Uitspraken

Het verloop van de procedure blijkt uit:

• -

  het procesdossier van de procedure bij de voorzieningenrechter in de rechtbank Den Haag, inclusief het vonnis van de voorzieningenrechter van 1 oktober 2020;

• -

  de spoedappeldagvaarding van de Zorgkantoren van 29 oktober 2020;

• -

  de memorie van antwoord van VGN c.s. van 8 december 2020;

• -

  de memorie van antwoord, tevens memorie van grieven in incidenteel appel van Visio c.s. van 8 december 2020;

• -

  de memorie van antwoord van Welthuis c.s. van 8 december 2020;

• -

  de memorie van antwoord, tevens memorie van grieven in incidenteel appel van de GGZ-aanbieders van 8 december 2020;

• -

  de memorie van antwoord in incidenteel appel van de Zorgkantoren van 5 januari 2021;

• -

  de brief met producties FF t/m OO van mr. van Helmond, ontvangen door de griffie op 3 februari 2021;

• -

  de brief met producties I t/m XIII van mr. Veldhuis, ontvangen door de griffie op 3 februari 2021;

• -

  de brief met producties 39 t/m 46 van mr. Bozkurt, ontvangen door de griffie op 5 februari 2021;

• -

  de brief met productie 40 van mr. Rijken, ontvangen door de griffie op 5 februari 2021.

• -

  de op 4 februari 2021 gehouden mondelinge behandeling, waarbij is gepleit voor de Zorgkantoren door mr. Van Helmond; voor VGN c.s. en Visio c.s. door mr. Rijken en mr. M.E. Jannink, advocaat te Amsterdam; voor Welthuis c.s. door mr. Y.A. Maasdam en mr. M.M. Fimerius, advocaten te Rijswijk; en voor de GGZ-aanbieders door mr. J.C. Plettenburg en mr. D.W.L.A. Schrijvershof, advocaten te Amsterdam. Bij de mondelinge behandeling zijn de hiervoor genoemde producties in het geding gebracht. Tevens zijn door alle advocaten pleitnotities overgelegd.

Aan het slot van de mondelinge behandeling heeft het hof bepaald dat het vandaag arrest zal wijzen.

De Wet langdurige zorg (Wlz) regelt zware, intensieve zorg voor kwetsbare ouderen, mensen met een handicap en mensen met een psychische aandoening. Wie in aanmerking komt voor Wlz-zorg wordt bepaald door het Centrum Indicatiestelling Zorg (CIZ), dat indicaties afgeeft voor de te verlenen zorg. De Wlz-zorg wordt door de Zorgkantoren bij de Zorgaanbieders ingekocht.

De Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) houdt toezicht op zorgkantoren en zorgaanbieders. De NZa stelt maximumtarieven vast voor de vergoeding van Wlz-zorg aan de hand van onderzoek naar de kostprijzen van zorgaanbieders. De huidige NZa-maximumtarieven zijn gebaseerd op kostprijzen in 2016 en zijn sindsdien jaarlijks geïndexeerd.

De koepelorganisatie van de Zorgkantoren, Zorgverzekeraars Nederland, heeft op 29 mei 2020 een landelijk inkoopkader voor Wlz-zorg voor de jaren 2021-2023 gepubliceerd. Naast een landelijk inkoopkader hanteren de afzonderlijke Zorgkantoren regionale inkoopkaders, die eveneens op 29 mei 2020 zijn gepubliceerd. Deze inkoopkaders dienen als basis voor de inkoop van zorg door de Zorgkantoren bij de Zorgaanbieders.

De door de Zorgkantoren gehanteerde inkoopkaders bevatten onder meer de volgende eisen, voorwaarden en mededelingen:

• -

  de Zorgkantoren streven de volgende doelen na: werken aan kwaliteitsverbetering, stimuleren van innovatie, sturen op doelmatigheid, bieden van meer ruimte voor maatwerk.

• -

  de Zorgkantoren willen Zorgaanbieders die bijdragen aan de opgave de langdurige zorg toegankelijk en betaalbaar te houden, extra stimuleren en faciliteren;

• -

  voor de jaren 2021-2023 geldt een nieuwe inkoopsystematiek, waarbij alle Zorgkantoren eenzelfde basistariefpercentage hanteren van het NZa- maximumtarief voor alle zorgprestaties. Zorgaanbieders kunnen in aanmerking komen voor een opslag op het basistariefpercentage door inspanningen te leveren op (één van de volgende) vier kernelementen: innovatie, passende zorg, bedrijfsvoering en duurzaamheid. Verder willen de Zorgkantoren met een gedifferentieerde vergoeding voor NHC/NIC (normatieve huisvestingscomponent/normatieve investeringscomponent) beter kunnen sturen op het aanbod van vastgoed dat past bij de wensen en behoeften van de klant en de opgave in de regio.

