Uitspraken

3.1

De accountant kan zich niet vinden in het oordeel van de accountantskamer over klachtonderdeel 3 en heeft daar gronden over aangevoerd. Zij is het ook niet eens met de opgelegde maatregel. De gronden van [naam 1] richten zich tegen het oordeel van de accountantskamer over de klachtonderdelen 1, 2 en 4. Het College zal deze gronden van partijen per klachtonderdeel bespreken vanaf punt 5.1.

3.2

Daarnaast heeft [naam 1] nog een aantal argumenten aangevoerd die niet zien op een specifiek klachtonderdeel. Die argumenten bespreekt het College in de inleidende overwegingen 4.1 tot en met 4.3.

4.1

Over de feitenweergave in de uitspraak van de accountantskamer heeft [naam 1] aangevoerd dat de accountantskamer ten onrechte niet heeft vermeld wat zich heeft afgespeeld in de periode april 2019 tot en met september 2019. Ook is volgens hem niet juist wat in de punten 3.11 en 3.12 van die feitenweergave staat. Tijdens de zitting bij het College heeft [naam 1] bevestigd dat deze standpunten over de feiten geen zelfstandige betekenis hebben. Voor zover de feiten volgens [naam 1] niet juist of onvolledig zijn weergegeven, kan dit aan de orde komen bij de bespreking van de gronden.

4.2

[naam 1] heeft ook aangevoerd dat de accountant ten onrechte niet het hele dossier heeft overgelegd. Tijdens het strafproces en tijdens deze procedure blijkt volgens [naam 1] keer op keer dat er stukken missen. Hij wordt daardoor benadeeld in zijn procespositie. [naam 1] verzoekt het College om de accountant te bevelen alle stukken uit het dossier in het geding te brengen. Het College wijst dit verzoek af. Er bestaat geen algemene verplichting voor een accountant om, als er een klacht tegen hem wordt ingediend, alle stukken van een (controle)dossier over te leggen. Zoals het College eerder heeft overwogen (zie de uitspraak van 16 november 2021, ECLI:NL:CBB:2021:1001) brengt het met de tuchtrechtspraak gediende belang mee dat een accountant gehouden is om medewerking te verlenen aan het onderzoek naar de gegrondheid van een hem betreffende klacht en zoveel informatie dient te verstrekken dat een adequate beoordeling van dat gedrag door de tuchtrechter mogelijk wordt gemaakt. Deze gehoudenheid gaat echter niet zo ver, dat het zonder meer de overlegging meebrengt van alle bescheiden die in verband kunnen worden gebracht met de klacht. Dat er concrete stukken missen die een beoordeling van de klachtonderdelen in deze zaak in de weg staan is het College overigens niet gebleken.

4.3

Verder voert [naam 1] aan dat de accountantskamer de klachtonderdelen 1 en 2 ten onrechte gezamenlijk heeft behandeld. [naam 1] stelt dat hij heeft geklaagd over twee afzonderlijke zaken waar juist geen onderlinge samenhang tussen is, namelijk a) het besluit om tot melding over te gaan en b) de inhoud van de melding zelf. De accountant wijst erop dat de accountantskamer wel onderscheid heeft gemaakt tussen deze twee zaken, door eerst de formele meldplicht te bespreken (overwegingen 5.8 en 5.9) en vervolgens de materiële meldplicht (overwegingen 5.10-5.15). Het College is het op dit punt eens met de accountant. Het betoog slaagt dus niet.

5.1

[naam 1] voert onder verwijzing naar de Memorie van toelichting bij de Wijziging van de Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme (Kamerstukken II, 33 238, nr. 3, blz. 10) aan dat de accountantskamer ten onrechte tot de conclusie komt dat sprake was van een meldingsplichtige ongebruikelijke transactie. Er is alleen een meldplicht voor handelingen door de cliënt of door een derde ten behoeve van de cliënt. Daarvan is geen sprake. [naam 3] is geen cliënt van de accountant. Bovendien gaat het om zaken die [naam 8] “ter ore” zijn gekomen. Dat vormt geen basis voor een melding. Voor zover in de melding wordt gesproken over ‘het lokale management’ gaat het alleen om mededelingen van [naam 4] , de minderheidsaandeelhouder in [naam 3] die niet de lokale directie voert. Hij heeft in gebrekkig Engels over zijn ervaringen in Oekraïne gesproken, maar niet over de gang van zaken binnen [naam 3] . Zijn opmerkingen zijn dus niet aan [naam 3] toe te rekenen. Ook gaat de accountantskamer ten onrechte voorbij aan het standpunt van [naam 1] dat er geen verband is met Nederland. Volgens diverse beroepsorganisaties hoeft een ongebruikelijke transactie alleen gemeld te worden als sprake is van een band met Nederland.

