Uitspraken

Gelet op de inhoud van de daarop genomen aktes zijn de Gemeente en [geïntimeerde] het erover eens dat perceel [perceel 2] niet relevant is voor de beslechting van hun geschil, omdat het niet grenst aan de strook.

Volgens de Gemeente zijn wél relevant de percelen [perceel 1] en ‘ [sectienummer 2] ’ (voluit: Gemeente Boxtel, [sectieletter] , nummer [sectienummer 2] , hierna: [perceel 3] ), die beide grenzen aan de strook.

Deze stelling wordt door [geïntimeerde] niet betwist.

De Gemeente stelt verder dat [geïntimeerde] tezamen met haar toenmalige echtgenoot eigenaar is geworden van perceel [perceel 3] op 8 augustus 1994 en dat zij enig eigenaar van dat perceel is sinds 11 februari 2005. De Gemeente verwijst in dit verband naar de door haar overgelegde afschriften van een tweetal aktes van levering (prod. 7 en 8 bij de akte uitlating tussenarrest).

Ook deze stellingen worden door [geïntimeerde] niet betwist. Daaraan doet niet af dat [geïntimeerde] stelt dat perceel [perceel 3] (mede) aan haar is geleverd op 5 augustus 1994. Deze stelling is in overeenstemming met de inhoud van de door de Gemeente in afschrift overgelegde leveringsakte, die op 5 augustus 1994 is verleden. Uit het opschrift boven de akte blijkt echter tevens dat zij op 8 augustus 1994 aan het Kadaster ter inschrijving is aangeboden, waaruit volgt dat de eigendom van perceel [perceel 3] niet eerder dan op 8 augustus 1994 is overgegaan.

Het hof stelt in verband met de beoordeling van de grieven voorop dat de vorderingen van de Gemeente zijn gebaseerd op haar eigendomsrecht van de strook en dat [geïntimeerde] tegen de vorderingen van de Gemeente uitsluitend verweer voert met een beroep op de eigendomsverkrijging door verjaring zoals geregeld in de artikelen 3:105 BW jo. 3:306 BW.

Op grond van artikel 3:105 BW komt de eigendomsverkrijging vast te staan als [geïntimeerde] bezitter was van de strook op het moment dat de verjaring van de door de Gemeente in te stellen rechtsvordering strekkende tot beëindiging van dat bezit werd voltooid.

De verjaring treedt op grond van artikel 3:306 BW in door verloop van twintig jaren. Zij begint te lopen met de aanvang van de dag, volgende op die waarop een niet-rechthebbende bezitter is geworden van de strook/stroken (of de onmiddellijke opheffing gevorderd kan worden van de onrechtmatige toestand waarvan dit bezit de voortzetting vormt, welke situatie hier - anders dan bijvoorbeeld in HR 4 september 2015, ECLI:NL:HR:2015:2463 - niet aan de orde is). De verjaringstermijn loopt door zolang een derde bezitter is.

Niet van belang is hoeveel opvolgende bezitters er zijn geweest en hoe zij hun bezit hebben verkregen. Niet van belang is verder of het bezit door ieder van de bezitters al dan niet te goeder trouw is verkregen. Vereist is wél dat op het moment van de voltooiing van de verjaringstermijn ondubbelzinnig sprake is van bezit.

Of dit laatste het geval is, moet worden beoordeeld op grond van de verkeersopvattingen, met inachtneming van de wettelijke bepalingen inzake het bezit en overigens op grond van uiterlijke feiten (artikel 3:108 BW).

Het hof overweegt in dit verband dat de onderhavige zaak er één is van vele, waarin een strook grond die eigendom is van een gemeente en die grenst aan een particulier perceel, in gebruik wordt genomen door de particulier.

In veel gevallen zal dat gebruik plaatsvinden zonder een aanwijsbare juridische basis daarvoor, waarna de desbetreffende gemeente dat gebruik vervolgens gedoogt. In dit verband zal een rol spelen dat de bevoegdheid van de eigenaar tot het exclusieve gebruik van zijn eigendom ten aanzien van de hier bedoelde stroken publieke grond minder sterk op de voorgrond treedt dan de exclusieve gebruiksbevoegdheid van een particulier ten aanzien van zijn perceel.

