Uitspraken

3.1.

Het gaat in deze zaak om het volgende.

( i) [appellant] is advocaat te Amsterdam. [geïntimeerde] is werkzaam als redacteur bij Het Parool. [geïntimeerde] heeft verschillende artikelen over [appellant] geschreven, die in dagblad Het Parool zijn geplaatst, waaronder een artikel van 11 februari 2005. In dat artikel wordt [appellant] onder meer beschuldigd van betrokkenheid bij een witwasoperatie.

(ii) De toenmalige deken van de Amsterdamse Orde van Advocaten, [Van V.] , heeft [appellant] bij brief van 7 april 2005 – voor zover van belang – het volgende geschreven:

( v) In diezelfde krant was op pagina 6 en 7 nog een artikel van de hand van [geïntimeerde] opgenomen, onder de kop ‘Je eigen advocaat als ergste nachtmerrie’. Vervolgens bevat dat artikel als intro de tekst:

3.2.

[appellant] heeft in eerste aanleg gevorderd, kort gezegd, dat voor recht wordt verklaard dat de publicaties van 11 (het hof begrijpt: 14) augustus 2010 onder de titels ‘Naam slechte advocaat moet openbaar worden’ en ‘Je eigen advocaat als ergste nachtmerrie’ onrechtmatig zijn tegenover [appellant] , dat Het Parool c.s. wordt verboden de beschuldiging te herhalen dat [appellant] betrokken was bij het witwassen van geld, dat Het Parool c.s. – op straffe van verbeurte van een dwangsom – worden veroordeeld tot plaatsing van een rectificatie op de voorpagina van dagblad Het Parool (als nader gespecificeerd), dat Het Parool c.s. – op straffe van verbeurte van een dwangsom – worden veroordeeld tot het offline halen van de publicaties van 14 augustus 2011 (het hof leest: 2010) en alle overige publicaties waarin eiser wordt beschuldigd van betrokkenheid bij witwassen, en dat Het Parool c.s. worden veroordeeld tot schadevergoeding op te maken bij staat en tot vergoeding van de kosten van de procedure bij de RvJ, met veroordeling van Parool c.s. in de proceskosten. Hij heeft daartoe gesteld, kort gezegd, dat met name de bovengenoemde publicaties van 14 augustus 2010 in dagblad Het Parool jegens hem onrechtmatig zijn geweest in de zin van artikel 6:162 BW. Het Parool c.s. hebben hiertegen verweer gevoerd.

3.3.

De rechtbank heeft in het vonnis waarvan beroep, kort samengevat, vooropgesteld dat het hier gaat om een botsing tussen het recht op vrije meningsuiting enerzijds en het recht ter bescherming van eer of goede naam anderzijds, dat die belangen in beginsel gelijkwaardig zijn en dat de vraag welk belang zwaarder weegt afhangt van de omstandigheden van het geval. Na die belangen te hebben besproken heeft de rechtbank geconcludeerd dat de bedoelde publicaties niet onrechtmatig zijn en dat de vordering van [appellant] daarom moet worden afgewezen en [appellant] moet worden veroordeeld in de proceskosten, waaronder de nakosten.

3.4.

De grieven van [appellant] strekken ertoe de beslissing van de rechtbank om zijn vordering af te wijzen en de gronden die daartoe zijn gebezigd, geheel aan het oordeel van het hof te onderwerpen. Het hof overweegt daaromtrent als volgt.

3.5.

De vraag waar het in het onderhavige geschil met name om gaat is of de door Het Parool c.s. op 14 augustus 2010 in het dagblad Het Parool gepubliceerde artikelen onrechtmatig jegens [appellant] moeten worden geoordeeld. Bij de beantwoording van die vraag geldt als uitgangspunt dat in deze zaak tegenover elkaar staan enerzijds het grondwettelijk en verdragsrechtelijk verankerde recht van Het Parool c.s. op vrijheid van meningsuiting en anderzijds het onder andere door artikel 6:162 BW beschermde recht van [appellant] om niet te worden blootgesteld aan publicaties die, door daarin geuite ongefundeerde of lichtvaardige verdachtmakingen, inbreuk maken op zijn eer en goede naam respectievelijk op zijn recht op bescherming daarvan. Het antwoord op de vraag welk van deze beide rechten zwaarder dient te wegen, is afhankelijk van alle van belang zijnde omstandigheden van het geval, die hiertoe moeten worden beoordeeld, bij welke beoordeling aansluiting moet worden gezocht bij wat de Hoge Raad onder meer in zijn arrest van 24 juni 1983, NJ 1984/801 ter zake heeft overwogen.

