Uitspraken

Omdat in dit geding sprake is van partijen die in verschillende landen zijn gevestigd, dient te worden beoordeeld of de Nederlandse rechter internationaal bevoegd is om van het geschil kennis te nemen en welk recht de rechtsverhouding van partijen beheerst.

De internationale bevoegdheid van de Nederlandse rechter is in eerste aanleg vergeefs betwist, en daarover zijn in het hoger beroep geen grieven aangevoerd. Het hof ziet ook geen ambtshalve grond om zich internationaal onbevoegd te achten.

De eigendomsvraag met betrekking tot de formworks die in dit geding centraal staat wordt beheerst door het Nederlandse recht, nu de levering waarmee [geïntimeerde] stelt haar titel te hebben verkregen in Nederland heeft plaatsgevonden (artikel 10:127 lid 1 BW). Hiervan gaan overigens ook partijen uit, en is ook de rechtbank uitgegaan.

[appellanten] betwist het door [geïntimeerde] gedane beroep op eigendomsverkrijging. Volgens haar vormden de Supply Agreement en de Side Letter (hiervoor 3.4-3.6) geen geldige titel hiervoor, omdat volgens haar sprake is van een op grond van artikel 3:84 lid 3 BW nietige zekerheidsoverdracht. Volgens haar is [geïntimeerde] daarom nooit eigenaar geworden en dient zij de formworks af te geven, aldus [appellanten]

De rechtbank is [appellanten] niet gevolgd in haar stellingname. Het hof sluit zich hierbij aan en overweegt daartoe als volgt. Artikel 3:84 lid 3 BW bepaalt dat een rechtshandeling die ten doel heeft een goed over te dragen tot zekerheid of die de strekking mist het goed na de overdracht in het vermogen van de verkrijger te doen vallen, geen geldige titel van overdracht van dat goed is. Wat betreft het element ‘die ten doel heeft een goed over te dragen tot zekerheid’, gaat het erom of de rechtshandeling ertoe strekt de wederpartij een zekerheidsrecht op het goed te verschaffen dat deze in zijn belangen als schuldeiser ten opzichte van andere schuldeisers beschermt (hierna kortheidshalve ook: verhaalszekerheid). Strekt de rechtshandeling tot werkelijke overdracht en heeft de rechtshandeling dus de strekking het goed zonder beperking op de verkrijger te doen overgaan – en de verkrijger méér te verschaffen dan enkel verhaalszekerheid – dan staat artikel 3:84 lid 3 BW daaraan niet in de weg. Dit geldt ook als de overeenkomst is gesloten in verband met de verstrekking van enigerlei vorm van krediet aan de overdrager. Bij de beantwoording van de vraag of zo’n daadwerkelijke overdracht is beoogd, komt het aan op de zin die partijen in de gegeven omstandigheden over en weer redelijkerwijs aan de overeenkomst mochten toekennen en wat zij ten aanzien daarvan redelijkerwijs van elkaar mochten verwachten. Hierbij mag ook acht worden geslagen op de waarde van de overgedragen goederen in verhouding tot de hoogte van de vordering.1

Tussen partijen is niet in geschil dat de koop en levering in het kader van de Supply Agreement/Side Letter ten minste mede strekten tot verhaalszekerheid voor [geïntimeerde] . Immers: [geïntimeerde] betaalde een voorschot aan [bedrijf] ten titel aankoop van de formworks, met het recht deze weer terug te verkopen/leveren al naar gelang de voortgang en (met de terugverkoopprijs verrekenbare) facturering van de bevoorschotte werkzaamheden. Dat in deze zin verhaalszekerheid werd beoogd blijkt ook genoegzaam uit de bepalingen van de Side Letter, waaronder de bepaling dat ‘The advance payment guarantee customarily required to cover an advance payment will be replaced by the transfer of ownership of the formworks listed in the Supply Agreement’ (artikel 1).

[geïntimeerde] stelt evenwel, onder verwijzing naar de hiervoor in 3.4 aangehaalde passage uit de Supply Agreement, dat verhaalszekerheid niet het enige doel van de koop/levering was; het ging er volgens haar ook om dat zij de formworks wilde (laten) gebruiken voor de bouw van het [naam] . Het ging dus niet alleen om het veiligstellen van de verhaalsbelangen van [geïntimeerde] als crediteur, zo bedoelt [geïntimeerde] , maar ook haar belangen als gebruiker. Deze stellingname heeft [appellanten] niet voldoende gemotiveerd weersproken. De enkele omstandigheid dat volgens artikel 1 van de Side Letter de eigendomsoverdracht in de plaats komt van een garantie die gebruikelijk tegenover een voorschotbetaling wordt gesteld, sluit immers niet uit dat die beoogde eigendomsoverdracht méér zou kunnen brengen dan alleen de verhaalszekerheid die een garantie kan geven, en dat dit ook de bedoeling is. De omstandigheid dat artikel 11 van de Side Letter bepaalt dat [geïntimeerde] de formworks slechts (‘only’) koopt als garantie op de voorschotbetaling (in plaats van een voorschotgarantie) sluit dit evenmin uit. Het woord ‘only’ in de eerste zin van deze bepaling wil slechts uitsluiten, zoals [geïntimeerde] terecht heeft aangevoerd, wat de daaropvolgende zin met het verbindingswoord ‘Therefore’ als denkbare maar niet bedoelde implicatie noemt, te weten dat [geïntimeerde] met de koop een verantwoordelijkheid op zich zou nemen om [bedrijf] te voorzien van alle benodigde formworks. Dit betekent intussen niet dat de formworks die wél voorwerp waren van de koop, niet voor gebruik bestemd waren.