Het particuliere gebruik van de stroken publieke grond zal dan ook in de regel niet op bezwaren van de eigenaar (de gemeente) stuiten, zo lang dat gebruik (bijvoorbeeld) niet afdoet aan de verkeersveiligheid en het ook niet verhindert dat de gemeente toegang heeft tot de strook grond als dat vanuit haar overheidstaak nodig is (zoals in de situatie dat dieper in de grond leidingen van nutsvoorzieningen en dergelijk lopen).

Het particuliere gebruik van de hier bedoelde stroken grond kan zelfs leiden tot een situatie die voordelig is, voor zowel de eigenaar van het belendende perceel als voor de gemeente. Dat - bijvoorbeeld - een particulier niet alleen zijn tuin, maar ook de aangrenzende strook van de gemeente onderhoudt en eventueel zelfs met planten verfraait, zal bijdragen aan het genot van de eigen woning met tuin. De gemeente kan het onderhoud en de verfraaiing van de strook positief opvatten, als een particuliere bijdrage aan het openbaar groen in de gemeente, en zal het waarschijnlijk ook op prijs stellen dat zij de strook niet behoeft te onderhouden.

Dat de gemeente niet optreedt tegen particulier gebruik van stroken als hier bedoeld mag daarom niet snel worden uitgelegd als een blijk van desinteresse van de gemeente voor haar eigendommen, ook niet als de gemeente gebruik gedoogt dat een particuliere eigenaar niet van zijn buurman zou dulden.

Als in situaties als deze het gedogen té snel het risico in zich bergt dat het leidt tot verlies van eigendom aan de zijde van de gemeente, kan dat de uitoefening van overheidstaken waarvoor de toegang tot de strook en/of het gebruik ervan noodzakelijk is, bemoeilijken of zelfs onmogelijk maken. Deze consequentie zou voor de gemeente ook aanleiding kunnen zijn om dat gebruik - en vergelijkbaar gebruik in alle andere gevallen - voortaan niet meer te gedogen. Particulier én gemeente missen dan de beperkte, maar niet te verwaarlozen voordelen van het tot dan toe gedoogde gebruik van de strook publieke grond.
Het is mede tegen deze achtergrond dat het het hof juist voorkomt dat, waar in het algemeen bij onroerende zaken al niet snel een intentie tot het houden voor zichzelf door een niet-rechthebbende pleegt te worden aangenomen, dit des te meer geldt bij stroken publieke grond als de onderhavige.

De strook, algemeen

De Gemeente voert in haar memorie van grieven aan dat in het geheel niet vast staat dat [geïntimeerde] sinds 1991-1992 bezitter is van de strook, dat de Gemeente in elk geval betwist dat dit het geval is, en dat de rechtbank op basis van de feitelijke toestand ten tijde van de descente op 9 oktober 2014 weliswaar tot het oordeel is gekomen dat sprake is van ondubbelzinnig bezit, maar dat niet vaststaat dat die toestand gedurende gehele verjaringstermijn van twintig jaren aanwezig is geweest.

De Gemeente stelt verder, onder verwijzing naar door haar overgelegde foto’s (prod. 2 mvg), dat [geïntimeerde] de strook aan de zuidwestkant van haar tuin (door de Gemeente ‘het pleintje’, ‘de zijkant’ en ‘in de bocht’ genoemd) in het geheel niet in gebruik heeft, omdat haar tuin zich aldaar (ver) achter de strook bevindt, en dat op dit deel van de strook ook geen haag van laurierkers staat. Ten aanzien van de strook aan de zuidoostkant (door de Gemeente ‘de voorzijde’ genoemd) stelt zij dat daarop weliswaar een hoge haag van laurierstruiken staat, maar dat daarachter sprake is van een ‘niemandsland’, dat niet door [geïntimeerde] wordt gebruikt (alvorens, naar het hof begrijpt, haar tuin begint); de Gemeente betwist voorts dat zich hier achter de haag een aarden wal bevindt.
Onder verwijzing naar enkele door haar overgelegde luchtfoto’s (prod. 3 en 4 mvg), stelt de Gemeente ten slotte dat op een luchtfoto uit 1993 aan de voorzijde nog geen (hoge) heg van laurierstruiken aanwezig is, maar uitsluitend (zeer) jonge aanplant; de Gemeente betwist dat [geïntimeerde] voor deze aanplant verantwoordelijk is.