3.6.

[appellant] komt met zijn grieven allereerst op tegen het oordeel van de rechtbank dat Het Parool c.s., gelet op het hun ter beschikking staande feitenmateriaal, zodanig sterke aanwijzingen hadden dat [appellant] bij witwassen betrokken was, dat zij die beschuldiging openbaar mochten maken. Blijkens diens toelichting op de eerste grief gaat het [appellant] daarbij met name om de in een van de artikelen van 14 augustus 2010 geuite beschuldiging dat hij, [appellant] , betrokken is geweest bij witwaspraktijken, in het bijzonder dus om de hiervoor (onder 3.1 sub (v) reeds) geciteerde passage:

3.7.

Voor de uitlating dat het project ‘Boca Raton’ een witwasoperatie van [van B.] betrof en [appellant] daarbij (enkel) nauw betrokken was, was ten tijde van de gewraakte publicatie voldoende steun te vinden in het toen aan Het Parool c.s. ter beschikking staande feitenmateriaal. Het hof verwijst daartoe naar de inhoud van een aantal in eerste aanleg reeds door Het Parool c.s. in het geding gebrachte producties (onder meer productie 32, productie 40, productie 41, en productie 43, p. 4) en naar met name de inhoud van de verklaringen van [S.A.] (productie 44) en de Amerikaanse advocaat [naam] (productie 52). Voor zover [appellant] heeft gesteld dat moet worden getwijfeld aan de authenticiteit van de verklaring van [S.A.] , kan het hof [appellant] , gelet op de inhoud van de overige producties en verklaringen, daarin niet volgen.

3.8.

Wat [appellant] voor het overige in dit verband heeft aangevoerd, kan aan het voorgaande niet afdoen. Dit betekent dat grief I faalt.

3.9.

De tweede grief van [appellant] is gericht tegen het oordeel van de rechtbank omtrent de waarde die aan de brief van de deken van de Amsterdamse Orde van Advocaten van 7 april 2005 in dit verband moet worden toegekend. Het hof onderschrijft wat de rechtbank ter zake (in rechtsoverweging 4.8 van haar vonnis) heeft overwogen en maakt die overweging tot de zijne. Daaraan voegt het hof toe dat de deken zich bij zijn beslissing in 2005 kennelijk uitsluitend op informatie van [appellant] heeft gebaseerd en dat de omstandigheid dat de deken heeft verklaard zoals hij heeft gedaan, onverlet laat dat Het Parool c.s. in 2010 eigen conclusies uit het hun toen beschikbare feitenmateriaal konden en mochten trekken, nog daargelaten dat in het geheel niet is komen vast te staan dat de deken in 2005 en Het Parool c.s. in 2010 over hetzelfde feitenmateriaal beschikten. Uit een en ander volgt dat grief II evenmin kan slagen.

3.10.

Met zijn derde grief verwijt [appellant] de rechtbank dat zij zijn aanbod heeft gepasseerd om te bewijzen dat hij aan de deken openheid van zaken heeft gegeven en dat de deken vervolgens concludeerde dat een deugdelijke grond voor de beschuldiging ontbrak. Het hof kan [appellant] niet in zijn betoog volgen. Bij de beantwoording van de vraag waar het te dezen om gaat is van belang over welk feitenmateriaal Het Parool c.s. ten tijde van de gewraakte publicatie beschikten en konden beschikken. Het bewijsaanbod is daarom niet ter zake dienend, zodat dit aanbod moet worden gepasseerd. Ook als [appellant] slaagt in zijn bewijslevering op dit punt, kan dit immers niet afdoen aan wat het hof reeds hiervoor (in rechtsoverwegingen 3.6 tot en met 3.9) heeft overwogen. Ook grief III is tevergeefs voorgesteld.

3.11.

De vierde grief is gericht tegen het passeren door de rechtbank van het aanbod van [appellant] om te bewijzen dat hij zich niet schuldig heeft gemaakt aan witwassen en daarvan ook niet verdacht is geweest. Ook hier gaat het er echter om over welk feitenmateriaal Het Parool c.s. ten tijde van de gewraakte publicatie beschikten en konden beschikken en is het bewijsaanbod niet ter zake dienend, zodat dit aanbod moet worden gepasseerd. Ook hier geldt immers dat als [appellant] slaagt respectievelijk zou zijn geslaagd in zijn bewijslevering op dit punt, dit niet kan afdoen aan wat het hof reeds hiervoor (in rechtsoverwegingen 3.6 tot en met 3.9) heeft overwogen. Bovendien houdt het bewijsaanbod in dat [appellant] zich niet schuldig heeft gemaakt aan witwassen, terwijl het erop aankomt of hij daarbij ‘nauw betrokken’ is geweest. Hieruit volgt dat grief IV eveneens moet worden verworpen.

