Uitspraken

‘ te benoemen tot haar enige erfgenaam de heer [geïntimeerde1] , geboren te [plaats1] [in] negentienhonderd eenendertig, wonende [adres1] te [woonplaats3] en zo deze mocht zijn vooroverleden, dan wel gelijktijdig met haar, testatrice, overlijdt in de zin der wet in zijn plaats te benoemen tot haar enige erfgename diens echtgenote mevrouw [geïntimeerde2] en zo ook zij mocht zijn vooroverleden dan wel gelijktijdig met haar, testatrice, overlijdt in haar plaats te benoemen tot haar enige erfgename mevrouw [geïntimeerde3] , geboren [in] negentienhonderd drie en zestig, wonende [adres2] te [woonplaats4] ’

Genoemde [geïntimeerde1] en [geïntimeerde2] hebben de nalatenschap verworpen. [geïntimeerde3] heeft de nalatenschap zuiver aanvaard. Kort gezegd stellen appellanten zich (primair) op het standpunt dat door de verwerping door [geïntimeerde1] de nalatenschap toekomt aan de wettelijke erfgenamen ex artikel 4:10 BW, nu in het testament niet is voorzien in een verwerping door een benoemde erfgenaam. Subsidiair stellen zij zich op het standpunt dat het testament van erflaatster van 16 oktober 2008 en het testament daarvoor van 28 februari 2008 nietig zijn, omdat erflaatster om het moment van het opmaken van die testamenten niet in staat was haar wil behoorlijk te bepalen.

Het hof overweegt als volgt. Het hoger beroep strekt mede ertoe de appellerende partij de gelegenheid te bieden tot het verbeteren en aanvullen van hetgeen zij in eerste aanleg heeft gedaan of nagelaten. Het staat [appellanten] daarom in beginsel vrij in hoger beroep een ander standpunt in te nemen dan zij in eerste aanleg hebben gedaan, ook als dat standpunt sterk afwijkt van eerder ingenomen standpunten. Dat [geïntimeerden] / [geïntimeerde3] door de eiswijziging in hun verdediging zijn geschaad is het hof niet gebleken. Zij hebben op alle stellingen en grieven van [appellanten] verweer kunnen voeren. Indien en voor zover [geïntimeerden] de notaris (of diens rechtsopvolgers) alsnog wensen te dagvaarden kan dit in een aparte procedure. Door [appellanten] is op de comparitie van partijen overigens verklaard dat de betreffende notaris, mr. J.J.M.M. Ridderhof, inmiddels is overleden.

Concluderend is het hof van oordeel dat de wijziging van eis naar het oordeel van het hof niet in strijd is met een goede procesorde, zodat het hof de eiswijziging toestaat. Het hof komt hierna tot een inhoudelijke beoordeling van de zaak.

De vijfde grief van [appellanten] betreft de primaire stelling zoals hiervoor onder 2.1 kort vermeld. In die grief voeren zij aan dat op geen enkele manier is aangetoond dat het de wens van erflaatster was dat de subsidiaire erfstelling ook zou gelden in het geval een benoemde erfgenaam zou verwerpen. De rechtbank is wel tot dit oordeel gekomen op grond van uitleg (artikel 4:46 BW), maar daarbij heeft de rechtbank zich enkel gebaseerd op een verklaring van de passerend notaris dat het ontbreken van een subsidiaire erfstelling in geval van verwerping berust op een redactiefout. Dat vinden [appellanten] ongeloofwaardig.

[geïntimeerden] komen echter tot de conclusie dat de rechtbank terecht, via uitleg en aan de hand van de getuigenverklaringen, tot haar oordeel is gekomen.

‘De plaatsvervullingsbepalingen uit de testamenten van mevrouw [de erflaatster] d.d. 16 oktober 2008 en 28 februari 2008 bevatten en redactiefout. Met de bewoordingen van de plaatsvervullingsbepaling wordt de indruk gewekt dat plaatsvervulling uitsluitend mogelijk is ingeval van vooroverlijden. Ik heb bedoeld, overeenkomstig de uiterste wil van erflaatster, in het testament vast te leggen dat er in alle gevallen plaatsvervulling zou gelden, niet uitsluitend bij vooroverlijden , maar ook in geval van verwerping.’

en

‘Ten tijde van het opmaken van beide testamenten heeft mevrouw [de erflaatster] aan mij uitdrukkelijk kenbaar gemaakt dat het haar uiterste wil was dat haar neven en nichten niet als erfgenamen tot haar nalatenschap geroepen zouden worden.

Daarnaast heeft zij aan mij kenbaar gemaakt dat het haar uiterste wil was dat de heer [geïntimeerde1] , mevrouw [geïntimeerde2] en mevrouw [geïntimeerde3] als erfgenaam tot haar nalatenschap zouden worden geroepen.

Voorts heeft zij aan mij kenbaar gemaakt dat zij een volgorde wenste aan te brengen in de vererving door middel van plaatsvervulling. Hierbij heeft mevrouw [de erflaatster] aan mij niet kenbaar gemaakt dat plaatsvervulling uitsluitend bij vooroverlijden zou plaatsvinden.’

Anders dan [appellanten] ziet het hof niet in waarom deze verklaring van de notaris ongeloofwaardig zou zijn. De verwijzing naar een uitspraak van de Hoge Raad van 3 december 2004 (NJ 2005/58) kan [appellanten] naar het oordeel van het hof niet baten. In dat arrest heeft de Hoge Raad juist de norm herhaald die zowel gold in het recht vóór 2003 als daarna in artikel 4:46 BW. Deze norm houdt in dat bij de beantwoording van de vraag of de bewoordingen van een uiterste wilsbeschikking duidelijk zijn - dat wil zeggen als verklaring van hetgeen de erflater wil dat na zijn dood met zijn vermogen zal geschieden een duidelijke zin hebben - mede dient te worden gelet op de verhoudingen die de erflater bij zijn wilsbeschikking heeft willen regelen en op de omstandigheden waaronder deze is gemaakt.

Het hof is van oordeel dat enkel al op grond op de verklaring van de notaris de bewoordingen in de uiterste wilsbeschikking van erflaatster niet duidelijk zijn, in die zin dat uit die verklaring blijkt dat erflaatster enkel [geïntimeerde1] , dan wel [geïntimeerde2] , dan wel [geïntimeerde3] tot erfgenaam wilde benoemen en nadrukkelijk niet haar neven en nichten (de vermoedelijke erfgenamen bij versterf). Uit de overgelegde processen-verbaal van de getuigenverhoren blijkt dat [geïntimeerde2] , [geïntimeerde3] en vooral [geïntimeerde1] veel contact met erflaatster hadden en haar ondersteunden. Deze omstandigheid samen met de verklaring van de instrumenterend notaris duiden er naar het oordeel van het hof op dat erflaatster heeft willen regelen dat [geïntimeerde1] , dan wel [geïntimeerde2] , dan wel [geïntimeerde3] haar erfgenamen zijn en dat de subsidiaire erfstelling niet alleen zou gelden ingeval van vooroverlijden, maar ook ingeval van verwerping.

Een en ander betekent dat grief 5 faalt en de primaire vordering wordt afgewezen.