Voor zover dat beoogde gebruik feitelijk door [bedrijf] zelf zou geschieden, doet dat niet af aan de bescherming welke die eigendom van de formworks aan [geïntimeerde] beoogde te geven voor dat gebruik: eigendom zou het nemen van verhaal door schuldeisers van [bedrijf] op de formworks en daarmee teloorgang van de formworks voor gebruik verhinderen – ongeacht wie de formworks uiteindelijk, in opdracht van [geïntimeerde] , zou (gaan) gebruiken (dus ook als dat [bedrijf] zelf zou zijn). De omstandigheid dat de Side Letter voorziet in terugkoop door/levering aan [bedrijf] en dat voor zover hiervan gebruik wordt gemaakt, het gebruik (middellijk) door [geïntimeerde] niet meer met eigendom zou zijn verzekerd, doet aan het voorgaande niet af: het zou naar bedoeling wel blijven gelden voor formworks zolang die niet zouden zijn terugverkocht en -geleverd.

[appellanten] voert terecht aan dat de door [bedrijf] en [geïntimeerde] beoogde eigendomsoverdracht slechts tijdelijk van aard is, op grond van artikel 2 van de Side Letter: zonder eerdere uitoefening van het verkooprecht van [geïntimeerde] geldt haar eigendom (uiterlijk) ‘until completion of the Works’. Tussen partijen is niet (meer) in geschil dat dit laatste betekent: voltooiing van alle werkzaamheden, niet slechts die van [bedrijf] maar – zo begrijpt het hof – alle werkzaamheden door of onder verantwoordelijkheid van [geïntimeerde] aan het [naam] . Dit aspect van de rechtsverhouding tussen [bedrijf] en [geïntimeerde] voert [appellanten] aan ten betoge dat sprake is van een volgens artikel 3:84 lid 3 BW nietige zekerheidsoverdracht, maar aan dat standpunt kan dit aspect niet bijdragen. De tijdelijkheid laat immers onverlet dat de koop/levering – voor de duur van het [naam] – niet slechts strekte tot verhaalzekerheid voor [geïntimeerde] , maar ook ter verzekering van gebruik.

[appellanten] voert verder aan dat in de door [bedrijf] geoffreerde prijs voor de te verrichten werkzaamheden, een huurcomponent was opgenomen voor de formworks die gebruikt zouden worden, dat wil zeggen dezelfde formworks die voorwerp waren van de koop onder de Supply Agreement/Side Letter. Als dit klopt, of anderszins het gebruik van de formworks op enigerlei wijze in de aanneemsom was ingeprijsd (en de met de voorfinanciering bespaarde (financierings)kosten dus niet geacht zouden moeten worden een volledige vergoeding te vormen voor dat gebruik), dan zou dat mogelijk een grondslag kunnen zijn voor een vordering van [bedrijf] voor het gebruik van de formworks door [geïntimeerde] vanaf het moment waarop [bedrijf] haar werkzaamheden tussentijds had beëindigd. Zonder nadere toelichting, die ontbreekt, valt echter niet in te zien – anders dan [appellanten] stelt – dat hieruit blijkt van (nietige) zekerheidseigendom.

Een ander argument van [appellanten] is dat [geïntimeerde] onder de Supply Agreement/Side Letter uiteindelijk niets betaalt voor de koop/levering van de formworks, en dat om die reden ook geen sprake kan zijn van reële eigendom, maar dat argument mist feitelijke grondslag. De koopprijs onder de Supply Agreement/Side Letter strekt economisch gezien weliswaar mede tot bevoorschotting, maar dat doet aan de titel tot eigendomsverwerving niet af. Met verrekening van de koopprijs/het voorschot bij uitoefening van het terugverkooprecht door [geïntimeerde] , betaalt [geïntimeerde] in voorkomend geval een eigen koopprijs; het maakt niet dat zij niet eerst zelf een koopprijs heeft betaald.

