte] elkaar kenden vanuit eerdere professionele contacten toen [naam medeverdachte] nog bij Mercedes werkte. [naam medeverdachte] heeft verklaard dat hij en [naam verdachte] tijdens de marktverkenningsfase van het project DVOW weer zakelijk contact met elkaar kregen. De verdachte was als senior contractmanager betrokken bij dit aanbestedingsproject. Als zodanig waren de verdachte en [naam medeverdachte] (in ruime zin) werkzaam op hetzelfde terrein. Hiervan had de verdachte zich rekenschap moeten geven. Dat de verdachte zich bezighield met containerhefmiddelen en niet met voertuigen maakt dat niet anders. Evenmin is van belang dat de verdachte slechts een kleine rol binnen het aanbestedingsproject had en hij vanuit zijn functie niet in staat was een tegenprestatie te leveren. Nu de verdachte bij de privéaanschaf van zijn auto gebruik heeft gemaakt van een zakelijke relatie bij PAH met als doel het verkrijgen van een korting bij de importeur en hij die korting ook heeft gekregen, had de verdachte naar het oordeel van de rechtbank redelijkerwijs moeten vermoeden dat de korting hem werd gegeven teneinde hem te bewegen in zijn bediening iets te doen en/of na te laten. Van een reguliere korting zoals eenieder die zou hebben kunnen krijgen is dan ook geen sprake.

Bewezen is dat de verdachte zich schuldig heeft gemaakt aan het ten laste gelegde feit.