5.2

Volgens de accountant was alleen het rekening-courantverschil tussen [naam 2] en [naam 3] al voldoende voor de meldplicht. Volgens haar is niet relevant dat het gaat om zaken die zich volledig buiten Nederland afspelen. Het moet gaan om handelingen (ten behoeve) van een cliënt waarvan de accountant ten behoeve van haar dienstverlening aan die cliënt kennis heeft genomen. Daarvan was sprake.

5.3

Het College is van oordeel dat het hier wel degelijk gaat om handelingen door de cliënt of door een derde ten behoeve van de cliënt. Zoals de accountantskamer terecht overweegt is de accountant bekend geraakt met de ongebruikelijke transacties, doordat zij in het kader van de controle van de geconsolideerde jaarrekening van [naam 2] een rekening-courantverschil heeft geconstateerd en daarover vragen heeft gesteld. Er werden transacties verricht vanuit [naam 3] ten behoeve van [naam 2] . Omdat [naam 3] onderdeel uitmaakt van de groep, hebben deze transacties invloed op de geconsolideerde jaarrekening van [naam 2] . Daardoor is sprake van handelingen door de cliënt of door een derde ten behoeve van de cliënt. Dat [naam 3] in beginsel als zelfstandige entiteit functioneert maakt dat niet anders.

5.4

Verder overweegt het College dat artikel 16 van de Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme (Wwft) voor de meldplicht niet als voorwaarde stelt dat er een band moet zijn met Nederland. Voor zover uit de op het moment van de melding van 23 januari 2019 geldende versie van de NBA-Handreiking 2014 van 27 juni 2014 volgt dat die band er wel moet zijn is het College van oordeel dat die band ook aanwezig is. De geconsolideerde jaarrekening van [naam 2] betreft een verantwoording voor alle transacties behorend tot de [naam 11] , zodat om die reden al sprake is van een band met Nederland.

5.5

Het betoog van [naam 1] over klachtonderdeel 1 slaagt niet.

6.1

Over klachtonderdeel 2 voert [naam 1] aan dat de accountantskamer ten onrechte geen enkele grens heeft getrokken tussen het deskundig rapporteren van oprechte vermoedens en het lukraak melden van ongefundeerde verzinsels. [naam 6] heeft bij de melding onvoldoende onderscheid aangebracht tussen witwassen (conform de Wwft) enerzijds dan wel fraude (conform de Wet toezicht accountantsorganisaties (Wta) anderzijds. Voor witwassen geldt dat moet worden gemeld als sprake is van een ongebruikelijke transactie en bij fraude geldt dat moet worden gemeld als er een redelijk vermoeden van fraude is. De accountant heeft alles op één hoop gegooid. Uit onder meer de melding, een aanvangsproces-verbaal van 30 januari 2020 en een proces-verbaal stand van zaken van 19 mei 2020, blijkt dat de inhoud van de melding veel te stellig is geweest. Daaruit blijkt geen spoor van twijfel. De accountant heeft er onvoldoende rekening mee gehouden dat de melding integraal serieus genomen zou worden. Zij had in de melding tot uitdrukking moeten brengen dat de melding geen geverifieerde feiten bevatte.

6.2

De accountant brengt naar voren dat zij wel de nodige zorgvuldigheid en terughoudendheid heeft betracht. Alleen de bevinding dat sprake is van contante betalingen zonder dat daar een factuur aan ten grondslag ligt heeft [naam 6] (op basis van informatie verkregen van de accountant) als feitelijk gepresenteerd. Uit de manier waarop de overige bevindingen zijn verwoord blijkt duidelijk dat het niet gaat om door de accountant geverifieerde, vaststaande feiten. De melding is zo gespecificeerd mogelijk gedaan. Uit de processen-verbaal blijkt een duidelijk onderscheid tussen geverifieerde en niet-geverifieerde feiten en omstandigheden. Daaruit blijkt juist dat de Fiod de melding van [naam 6] goed begrepen heeft. Van het lukraak melden van ongefundeerde verzinsels is geenszins sprake.