• -

  omdat het coronavirus een enorme druk legt op de gezondheidszorg en in het bijzonder de zorg voor kwetsbare mensen wordt 2021 een overgangsjaar. Voor 2021 hanteren de Zorgkantoren een basistariefpercentage van 94% van het NZa-maximumtarief voor alle zorgprestaties, met een mogelijke opslag van 2%. Verder geldt voor 2021 nog een uniform NHC/NIC tariefpercentage van 100%.

• -

  de Zorgkantoren willen met de Zorgaanbieders in gesprek over de financiële uitwerking van de inkoopsystematiek vanaf 2022.

De Zorgaanbieders zijn in de gelegenheid gesteld om over de inkoopkaders vragen te stellen, die zijn beantwoord in een Nota van Inlichtingen. Naar aanleiding daarvan hebben de Zorgkantoren wijzigingen in de inkoopkaders aangebracht. Met die wijzigingen is niet tegemoet gekomen aan de bezwaren van de Zorgaanbieders, die met name zijn gericht tegen de door de Zorgkantoren gehanteerde tarieven.

In eerste aanleg hebben VGN c.s. en Welthuis c.s. gevorderd (bepaalde) Zorgkantoren te verbieden de inkoopprocedures voort te zetten, dan wel overeenkomsten te sluiten op basis van de inkoopprocedures, tenzij de Zorgkantoren tenminste het basistariefpercentage van het NZa-maximumtarief hanteren dat zij in 2020 hebben gehanteerd. Visio c.s. heeft gevorderd (bepaalde) Zorgkantoren te verbieden de inkoopprocedures voort te zetten, tenzij de Zorgkantoren tenminste de NZa-maximumtarieven hanteren, dan wel tenminste het basistariefpercentage van het NZa-maximumtarief hanteren dat zij in 2020 hebben gehanteerd. De GGZ-aanbieders hebben gevorderd de Zorgkantoren te verbieden overeenkomsten te sluiten op basis van de inkoopprocedures, en de Zorgkantoren te gebieden tarieven te hanteren die in overeenstemming zijn met de aanbestedingsrechtelijke beginselen en de precontractuele redelijkheid en billijkheid, althans de NZa-maximumtarieven te hanteren. VGN c.s., Visio c.s. en Welthuis c.s. hebben tevens een veroordeling van (bepaalde) Zorgkantoren gevorderd om af te zien van differentiatie van de NHC/NIC. Visio c.s. heeft nog een veroordeling gevorderd van Zilveren Kruis Zorgkantoor N.V. om af te zien van een korting op de tarieven voor meerzorg. De Zorgkantoren hebben verweer gevoerd.

De voorzieningenrechter heeft de Zorgkantoren verboden:

De hieraan ten grondslag liggende overwegingen van de voorzieningenrechter kunnen als volgt worden samengevat:

• -

  Bij de uitvoering van de inkoopprocedures zijn de Zorgkantoren gehouden de aanbestedingsbeginselen van gelijkheid, transparantie en proportionaliteit in acht te nemen. Met name uit het proportionaliteitsbeginsel vloeit voort dat de Zorgkantoren reële tarieven moeten vergoeden voor de zorg die zij inkopen.

• -

  Deze reële tarieven moeten zijn gebaseerd op zorgvuldig onderzoek. Daarbij moet rekening worden gehouden met de volgende aspecten: (i) de sectorale uitvoeringswerkelijkheid, waarbij de kostprijs van de te leveren zorg door een redelijk efficiënt functionerende aanbieder tot uitgangspunt moet worden genomen, (ii) organisatie-specifieke aspecten die een significante impact kunnen hebben op de kostenopbouw, en (iii) gelegitimeerde regionale of anderszins goed onderbouwde kostenverschillen. De tarieven hoeven niet voor iedere aanbieder kostendekkend te zijn, omdat dan de duurste aanbieder de maatstaf zou worden en elke prikkel om efficiënt te werken zou verdwijnen. Anderzijds mag de prijs niet zodanig laag zijn dat het ten koste gaat van de tijdige beschikbaarheid van voldoende, juiste en kwalitatief toereikende zorg.

