Uitspraken

Bewijsoverwegingen feit 1

Het werkgeversbegrip

De B.V. was de hoofdaannemer van het project “ [naam project] ” in Den Haag. De werkzaamheden op de bouwplaats werden verricht door werknemers die bij de B.V. in loondienst waren en door personeel dat was geregeld door onderaannemers. Een van de onderaannemers, [naam bedrijf 2] ., regelde in opdracht van de B.V. de kraanmachinisten. Het slachtoffer [naam slachtoffer] was een van die kraanmachinisten.

Namens de B.V. was een kraancoördinator op de bouwplaats aangesteld die onder andere belast was met de dagelijkse leiding van de hijswerkzaamheden en het dagelijks doornemen van de hijsplannen met de kraanmachinisten.

Gelet op die feitelijke gang van zaken waren de kraanmachinisten, waaronder het slachtoffer, onder gezag van de B.V. werkzaam. Dat [naam bedrijf 2] . een startgesprek voerde met kraanmachinisten maakt dit oordeel niet anders. Dit betrof, zo begrijpt de rechtbank uit onder meer de verklaring van de getuige [naam getuige] van [naam bedrijf 2] , een eenmalig gesprek op het moment dat de machinist de torenkraan voor de eerste keer in gebruik nam, werd de dagelijkse aansturing van de machinisten uitgevoerd door de B.V. en was [naam bedrijf 2] verder niet betrokken bij de afspraken over de werkzaamheden op de bouwplaats.
Het voorgaande brengt met zich dat de B.V. ten aanzien van bedoelde werkzaamheden moet worden aangemerkt als werkgever in de zin van artikel 1, lid 1, sub a, onder 2 van de Arbeidsomstandighedenwet.

Juridisch kader

De B.V. is als werkgever onderworpen aan veiligheidsregels die onder meer voortvloeien uit de Arbeidsomstandighedenwet en het Arbeidsomstandighedenbesluit. Hierin is vastgelegd dat een werknemer recht heeft op een veilig en gezonde werkplek en dat de verantwoordelijkheid hiervoor primair bij de werkgever ligt. Daartoe rust op de werkgever de verplichting een deugdelijk arbeidsomstandighedenbeleid, gericht op de bescherming van de veiligheid en de gezondheid van werknemers, te voeren. Die zorgplicht houdt mede in dat de werkgever zijn werknemers moet beschermen tegen eigen fouten of onvoorzichtigheden.

De in de tenlastelegging genoemde veiligheidsvoorschriften

Ten aanzien van de in de tenlastelegging genoemde veiligheidsvoorschriften overweegt de rechtbank het volgende.

Ter terechtzitting is vast komen te staan dat de kraanmachinisten en de B.V. bekend waren met het risico dat de giek van torenkraan 3 de machinistenlift van torenkraan 2 zou kunnen raken. De torenkranen zijn in opdracht van de B.V. opgesteld door [naam bedrijf 1] en de keuze voor de definitieve opstelling van de torenkranen op de bouwplaats is gemaakt door de B.V. De B.V. heeft naar het oordeel van de rechtbank bij die keuze de veiligheid van haar werknemers onvoldoende gewaarborgd. De B.V. had de bouwplaats anders kunnen inrichten door torenkraan 3 op meer afstand van torenkraan 2 op te laten stellen danwel de giek van torenkraan 3 in te korten. De B.V. heeft echter gekozen voor de huidige opstelling van de torenkranen 2 en 3 en heeft daarbij vervolgens onvoldoende adequate maatregelen getroffen ter voorkoming van een botsing. De rechtbank begrijpt dat het implementeren van zonebegrenzing of een antibotssysteem in onderhavige zaak geen adequate maatregel was geweest, omdat deze systemen worden ingesteld op de last die aan de giek van de torenkraan hangt en niet op het bereik van de punt van de giek van de torenkraan. Dit laat echter onverlet dat door de B.V. andere technische maatregelen getroffen hadden kunnen en moeten worden. De rechtbank denkt daarbij aan maatregelen, zoals bijvoorbeeld een ingebouwde lagere stopplaats van de machinistenlift van torenkraan 2 en de aanwezigheid van adequate communicatiemiddelen buiten de kraancabine en in de machinistenlift, waardoor een kraanmachinist ook daar -storingsvrij- contact kan houden met machinisten van de andere torenkranen. Weliswaar had de B.V. storingsvrije portofoons beschikbaar gesteld waarmee de kraanmachinisten onderling met elkaar konden communiceren, maar deze portofoons zaten alleen in de kraancabine zelf.

Door de torenkranen zodanig op de bouwplaats op te (laten) stellen/monteren dat zij in elkaars draaibereik stonden en elkaar konden raken en vervolgens na te laten de arbeid zodanig te organiseren en maatregelen te treffen om risico’s in te dammen betreffende de veiligheid en de gezondheid van de werknemers en het risico bij de bron te voorkomen, heeft de B.V. gehandeld in strijd met de voorschriften van de Arbeidsomstandighedenwet.