[appellanten] voert tot slot aan dat [geïntimeerde] bij uitoefening van haar terugverkooprecht, verplicht is om de aangekochte formworks terug te leveren, en niet kan volstaan met levering van gelijksoortige formworks. Wat [appellanten] klaarblijkelijk bedoelt is dat [geïntimeerde] niet het recht heeft om aan [bedrijf] andere dan de aangekochte formworks te verkopen (en te leveren). Of dit het geval is – [geïntimeerde] betwist dit – betreft een kwestie van uitleg van de tussen [bedrijf] en [geïntimeerde] gesloten overeenkomst, die op deze plaats echter kan blijven rusten. Het enkele ontbreken van dit recht, als daarvan veronderstellenderwijs zou worden uitgegaan, welk recht in de door [appellanten] aangehaalde literatuur2 ook wel als positieve indicatie voor de aanwezigheid van reële eigendom wordt aangemerkt, is op zichzelf en ook in verband met de overige omstandigheden van het geval onvoldoende voor de conclusie dat sprake is van nietige zekerheidseigendom. Hierbij verdient overigens aantekening dat in diezelfde literatuur de aanwezigheid van een (terug)verkooprecht voor de verkrijger van ‘dezelfde’ zaken – waarvan onder de Side Letter in elk geval sprake is – op zichzelf al als positieve indicatie voor de aanwezigheid van reële eigendom wordt aangemerkt.

De conclusie die uit het voorgaande moet worden getrokken is dat [geïntimeerde] het betoog van [appellanten] dat de koop in de zin van artikel 3:84 lid 3 BW overdracht tot – volgens de hiervoor in 5.5 weergegeven uitleg: slechts verhaals- – zekerheid ten doel had, genoegzaam heeft weerlegd. Voor zover de grieven van [appellanten] opkomen tegen het dienovereenkomstige oordeel van de rechtbank, falen ze.

[appellanten] heeft het tijdelijke karakter van de beoogde eigendomsoverdracht vergeefs aangevoerd ten betoge dat sprake is van nietige zekerheidseigendom (hiervoor, 5.9), maar niet als zelfstandige feitelijke grondslag voor de betwisting van de eigendom van [geïntimeerde] en daarmee de gevorderde afgifte. Zodanig standpunt zou haar echter ook niet kunnen baten. Op grond van artikel 3:85 lid 1 BW wordt een verbintenis strekkende tot overdracht van een goed voor een bepaalde tijd, aangemerkt als een verbintenis tot vestiging van een vruchtgebruik op het goed voor de gestelde tijd. Algemeen wordt aangenomen dat een levering die wil beantwoorden aan zo’n verbintenis die strekt tot overdracht van een goed voor een bepaalde tijd maar dus wordt aangemerkt als een tot vestiging van een vruchtgebruik op het goed voor de gestelde tijd, zelf ook van rechtswege wordt geconverteerd in een vestiging van zodanig vruchtgebruik voor de gestelde tijd.3 Vanuit dit perspectief zou [geïntimeerde] dus geen eigenaar zijn geworden, maar slechts vruchtgebruiker. [appellanten] heeft echter niet toegelicht dat en waarom [geïntimeerde] zou moeten overgaan tot afgifte van de formworks, ondanks haar (zakelijk) recht van vruchtgebruik dat daarop – uitgaande van de door [appellanten] genoemde tijdelijkheidsafspraak – zou rusten. Dat recht zou weliswaar slechts gelden tot aan het moment van ‘completion of the Works’, maar [appellanten] heeft niet gesteld dat daarvan reeds sprake is. Zij heeft de al dan niet nog toekomstige ‘completion of the Works’ ook niet (mede/subsidiair) aangevoerd als feitelijke grondslag van haar vordering vanaf dat moment.

Uit het voorgaande volgt dat het tijdelijk karakter van de met de Supply Agreement/Side Letter beoogde eigendomsoverdracht, (nog) niet zou kunnen onderbouwen dat [geïntimeerde] tegenover [bedrijf] , en daarmee nu tegenover [appellanten] , is gehouden tot afgifte. Voor zover zou moeten worden aangenomen, wanneer het hiervoor bedoelde in aanmerking zou worden genomen, dat de door [geïntimeerde] afgelegde derdenverklaringen niet juist zijn, zou dat (nu) dus niet tot die afgifte kunnen leiden. Voor zover de gevorderde verklaring voor recht strekt tot de enkele vaststelling dat de derdenverklaringen op goede gronden zijn betwist maar zonder dat dit kan leiden tot de gevorderde afgifte, zou [appellanten] in haar vordering niet ontvankelijk zijn. Het bijzondere karakter van de verklaringsprocedure, waarom het in dit geding gaat, verzet zich tegen beoordeling van vorderingen die irrelevant zijn voor de afgifte waarop het derdenbeslag gericht is.

[appellanten] heeft geen bewijs aangeboden van specifieke feiten die, indien bewezen, tot een andere uitkomst zouden kunnen leiden. De overige grieven en verweren behoeven geen bespreking.

Het hof zal het bestreden vonnis bekrachtigen, met veroordeling van [appellanten] in de kosten van het hoger beroep. Het hof begroot deze kosten aan de zijde van [geïntimeerde] tot op heden op € 783,- voor het griffierecht en € 8.632,- voor het salaris van de advocaat (2 punten x tarief VI), totaal € 9.415,-