Uitspraken

3.3.1.

Belanghebbende betoogt in het principale hoger beroep dat de NEN-normen gepubliceerd of bekendgemaakt hadden moeten worden, omdat zonder NEN-normen niet duidelijk is wat onder ‘bouwkosten’ verstaan moet worden in de Tarieventabel bij de Verordening. Aangezien zulks niet is gebeurd, is de Verordening, althans de Tarieventabel bij de Verordening, in zoverre onverbindend. Ter zitting van het Hof heeft belanghebbende zich desgevraagd nader op het standpunt gesteld dat bij het slagen van dit standpunt niet de gehele legesaanslag vernietigd dient te worden, maar uitsluitend in zoverre voor het tarief het begrip bouwkosten wordt gebezigd.

3.3.2.

De heffingsambtenaar betoogt in het principale hoger beroep dat de legesaanslag niet is berekend aan de hand van NEN-normen, maar dat de aanslag is berekend naar het door belanghebbende in de aanvraag opgegeven bedrag aan bouwkosten. Daarom dient de aanslag geheel in stand te blijven.

3.4.1.

In het incidentele hoger beroep betoogt de heffingsambtenaar dat de Hoge Raad zich in het arrest van 16 juli 2021 (ECLI:NL:HR:2021:115) voor de vraag of het bestuursorgaan kan terugkomen op de ontvankelijkheid van een niet tijdig ingediend bezwaar juist niet heeft aangesloten bij de oordelen van de Centrale Raad van Beroep (CRvB) en de Afdeling Bestuursrechtspraak van de Raad van State (RvS) over dit onderwerp. De ontvankelijkheid is na het bezwaar tussen partijen in geschil gekomen en daarom moet de rechter zich daarover uitlaten. De rechtbank had volgens hem moeten oordelen dat het bezwaar te laat en dus niet-ontvankelijk was, omdat de adressering juist was en uit het verzendrapport volgt dat de aanslag is aangeboden aan postbezorger Data-B en dus is verzonden. Dan moet worden aangenomen dat deze ook ontvangen is.

3.4.2.

In het incidentele hoger beroep betoogt belanghebbende primair dat de rechtseenheid meebrengt dat de Hoge Raad zich in het arrest van 16 juli 2021 geheel heeft aangesloten bij hetgeen de CRvB en de RvS hebben geoordeeld. Het bestuursorgaan kan na een inhoudelijke beoordeling niet meer op de tijdigheid van een ontvankelijk verklaard bezwaar terugkomen. Belanghebbende stelt ook dat dit niet kan, omdat de ontvankelijkheid in de uitspraak op bezwaar door de heffingsambtenaar is bevestigd. Subsidiair stelt belanghebbende, zo begrijpt het Hof, (voor het eerst in hoger beroep) dat de legesaanslag niet is ontvangen op het adres [B-straat] (nu er geen aanslag is doorgezonden door degene met wie belanghebbende een doorzendafspraak had gemaakt). Belanghebbende heeft kort na de ontvangst van het duplicaat bezwaar gemaakt, dus dat brengt mee dat het bezwaar binnen de bezwaartermijn is ingediend en dus ontvankelijk is.

4.3.3

Tot nu toe komt het in de praktijk voor dat de rechter ook de tijdigheid van een bij het bestuursorgaan ingediend bezwaarschrift ambtshalve beoordeelt. De Hoge Raad heeft deze praktijk in belastingzaken in het verleden aanvaard.1.De Hoge Raad ziet echter aanleiding deze rechtspraak te heroverwegen. De hiervoor in 4.3.2 vermelde bepalingen van de Awb brengen namelijk niet zonder meer mee dat in een volgende instantie ambtshalve de tijdigheid van het aanwenden van een rechtsmiddel in de vorige instantie opnieuw moet worden beoordeeld. Verder valt niet in te zien welk zwaarwegend belang gediend kan zijn met ambtshalve beoordeling van die ontvankelijkheid in (hoger) beroep.

4.3.4

Gelet op hetgeen in 4.3.2 en 4.3.3 is overwogen, zal de Hoge Raad voortaan het uitgangspunt hanteren dat de rechter de tijdigheid van een bezwaar of beroep in een vorige instantie niet ambtshalve behoort te beoordelen. In zoverre komt de Hoge Raad terug van de hiervoor in 4.3.3 bedoelde rechtspraak. Dit betekent dat de rechtbank het bij het bestuursorgaan gemaakte bezwaar niet ambtshalve wegens termijnoverschrijding niet-ontvankelijk mag verklaren, en dat het hof het bij de rechtbank ingestelde beroep of het bij het bestuursorgaan gemaakte bezwaar niet ambtshalve wegens termijnoverschrijding niet-ontvankelijk mag verklaren.”