Nadat de machinistenlift van torenkraan 2 naar de zuidwestzijde is omgehangen, is er geen nieuwe of aanvullende RI&E opgemaakt. Dit had wel moeten gebeuren, want met het omhangen van de machinistenlift is er een nieuwe situatie op de bouwplaats ontstaan welke mogelijk nieuwe risico’s meebrengt. Vervolgens is torenkraan 3 opgebouwd en ook dat heeft niet geleid tot een nieuwe of aanvullende RI&E. Zelfs niet toen het de B.V. bleek dat de giek van deze torenkraan de machinistenlift van torenkraan 2 kon raken. Dat torenkraan 3 was goedgekeurd door TÜV Nederland, ontslaat de B.V. niet van die verplichting, nog daargelaten dat TÜV een opmerking in het keuringsrapport had geplaatst met een werkinstructie over het verplaatsen van de lift. Met de bouw van torenkraan 3 is wederom een nieuwe veiligheidssituatie op de bouwplaats ontstaan op grond waarvan de risico’s opnieuw geïnventariseerd en geanalyseerd hadden moeten worden. De B.V. heeft ten onrechte gedacht te kunnen volstaan met het maken van een mondelinge afspraak om het risico op een botsing te voorkomen. De B.V. miskent daarmee het belang van een (onafhankelijke) risico-inventarisatie waarbij alle voor- en nadelen van eventuele te maken afspraken en/of maatregelen in kaart worden gebracht. Niet voor niets is dit een duidelijke verplichting in artikel 5, eerste lid, van de Arbeidsomstandighedenwet. De rechtbank constateert dat de B.V. niet aan die verplichting heeft voldaan.

Uit de bewijsmiddelen blijkt dat de kraanmachinisten bij de aanvang van hun werkzaamheden op de bouwplaats mondeling werden ingelicht over de te verrichten werkzaamheden. Ook blijkt dat de kraanmachinisten op de hoogte waren van het botsrisico en van de mondelinge afspraak die erop was gericht om dit risico te voorkomen.

De rechtbank is van oordeel dat een mondelinge afspraak met een werkinstructie over hoe te handelen om het risico op een botsing te voorkomen onvoldoende is om te kunnen spreken van een “doeltreffende” inlichting door de B.V. Mondelinge afspraken zijn vatbaar voor verschillende interpretaties en gebleken is ook dat de afspraken onvoldoende sluitend en gedetailleerd zijn geweest, bijvoorbeeld waar het ging om de tijd die gewacht moest worden na een melding van het gebruik van de machinistenlift. Door te volstaan met een mondelinge afspraak heeft de B.V. de machinisten naar het oordeel van de rechtbank te lichtvaardig – en daarmee niet doeltreffend – ingelicht over de maatregelen die erop gericht waren het botsingsrisico te voorkomen.

Ten aanzien van de machinistenlift van torenkraan 2 geldt dat, na de verplaatsing en voor de ingebruikname van deze lift, geen keuring heeft plaatsgevonden naar de specifieke risico’s die die verplaatsing tot gevolg kon hebben voor de veiligheid en gezondheid van werknemers. De verplaatsing van de machinistenlift is een nieuwe montage en had ingevolge het tweede lid van voornoemd artikel moeten leiden tot een nieuwe keuring. De B.V. heeft dus in strijd gehandeld met hetgeen haar was voorgeschreven in voornoemd artikel.

De rechtbank acht het een feit van algemene bekendheid dat torenkranen niet-geleide lasten hijsen. Op het hijsen van niet-geleide lasten is artikel 7.18a, tweede lid, van het Arbeidsomstandighedenbesluit van toepassing.

Om het risico te ondervangen dat de giek van torenkraan 3 de machinistenlift van torenkraan 2 zou kunnen raken, is een mondelinge afspraak gemaakt dat de kraanmachinisten elkaar zouden informeren bij het gebruik van de machinistenlift van torenkraan 2. De kraanmachinist van torenkraan 3 zou tijdelijk stoppen met draaien en als de machinist van torenkraan 2 met de lift boven in torenkraan 2 was aangekomen en de lift daarna tien meter lager had geparkeerd, kon torenkraan 3 weer vrijuit draaien. De B.V. heeft toegestaan dat deze werkafspraak op de bouwplaats tussen de kraanmachinisten werd gehanteerd en heeft hiermee nagelaten zelf doeltreffende maatregelen te nemen om botsingen tussen delen van de torenkranen te voorkomen.

Ingevolgde artikel 7.18a, achtste lid, Arbeidsomstandighedenbesluit moeten alle handelingen voor hijsen correct worden gepland om de veiligheid van werknemers te garanderen. Bij gecompliceerde werkzaamheden moet een hijsplan worden opgesteld. Bij de onder de B.V. in beslag genomen bescheiden is geen hijsplan aangetroffen. Wel is er een ‘werkplan meerdere kranen op de bouwplaats’ aangetroffen, maar dit werkplan dateert van 20 juni 2018 en is dus opgemaakt vóór het omhangen van de machinistenlift van torenkraan 2 en vóór het opbouwen van torenkraan 3 en is nadien niet geactualiseerd.