De stellingen van de Gemeente in de memorie van grieven hebben betrekking op de volledige strook, grenzend aan perceel [perceel 3] (‘het pleintje’, ‘de zijkant’ en ‘in de bocht’) en perceel [perceel 1] (de ‘voorzijde’).

Specifiek met betrekking tot perceel [perceel 3] stelt de Gemeente in haar akte naar aanleiding van het tussenarrest dat de (mede)eigendom daarvan door [geïntimeerde] is verkregen op 8 augustus 1994 en dat de (eventueel) lopende verjaring is gestuit op 7 augustus 2012, zodat de verjaringstermijn van twintig jaren ex artikel 3:306 BW niet is verstreken en van eigendomsverkrijging op grond van verjaring van dit deel van de strook reeds om deze reden geen sprake kan zijn.

De stellingen van [geïntimeerde] in de memorie van antwoord hebben betrekking op de volledige strook.

In haar antwoordakte naar aanleiding van het tussenarrest stelt [geïntimeerde] nog dat zij zich met betrekking tot de strook, onder meer gelet op de beplanting ervan, al gedurende meer dan twintig jaren naar buiten toe heeft gedragen als eigenaar.

De strook aan de zuidoostelijke kant

Zoals eerder werd overwogen (zie r.o. 3.4.2. van het tussenarrest), staat tussen partijen vast dat dit deel van de strook in elk geval tot in de jaren negentig van de vorige eeuw eigendom is geweest van de Gemeente.

Partijen zijn het er verder over eens dat de Gemeente een eventueel lopende verjaring ex artikel 3:306 BW met betrekking tot dit deel van de strook heeft gestuit bij brief van

7 augustus 2012 (zie r.o. 3.1. onder f). Dit betekent dat, wil sprake zijn van de verjaring van de rechtsvordering van de Gemeente strekkende tot beëindiging van het bezit van dit deel van de strook, de verjaringstermijn van twintig jaren uiterlijk op 7 augustus 1992 moet zijn aangevangen.

Tussen partijen staat vast dat op 7 augustus 2012 aan de straatzijde van het deel van de strook dat grenst aan perceel [perceel 1] een hoge laurierhaag stond. [geïntimeerde] stelt dat zij de desbetreffende laurierstruiken heeft geplant en wel, naar het hof begrijpt (zie r.o. 6.6.5.), in 1991 of 1992.

[geïntimeerde] heeft niet uitdrukkelijk gesteld, ook niet in reactie op de stellingen dienaangaande van de Gemeente, dat de laurierstruiken zijn geplant op of vóór 7 augustus 1992. Het hof laat deze kwestie rusten, omdat het hof van oordeel is dat het planten van de laurierstruiken in het onderhavige geval niet kan worden gezien als een daad van inbezitneming van de strook als geheel, zodat niet verder van belang is wanneer de struiken zijn geplant. Het hof hecht in dit verband doorslaggevend belang aan de omstandigheid dat de strook achter de laurierstruiken na het planten ervan voor de Gemeente gemakkelijk toegankelijk is gebleven, namelijk vanaf de grond die later, in 1994, als perceel [perceel 3] , aan [geïntimeerde] in (mede)eigendom is overgedragen, maar die in 1991-1992 nog aan de Gemeente in eigendom toebehoorde. Uit de feitelijke constellatie in die periode hoefde de Gemeente naar verkeersopvatting niet af te leiden dat [geïntimeerde] de strook die grensde aan haar tuin volledig voor zichzelf hield en dat de Gemeente haar eigendomsrecht daarvan bij voortgezet stilzitten zou kunnen verliezen.

[geïntimeerde] heeft geen uiterlijke feiten gesteld die het hof kunnen leiden tot het oordeel dat zij op of vóór 7 augustus 1992 uit anderen hoofde het bezit van de strook grenzend aan perceel [perceel 1] heeft verkregen. Evenmin heeft [geïntimeerde] op dit punt een voldoende concreet bewijsaanbod gedaan.