• -

  Ter onderbouwing van het basistarief van 94% van het NZa-maximumtarief, met een mogelijke opslag van 2%, voor 2021 hebben de Zorgkantoren op drie aspecten gewezen: (i) de NZa heeft maximumtarieven vastgesteld, (ii) het voorgestelde tarief houdt geen substantiële koerswijziging in, en (iii) het marktgedrag van (een aantal van) de Zorgaanbieders, die wel hebben gecontracteerd met andere zorgkantoren die dezelfde systematiek hanteren, en waarbij nog een lager basistarief geldt. Daarmee is geen controleerbare onderbouwing gegeven van het hanteren van reële tarieven, waarbij rekening is gehouden met de hiervoor genoemde aspecten. De Zorgkantoren hadden per sector moeten bekijken wat haalbaar is qua tarifering, in welk opzicht en in welke mate een grotere doelmatigheid kan worden bereikt en in hoeverre het vastgestelde NZa-maximumtarief zich ervoor leent om daarop een korting toe te passen. Ook de differentiatie van de tarieven voor de NHC/NIC en (in het geval van Zilveren Kruis Zorgkantoor N.V.) de korting op de meerzorg hebben de Zorgkantoren onvoldoende gemotiveerd.

• -

  Dit leidt tot de conclusie dat het inkoopbeleid zoals dat thans door de Zorgkantoren is vormgegeven voor 2021, een onrechtmatig karakter heeft.

De vordering van Visio c.s. om de Zorgkantoren te verbieden de inkoopprocedures voort te zetten, tenzij tenminste de NZa-maximumtarieven worden gehanteerd, en de vordering van de GGZ-aanbieders om de Zorgkantoren te gebieden de NZa- maximumtarieven te hanteren, heeft de voorzieningenrechter afgewezen. Naar het oordeel van de voorzieningenrechter bestaat in het beperkte beoordelingskader van een kort geding onvoldoende grond voor een bevel om in 2021 een hoger tarief dan dat van 2020 toe te passen.

De voorzieningenrechter heeft uitsluitend naar het inkoopbeleid voor 2021 gekeken (5.24 van het vonnis). Dat heeft de voorzieningenrechter gemotiveerd door te wijzen op het karakter van de kortgedingprocedure, waarin in spoedeisende gevallen een ordemaatregel kan worden getroffen, en het feit dat de beoordeling van het beleid enkel spoedeisend is voor zover dat het jaar 2021 betreft. Daarnaast heeft de voorzieningenrechter overwogen dat nog onduidelijk is hoe het beleid voor de jaren daarna zal luiden.

De voorzieningenrechter heeft de Zorgkantoren in de proceskosten veroordeeld, vermeerderd met wettelijke rente.

Naar aanleiding van het vonnis van de voorzieningenrechter hebben de Zorgkantoren besloten voor 2021 de tariefpercentages te hanteren die in 2020 zijn gehanteerd, en in 2021 geen differentiatiesystematiek (basistarief met opslagmogelijkheid) toe te passen. Dit hebben de Zorgkantoren bevestigd in een Nota van Inlichtingen van 16 oktober 2020.

In het principaal appel vorderen de Zorgkantoren vernietiging van het vonnis van de voorzieningenrechter en afwijzing van de vorderingen van de Zorgaanbieders, met veroordeling van de Zorgaanbieders in de proceskosten van beide instanties, inclusief nakosten en wettelijke rente.

De Zorgaanbieders voeren verweer in het principaal appel en concluderen tot bekrachtiging van het vonnis, met veroordeling van de Zorgkantoren in de kosten van het hoger beroep, inclusief nakosten en wettelijke rente.

In het incidenteel appel vordert Visio c.s. vernietiging van het vonnis van de voorzieningenrechter, een bevel voor VGZ Zorgkantoor B.V., CZ Zorgkantoor B.V. en Zilveren Kruis Zorgkantoor N.V. om met ingang van 1 januari 2021 tarieven te hanteren die gelijk zijn aan de NZa-maximumtarieven en af te zien van differentiatie van de NHC/NIC, en een bevel voor Zilveren Kruis Zorgkantoor N.V. om af te zien van een korting op de tarieven voor meerzorg, alle bevelen uitvoerbaar bij voorraad, en met veroordeling van de desbetreffende geïntimeerden in de kosten van het incidenteel appel, inclusief nakosten en wettelijke rente.

De GGZ-aanbieders vorderen in incidenteel appel gedeeltelijke vernietiging van het vonnis van de voorzieningenrechter en een bevel voor de Zorgkantoren, uitvoerbaar bij voorraad, om de Zorgkantoren te gebieden in 2021-2023 tarieven te hanteren die in overeenstemming zijn met de aanbestedingsrechtelijke beginselen en de precontractuele redelijkheid en billijkheid, althans de NZa-maximumtarieven te hanteren, met veroordeling van de Zorgkantoren in de kosten van het incidenteel appel, inclusief nakosten en wettelijke rente.

De Zorgkantoren voeren verweer in het incidenteel appel en concluderen tot bekrachtiging van het vonnis op de in het incidenteel appel naar voren gebrachte punten, met veroordeling van Visio c.s. en de GGZ-aanbieders in de kosten van het incidenteel appel, inclusief nakosten en wettelijke rente.