6.3

7.1

Over het oordeel van de accountantskamer over klachtonderdeel 3 voert de accountant ten eerste aan dat de accountantskamer buiten de grenzen van de klacht is getreden door in 5.23.2 te oordelen dat de accountant geen zichtbare invulling heeft gegeven aan de meldingsplicht van fraude op grond van artikel 26 van de Wta, althans artikel 37 van het Besluit toezicht accountantsorganisaties (Bta) aan een opsporingsambtenaar. Over deze meldingsplicht is niet geklaagd en de accountant heeft daarom ook geen verweer gevoerd op dit punt. Ook tijdens de zitting bij de accountantskamer is hierover niet gesproken.

7.2

Het College stelt vast dat in het klachtonderdeel inderdaad niet het verwijt is gemaakt dat de accountant geen invulling heeft gegeven aan de meldingsplicht van fraude van materieel belang, zoals bedoeld in artikel 26 van de Wta en artikel 37 van het Bta. Klachtonderdeel 3 gaat over de manier waarop de accountant is omgegaan met de in Oekraïne opgevangen (fraude)signalen. Volgens klagers is daar door de accountant niet helder over gecommuniceerd in de managementletter en de besprekingen op 19 december 2018 en 15 april 2019. Ook vinden klagers dat er onvoldoende aanvullende onderzoekswerkzaamheden zijn verricht naar de fraudesignalen en dat de accountant een rommelige verklaring heeft afgelegd bij de FIOD. Het gaat in de klacht dus niet over de meldingsplicht van fraude van materieel belang. De accountantskamer heeft dit daarom ten onrechte bij zijn beoordeling betrokken.

8.1

Verder betwist de accountant het oordeel van de accountantskamer dat zij onvoldoende onderzoek zou hebben gedaan naar de fraudesignalen en dat zij niet een voldoende adequaat stappenplan zou hebben opgesteld voor klagers om de fraude te redresseren. De accountant heeft haar standpunt in hoger beroep onderbouwd met nadere stukken. Zij wijst allereerst op de auditinstructies die op 12 oktober 2018 aan de lokale accountant zijn gegeven. Verder heeft zij uiteengezet op welke wijze [naam 8] tijdens het werkbezoek in Oekraïne heeft geprobeerd inzicht te krijgen in de aard en omvang van de contante betalingen. Na terugkomst in Nederland hebben [naam 8] en de accountant de bevindingen besproken en in de e-mail van 16 december 2018 van [naam 8] aan de accountant zijn, mede aan de hand van de NV NOCLAR en Standaard 240, de te nemen acties uiteengezet. De bevindingen en de te ondernemen acties zijn vervolgens neergelegd in de managementletter en met [naam 2] besproken op 19 december 2018. [accountant] heeft er tijdens die bespreking bij [naam 2] op aangedrongen om zo spoedig mogelijk te gaan voldoen aan (lokale) wet- en regelgeving en aangegeven dat zij de opdrachtacceptatie 2019 nader zou evalueren. De te ondernemen stappen zijn op pagina 15 van de managementletter uiteengezet. Op 20 december 2018 heeft zij de managementletter vervolgens aan [naam 2] toegezonden, met onder andere het verzoek om een schriftelijke reactie en doorzending aan de RvC. Na ontvangst van de reactie van [naam 1] per e-mail op 11 februari 2019, is de accountant doorgegaan met het opmaken van het accountantsverslag [naam 3] . Dat verslag, met daaraan gehecht de voorlopige oordeelsonthouding, is op 15 april 2019 met [naam 2] besproken. Op 16 april 2019 ontving de accountant diverse controledocumenten van de lokale accountant, waaronder het ‘yearend audit memorandum’. Daarin concludeert de lokale accountant dat het frauderisico was teruggebracht tot een aanvaardbaar niveau. Omdat de accountant dit niet kon rijmen met haar eigen bevindingen is per e-mail door [naam 8] expliciet navraag gedaan naar fraudesignalen. De lokale accountant heeft in een e-mail van 23 april 2019 geantwoord dat zij geen fraudesignalen heeft geconstateerd. Hieruit leidde de accountant af dat de Oekraïense accountant niet van zins was de naar hun aard niet meer te duiden contante betalingen nader te onderzoeken of onderkennen, laat staan deze te willen verwerken in de jaarrekening. Vervolgens heeft de accountant nog een aantal werkzaamheden uitgevoerd om inzicht te verwerven in de aard en omvang van de contante betalingen, waaronder een steekproef op de inkopen en een aansluiting tussen de lokale en de Nederlandse cijfers. De accountant zou daarnaast nog aanvullende werkzaamheden doen, maar gelet op de werkstop zijn die niet afgerond. Al met al stelt de accountant zich op het standpunt dat zij voldoende onderzoek heeft gedaan naar de fraudesignalen en voldoende duidelijk heeft gemaakt welke stappen [naam 2] moest zetten om deze te redresseren. De fraudesignalen zijn duidelijk besproken met [naam 1] en met de lokale accountant en er zijn meermalen kritische vragen gesteld aan het (lokale) management. De accountant herkent niet het door [naam 1] geschetste beeld dat de ernst van de situatie niet tot hem doordrong. De accountant heeft altijd de indruk gehad dat [naam 1] begreep wat er aan de hand was. Pas na nader onderzoek heeft de accountant geconcludeerd dat de rekening-courantverschillen/contante betalingen niet nader opgehelderd konden worden. Hiermee heeft zij gedaan wat van haar mocht worden verwacht. Zij ziet ook niet hoe zij nog extra informatie had moeten of kunnen vergaren en wat dit dan nog had kunnen opleveren. Van contante betalingen is immers geen ‘paper trail’ beschikbaar dat kan worden onderzocht.