12. De Afdeling Bestuursrechtspraak van de Raad van State (Afdeling) in haar uitspraak van 4 augustus 2021, ECLI:NL:RVS: 2021:1730, het volgende overwogen:

13. Uit de hiervoor vermelde uitspraken van de CRvB en de Afdeling en het arrest van de Hoge Raad volgt dat de rechter de tijdigheid van een bezwaar niet (langer) ambtshalve behoort te beoordelen. In dit geval heeft verweerder de tijdigheid van het bezwaar in beroep echter aan de orde gesteld, waarmee dit een geschilpunt van partijen is geworden. Aangezien verweerder bij uitspraak op bezwaar een inhoudelijk besluit heeft genomen, volgt uit de vermelde uitspraken van de CRvB en de Afdeling dat de rechtszekerheid er aan in de weg staat dat het bestuursorgaan eiseres tegenwerpt dat het bezwaar niet tijdig was. Hoewel de Hoge Raad niet lijkt uit te sluiten dat de ontvankelijkheid van het bezwaar in een geval als dit in beroep alsnog ter discussie wordt gesteld, valt naar het oordeel van de rechtbank niet in te zien welk zwaarwegend belang gediend kan zijn bij het in beroep alsnog niet-ontvankelijk verklaren van een bezwaar waarop reeds inhoudelijk is beslist. De rechtbank verwerpt daarom het verweer dat het bezwaar van eiseres niet-ontvankelijk moet worden verklaard.

14. De raad van gemeente [Z] heeft bij raadsbesluit van 10 december 2015 de Legesverordening 2016 en de bijbehorende tarieventabel vastgesteld. De Legesverordening 2016 en de daarbij behorende tarieventabel zijn bekendgemaakt door publicatie in het gemeenteblad van de gemeente [Z] van16 december 2015, nr. 121430.

15. De Legesverordening 2016 bepaalt, voor zover hier van belang:

a. het genot van door of vanwege het gemeentebestuur verstrekte diensten;

1. De leges worden geheven naar de maatstaven en tarieven, opgenomen in de bij deze verordening behorende Tarieventabel.[...]”

16. In de bij de Legesverordening 2016 behorende tarieventabel is, voor zover hier van belang, het volgende opgenomen:

2.1.1

2.3.1

2.3.16

2.3.4

2.4.3

De artikelen 139 en 217 van de Gemeentewet stellen eisen aan de kenbaarheid van de maatstaven waarnaar gemeentebelastingen worden geheven. In een geval waarin de gemeentelijke regelgeving in het kader van de omschrijving van de heffingsmaatstaf verwijst naar NEN-normen, is aan voormelde eisen, mede naar hun strekking, voldaan indien de gemeente die normen bekendmaakt door terinzagelegging op de wijze die in artikel 139, lid 3, van de Gemeentewet is voorzien voor bijlagen, en desgevraagd papieren afschriften van die normen verstrekt tegen betaling […]”

18. De definitie van het begrip bouwkosten in de bij de Legesverordening 2016 behorende tarieventabel vertoont zoveel overeenkomsten met de definitie van bouwkosten in de casus van dit arrest, dat de rechtbank er bij de beoordeling van uitgaat dat ook in het onderhavige geval is beoogd voor de bepaling van de heffingsmaatstaf zo veel mogelijk aan te sluiten bij hetgeen omtrent de aanneemsom is komen vast te staan. Vast staat dat een aanneemsom in het onderhavige geval ontbreekt, zodat in beginsel moet worden aangesloten bij een raming van de bouwkosten conform normblad NEN 2631. De rechtbank verwerpt het betoog van eiseres dat uit de uitspraak van gerechtshof Arnhem-Leeuwarden van 8 oktober 2019, ECLI:NL:GHARL:2019:8239, volgt dat de Legesverordening 2016 als gevolg van het achterwege blijven van de publicatie van normblad NEN 2631 onverbindend is. In de casus van die uitspraak had de heffingsambtenaar namelijk de heffingsgrondslag geraamd aan de hand van het niet gepubliceerde normblad NEN 2580. In het onderhavige geval heeft eiseres bij de aanvraag zelf een bedrag van € 6.900.000 opgegeven als bouwkosten en is verweerder bij het vaststellen van de aanslag leges uitgegaan van dat bedrag. De rechtbank is van oordeel dat verweerder bij het vaststellen van de aanslag leges dus niet is uitgegaan van een raming van de bouwkosten met toepassing van normblad NEN 2631. De vraag of is voldaan aan de voorwaarden voor bekendmaking van dit normblad kan daarom onbesproken blijven (zie voornoemd arrest en de uitspraak van gerechtshof Arnhem-Leeuwarden van 22 augustus 2017, ECLI:NL:GHARL:2017:7187, overweging 4.3).