3.12.

De vijfde grief van [appellant] strekt ten betoge dat Het Parool c.s. het beginsel van hoor en wederhoor niet althans onvoldoende in acht hebben genomen in het kader van de gewraakte publicaties van 14 augustus 2010. De grief mist in zoverre feitelijke grondslag dat [appellant] voorafgaand aan die publicaties wel degelijk om een reactie is verzocht (zie productie 49) – op welk verzoek hij niet althans niet tijdig heeft gereageerd –, maar dat verzoek had geen betrekking op de vermeende (nauwe) betrokkenheid van [appellant] bij witwaspraktijken. Daarop heeft de klacht van [appellant] betrekking. Die klacht treft ook in dat opzicht echter geen doel omdat [appellant] betoogt dat niet inachtneming van het beginsel van hoor en wederhoor slechts onrechtmatig handelen door Het Parool c.s. kon opleveren indien de uitlatingen ten tijde van de gewraakte publicaties geen of onvoldoende steun vonden in het toen aan Het Parool c.s. ter beschikking staande feitenmateriaal. Daaromtrent heeft het hof echter reeds hiervoor (onder 3.7) overwogen dat dit wel het geval was. Daaraan voegt het hof toe dat in beginsel weliswaar geboden is dat ook in dergelijke gevallen het beginsel van hoor en wederhoor wordt in acht genomen, maar dat het enkele achterwege laten daarvan niet zonder meer tot onrechtmatigheid van de gewraakte publicaties leidt. Dit leidt tot de conclusie dat ook grief V faalt.

3.13.

[appellant] betoogt met zijn zevende grief dat de toonzetting van de gewraakte publicaties in een aantal opzichten te negatief en onnodig grievend is. In het bijzonder gaat het [appellant] daarbij om de in die publicaties gebruikte bewoordingen ‘je eigen advocaat als ergste nachtmerrie’, ‘je redder in nood ontpopt zich als je grootste vijand’ en ‘Tuig is het. Weet u wat ze met dit soort advocaten moeten doen? De grachten dempen.’ Voorts beklaagt [appellant] zich erover dat in de gewraakte publicaties ook naar eerdere artikelen wordt verwezen. Met betrekking tot de eerstgenoemde bewoordingen stelt het hof vast dat het hier om de kop boven een artikel gaat en dat het feitenmateriaal waarover Het Parool c.s. op dat moment beschikten en konden beschikken en dat aan de orde komt in het artikel zelf, die kop ondersteunt. Daarbij tekent het hof aan dat de kop zelf tot op zekere hoogte weliswaar wat ongenuanceerd is, maar dat deze in samenhang met de inhoud van het artikel moet worden gelezen en een zekere mate van overdrijving inherent mag zijn aan de bewoordingen die in de kop worden gebruikt. Daarvan uitgaande acht het hof de desbetreffende kop niet te negatief of onnodig grievend. Ten aanzien van de als tweede genoemde bewoordingen overweegt het hof dat het feitenmateriaal waarover Het Parool c.s. op dat moment beschikten en konden beschikken en dat aan de orde komt in het artikel zelf, die zin voldoende ondersteunt, zodat ook ter zake van deze uitlating niet kan worden gezegd dat deze te negatief of onnodig grievend is. In het desbetreffende artikel zijn de kwesties rond het echtpaar Zaal, mevrouw D en [Van T.] overigens nieuw, in welk geval het, zoals de rechtbank terecht heeft overwogen, gerechtvaardigd is om eerdere beschuldigingen te herhalen voor zover dit kan dienen om de lezer een goed beeld van de (beweerdelijk aanwezige) misstand te geven, wat hier is gebeurd. Met betrekking tot de als laatste genoemde bewoordingen geldt dat het (enkel) om een uitlating gaat van een derde ( [Van T.] ), die wordt geciteerd, waarbij Het Parool c.s. (enkel) als doorgeefluik fungeren en waarvoor Het Parool c.s. – behoudens bijzondere omstandigheden die hier niet zijn gesteld en waarvan evenmin is gebleken – niet aansprakelijk zijn. Bij dit alles geldt bovendien dat het Het Parool c.s. in beginsel vrijstaat zich bij hun berichtgeving in dagblad ‘Het Parool’ te bedienen van bewoordingen die met het gewone spraakgebruik overeenstemmen en van toonzettingen die zij voor het publiek waarop zij zich richten, geëigend achten. Dit betekent dat grief VII evenmin kan slagen.