De situatie die na de verwerving van perceel [perceel 3] in augustus 1994 is ontstaan is in dit verband niet relevant, omdat alleen sprake kan zijn van een voltooide verjaring (en van een daarop gebaseerde eigendomsverkrijging) als de termijn van twintig jaren op of vóór

7 augustus 1992 is aangevangen.

De strook aan de zuidwestelijke kant

Zoals eerder bleek, is perceel [perceel 3] sinds 8 augustus 1994 (mede)eigendom van [geïntimeerde] . Laatstgenoemde heeft niet gesteld dat zij vóór die datum bezit heeft genomen van het deel van de strook dat hier aan de orde is, laat staan dat zij die stelling deugdelijk heeft gemotiveerd. De eigendom van perceel [perceel 3] is rechtstreeks verkregen van de Gemeente, zodat geen sprake kan zijn van een situatie waarin [geïntimeerde] een reeds lopende verjaring voortzet. Dit een en ander betekent dat de verjaring van de rechtsvordering tot beëindiging van het (eventuele) bezit van het deel van de strook aan de zuidwestelijke kant van de tuin van [geïntimeerde] niet eerder kan zijn aangevangen dan op 8 augustus 1994.

In verband met de voltooiing van de verjaringstermijn heeft de Gemeente in eerste aanleg en in haar memorie van grieven gesteld dat een (eventueel) lopende verjaring ex artikel

3:306 BW is gestuit door de brief van 7 augustus 2012 (zie r.o. 3.1. onder f). Die stellingen hadden niet met zoveel woorden (ook) betrekking op de strook grenzend aan perceel [perceel 3] . De Gemeente heeft haar stelling inzake de stuiting herhaald in haar akte uitlaten tussenarrest (onder 5), nu waar het betreft de strook grenzend aan perceel [perceel 3] . [geïntimeerde] heeft deze laatste stelling niet gemotiveerd weersproken, zodat het hof ervan uitgaat dat de (eventueel) lopende verjaring ook met betrekking tot het deel van de strook dat hieraan de orde is, is gestuit op 7 augustus 2012.

Het voorgaande betekent dat, gesteld dat [geïntimeerde] de strook grenzend aan perceel [perceel 3] op enig moment op of na 8 augustus 1994 in bezit heeft genomen, de verjaring van de rechtsvordering van de Gemeente tot beëindiging van dat bezit niet is voltooid. Dit betekent dat met betrekking tot het deel van de strook dat grenst aan perceel [perceel 3] geen sprake is geweest van extinctieve verjaring op grond van artikel 3:306 BW. Daarom kan ook geen sprake zijn van de eigendomsverkrijging daarvan door [geïntimeerde] op grond van artikel

3:105 BW.

Slotsom

Grief 3 is gericht tegen de beslissing van de rechtbank om de Gemeente te veroordelen in de proceskosten, de nakosten daaronder begrepen.

De grief slaagt, gelet op het voorgaande.

De kosten voor de procedure in eerste aanleg aan de zijde van de Gemeente zullen worden vastgesteld op:

en voor salaris advocaat, uitgaande van het liquidatietarief (tarief II), maar tevens rekening houdend met de omstandigheid dat de Gemeente jegens alle gedaagden in één procedure en op dezelfde juridische grondslag dezelfde vordering heeft ingesteld en dat alle gedaagden zijn verschenen bij één advocaat en in overwegende mate hetzelfde verweer hebben gevoerd:

De kosten voor de procedure in hoger beroep aan de zijde van de Gemeente zullen worden vastgesteld op:

totaal verschotten € 805,18

en voor salaris advocaat overeenkomstig het liquidatietarief:

1,5 punten x € 894,- € 1.341,--.

Het hof zal de nakosten begroten op € 131,-- indien geen betekening plaatsvindt, dan wel op € 199,-- vermeerderd met de explootkosten indien niet binnen veertien dagen na de datum van dit arrest is voldaan aan de bij dit arrest uitgesproken veroordelingen en betekening van dit arrest heeft plaatsgevonden.
De door de Gemeente gevorderde wettelijke rente over de proceskostenveroordeling zal op de na te melden wijze worden toegewezen.