Tot slot volgt uit de bewijsmiddelen dat geen sprake is geweest van doeltreffend toezicht op het uitvoeren van de hijshandelingen. De rechtbank verwijst naar hetgeen hiervoor reeds is overwogen. Ook ten aanzien van dit onderdeel komt de rechtbank tot een bewezenverklaring.

Toerekening rechtspersoon

Een rechtspersoon kan worden aangemerkt als dader van een strafbaar feit als de gedraging redelijkerwijs aan die rechtspersoon kan worden toegerekend. Die toerekening is afhankelijk van de concrete omstandigheden van het geval, waartoe mede behoort de aard van de verboden gedraging. In het uittreksel van de Kamer van Koophandel van juni 2019 betreffende de B.V. staat als activiteiten van de B.V. vermeld ‘Algemene burgerlijke en utiliteitsbouw’. Op 22 mei 2019 verrichte het slachtoffer werkzaamheden voor de bouw van de woonblokken. De B.V. was op die dag dus bezig met de reguliere uitoefening van haar bedrijf en van de B.V. mocht daarom gevergd worden dat zij ervoor zorgde dat haar werknemers op een veilige arbeidsplaats onder veilige werkomstandigheden hun werkzaamheden konden uitvoeren. De gedragingen hebben dus plaatsgevonden in de sfeer van de rechtspersoon en worden toegerekend aan de B.V.

Opzet

Uit hetgeen hiervoor is overwogen, blijkt dat de B.V. op een aantal punten niet heeft voldaan aan de op haar rustende zorgplicht die volgt uit de Arbeidsomstandighedenwet en het Arbeidsomstandighedenbesluit waarbij het ging het om veiligheidsmaatregelen die te maken hebben met het werken met torenkranen. Het werken met torenkranen is naar zijn aard zeer risicovol en gevaarlijk. Daarbij past dat zeer streng de hand wordt gehouden aan de geldende voorschriften en maatregelen die voortvloeien uit die zorgplicht.
De B.V. moest naar het oordeel van de rechtbank redelijkerwijs weten dat als gevolg van het nalaten zich te houden aan de geldende voorschriften levensgevaar of ernstige schade aan de gezondheid van haar werknemers te verwachten was. Het is immers evident dat wanneer maatregelen achterwege worden gelaten die gericht zijn op een veilige arbeidsplaats en het, in dit geval, voorkomen van een botsing van een giek met een machinistenlift, een ongeluk kan gebeuren met ernstige gezondheidsschade of de dood tot gevolg. Het levensgevaar voor werknemers heeft zich hier ook daadwerkelijk verwezenlijkt door de val van de machinistenlift en het – als gevolg daarvan – overlijden van [naam slachtoffer] . De rechtbank is dan ook van oordeel dat de B.V. het onder 1 ten laste gelegde feit opzettelijk heeft begaan.

Bewijsoverwegingen feit 2

Voor het aannemen van schuld als bedoeld in artikel 307 Sr moet het ten minste gaan om een verwijtbare aanmerkelijke onvoorzichtigheid van de zijde van de B.V. Vast moet komen te staan dat de B.V. anders moest handelen (verwijtbaarheid) en ook anders kon handelen (vermijdbaarheid). Daarbij zijn de concrete tenlastegelegde gedragingen leidend. Daarnaast moet in het concrete geval steeds een causaal verband tussen de verweten gedraging(en) en het ingetreden gevolg worden vastgesteld.

Zoals uit de overwegingen onder 4.2.1. blijkt, stelt de rechtbank vast dat de B.V. tekort is geschoten in haar wettelijke zorgplicht, in het bijzonder het treffen van maatregelen met het oog op de veiligheid en gezondheid van haar werknemers, terwijl zij redelijkerwijs moest weten dat daardoor levensgevaar of ernstige schade aan de gezondheid van haar werknemers te verwachten viel. De B.V. heeft immers nagelaten het werk met betrekking tot torenkraan 2 op een veilige manier te organiseren en afdoende maatregelen te nemen om botsgevaar tussen de giek van torenkraan 3 en de machinistenlift van torenkraan 2 te voorkomen, terwijl de B.V. dergelijke maatregelen had kunnen nemen. Dit valt haar te verwijten. Het ongeval staat bovendien in een direct verband met het nalaten door de B.V. De rechtbank duidt het nalaten van de B.V. als aanmerkelijk nalatig handelen.

De rechtbank acht dan ook bewezen dat het aan de schuld van de B.V. is te wijten dat de machinistenlift met daarin het slachtoffer door een giek van een andere torenkraan geraakt kon worden, de machinistenlift naar beneden kon vallen en het slachtoffer vervolgens hierdoor is komen te overlijden. Daarmee kan ook het onder feit 2 tenlastegelegde wettig en overtuigend bewezen worden, een en ander zoals hierna onder ‘De bewezenverklaring’ nader zal worden beschreven.

Vrijspraak medeplegen

Met de officier van justitie en de raadsman is de rechtbank van oordeel dat niet is bewezen dat sprake was van een nauwe en bewuste samenwerking met een ander, zodat de B.V. van het bij beide feiten tenlastegelegde medeplegen zal worden vrijgesproken.