3.14.

Met zijn achtste grief betoogt [appellant] dat Het Parool c.s. met het toevoegen van een foto van hem aan de gewraakte publicaties de inbreuk op de bescherming van zijn privéleven en persoonlijke levenssfeer onnodig heeft vergroot en dat de rechtbank dit aspect in de te maken belangenafweging had moeten betrekken. [appellant] heeft in dit verband betoogd dat hij geen ‘public figure’ was en dat daarom toevoeging van de foto aan de publicatie achterwege had behoren te blijven. Het hof kan hem daarin niet volgen, omdat [appellant] , gelet op zijn functie van advocaat en zijn optreden in het publieke domein, wel een publiek persoon was. Om die reden moest hij dulden dat de desbetreffende foto, die – naar onweersproken vaststaat – jarenlang op de website van het blad ‘Mr’ had gestaan, bij de gewraakte publicaties werd geplaatst. Ook grief VIII is tevergeefs voorgesteld.

3.15.

De zesde grief van [appellant] verwijt de rechtbank dat zij niet aan artikel 8 EVRM heeft getoetst en onvoldoende belangen heeft afgewogen in het kader van dit artikel ten opzichte van artikel 10 EVRM. In dit verband overweegt het hof als volgt. De aard van de verweten uitlatingen is, ook als rekening wordt gehouden met de redelijkerwijs te verwachten gevolgen voor [appellant] , tegen de achtergrond van het feitenmateriaal waarover Het Parool c.s. ten tijde van de gewraakte publicaties beschikten, te billijken, mede in aanmerking genomen dat het Het Parool c.s. vrijstond – zoals hiervoor (onder 3.13) reeds overwogen – zich in dagblad ‘Het Parool’ te bedienen van bewoordingen die met het gewone spraakgebruik overeenstemmen. De wijze waarop Het Parool c.s. zich hebben uitgelaten wordt eveneens gerechtvaardigd door de ernst van de misstand die de gewraakte artikelen aan de kaak beogen te stellen en het daarmee gemoeide algemeen maatschappelijk belang, alsmede (zie hiervoor, onder 3.7) door de mate waarin de bedoelde uitlatingen steun vonden in het beschikbare feitenmateriaal. Dat Het Parool c.s. de beschuldigingen in de gewraakte artikelen anders hadden moeten inkleden, is, mede gelet op wat hiervoor (onder 3.13 en 3.14) reeds is overwogen, niet aannemelijk geworden. [appellant] heeft, voorts, niet gesteld dat waarschijnlijk was dat, ook zonder de verweten uitlatingen, in het algemeen belang het nagestreefde doel langs andere, voor hem minder schadelijke wegen met een redelijke kans op spoedig succes bereikt had kunnen worden of dat een reële kans aanwezig was dat de betrokken uitlatingen, ook zonder de verweten openbaarmaking, in de publiciteit zouden zijn gekomen. Ten slotte is in dit verband van belang dat [appellant] , gelet op zijn functie van advocaat en zijn optreden in het publieke domein, een publiek persoon was en om die reden meer kritiek op zijn functioneren had te dulden.

3.16.

Het voorgaande voert het hof tot de slotsom dat, alle relevante omstandigheden tegen elkaar afgewogen, het belang van Het Parool c.s. om zich vrij te uiten in dit geval zwaarder behoort te wegen dan de belangen waarvoor [appellant] opkomt en dat derhalve het grootste gewicht moet toekomen aan het belang dat een (vermeende) misstand die de samenleving raakt, door bekendmaking aan het grote publiek bestreden moet kunnen worden. Van een ontoelaatbare inbreuk op het in artikel 8, tweede lid, EVRM gewaarborgde recht is derhalve geen sprake en de door [appellant] gewraakte uitlatingen van Het Parool c.s. zijn jegens hem niet onrechtmatig te noemen. Een en ander brengt mee dat grief VI evenmin kan slagen.

3.17.

Ten slotte overweegt het hof dat grief IX, die zelfstandige betekenis mist, om die reden geen bespreking behoeft en het lot van de overige grieven deelt.

3.18.

De slotsom luidt als volgt. De grieven falen. Het vonnis waarvan beroep zal worden bekrachtigd. [appellant] zal als de in het ongelijk gestelde partij worden veroordeeld in de proceskosten van het geding in hoger beroep.