19. Zoals uit het arrest van de Hoge Raad van 19 juni 2015, ECLI:NL:HR:2015:1669 volgt, wordt met de wettelijke regeling voor de heffing van leges voor de aanvraag om een omgevingsvergunning die betrekking heeft op een bouwactiviteit beoogd zo veel mogelijk aan te sluiten bij hetgeen omtrent de aannemingssom is komen vast te staan. Nu eiseres zelf het bedrag aan bouwkosten heeft opgegeven, mocht verweerder ervan uitgaan dat deze opgave een redelijke schatting van de werkelijke aannemingssom, en daarmee de bouwkosten, was en deze opgave gebruiken voor het vaststellen van de leges.

20. Eiseres heeft tegen de hoogte van de leges verder geen grieven gericht. De rechtbank is van oordeel dat verweerder de aanslag leges terecht aan eiseres heeft opgelegd. Het beroep zal ongegrond worden verklaard.

21. Eiseres verzoekt om schadevergoeding wegens overschrijding van de redelijke termijn. Bij de beoordeling of de redelijke termijn is overschreden moet worden aangesloten bij de uitgangspunten als neergelegd in het arrest van de Hoge Raad van 19 februari 2016, ECLI:NL:HR:2016:252. Voor een uitspraak in eerste aanleg heeft te gelden dat deze niet binnen een redelijke termijn geschiedt indien de rechtbank niet binnen twee jaar nadat die termijn is aangevangen uitspraak doet, tenzij sprake is van bijzondere omstandigheden. De termijn vangt als regel aan op het moment waarop verweerder het bezwaarschrift ontvangt. Indien de redelijke termijn is overschreden, dient als uitgangspunt voor de schadevergoeding een tarief te worden gehanteerd van € 500 per half jaar dat die termijn is overschreden, waarbij ter bepaling van de totale vergoeding de geconstateerde overschrijding naar boven wordt afgerond. Voor de behandeling van een bezwaar is een termijn van zes maanden redelijk en voor de behandeling van een beroep een termijn van anderhalf jaar.

22. De berechting van deze zaak is aangevangen met de ontvangst van het bezwaarschrift door verweerder op 12 juni 2018 en geëindigd met de uitspraak van de rechtbank op 3 maart 2023. De voor de procedure in eerste aanleg in aanmerking te nemen termijn bedraagt derhalve afgerond 57 maanden. Partijen hebben geen bijzondere omstandigheden aangevoerd die aanleiding kunnen zijn voor de verlenging van de redelijke termijn. De redelijke termijn is daarom overschreden met afgerond 33 maanden. Daarmee correspondeert een vergoeding van immateriële schade van € 3.000.

23. De rechtbank stelt vast dat de uitspraak op bezwaar geen dagtekening of datum van verzending bevat. Zij sluit daarom aan bij de ontvangst van de uitspraak op van bezwaar door eiseres die blijkens de daarop aangebrachte aantekening 26 januari 2021 is. Van de overschrijding met afgerond 33 maanden is een periode van afgerond 26 maanden toe te rekenen aan de bezwaarfase. Het restant van zeven maanden wordt toegerekend aan de beroepsfase. Verweerder dient daarom 26/33e deel van € 3.000 te betalen (€ 2.364) en de Staat (de minister van Justitie en Veiligheid) 7/33e deel (€ 636).

24. Gelet op hetgeen hiervoor is overwogen, zal de rechtbank verweerder veroordelen tot het betalen van een schadevergoeding van € 2.364 en zal zij de minister van Justitie en Veiligheid veroordelen tot het betalen van een schadevergoeding van € 636.

25. Vanwege de toegekende schadevergoeding is er aanleiding voor een proceskostenvergoeding. Deze kosten stelt de rechtbank vast op grond van het Besluit proceskosten bestuursrecht voor de door een derde beroepsmatig verleende rechtsbijstand en rekening houdend met het arrest van de Hoge Raad 19 februari 2016, ECLI:NL:HR:2016:252. De vergoeding bedraagt € 837 (1 punt voor het indienen van het beroepschrift en 1 punt voor het verschijnen ter zitting met een waarde per punt van € 837 en een wegingsfactor 0,5 voor het gewicht van de zaak nu de proceskostenvergoeding uitsluitend wordt toegekend vanwege de immateriële schade wegens overschrijding van de redelijke termijn). De proceskostenvergoeding moet deels plaatsvinden door verweerder en deels door de minister van Justitie en Veiligheid, waarbij om redenen van eenvoud en uitvoerbaarheid dient te worden uitgegaan van een verdeling waarbij ieder van hen de helft betaalt. Hetzelfde heeft te gelden voor de vergoeding van het griffierecht van in totaal € 360.”