8.2

Volgens [naam 1] heeft de accountantskamer terecht geconstateerd dat de accountant onvoldoende onderzoek heeft gedaan. De nieuwe stukken die in hoger beroep zijn ingediend, bieden geen basis voor de conclusie dat wel voldoende onderzoek is gedaan. Daaruit blijkt juist dat de accountant volstrekt onvoldoende heeft gedaan om de fraudesignalen op te volgen. Ook is zij ernstig tekort geschoten in de communicatie richting [naam 1] . Voor zover zij stelt dat er al fraudesignalen waren voorafgaand aan het werkbezoek in Oekraïne, had het op haar weg gelegen om [naam 1] daarvan op de hoogte te stellen. Ook is de inhoud van de managementletter volstrekt niet duidelijk en bij de bespreking van 19 december 2018 is [naam 1] niet doordrongen geraakt van de ernst van de opgevangen signalen. Dat geldt ook voor de inhoud van het accountantsverslag en de bespreking daarvan op 15 april 2019. Dat niet kon worden gesteund op de cijfers van de Oekraïense accountant is nooit ter sprake gekomen. Er is bovendien (juist wel) volledig gesteund op die cijfers. Verder is voor [naam 1] onbegrijpelijk dat het geconstateerde rekening-courantverschil over 2018 een probleem is, terwijl daar in 2017 ook sprake van was, en daar nooit een punt van is gemaakt door de accountant. Het is aan de accountant om de aard en omvang van fraudesignalen in kaart te brengen. De accountant is daarin tekortgeschoten.

8.3

Het College is van oordeel dat de accountantskamer klachtonderdeel 3 ten onrechte gegrond heeft verklaard. Daartoe overweegt het College als volgt.

10.1

De slotsom is dat het hoger beroep van [naam 1] ongegrond is en het hoger beroep van de accountant gegrond. De uitspraak van de accountantskamer dient te worden vernietigd, voor zover het betreft de gegrondverklaring van klachtonderdeel 3 en de opgelegde maatregel. Het College zal de zaak zelf afdoen en (ook) klachtonderdeel 3 ongegrond verklaren.

10.2

De beslissing op deze hoger beroepen berust mede op hoofdstuk V van de Wet tuchtrechtspraak accountants.