Uitspraken

3.1.2.1. De man en de vrouw hebben een affectieve relatie gehad. Zij hebben van 2000 tot medio maart 2017 samengewoond. Uit de relatie van partijen zijn twee kinderen geboren.

3.1.2.2. Partijen hebben op 2 juni 2004 ten overstaan van de notaris een samenwonings-overeenkomst gesloten.

Deze samenwoningsovereenkomst (hierna ook: de overeenkomst) bevat, voor zover in hoger beroep van belang, de volgende bepalingen.

“(…) GEMEENSCHAPPELIJKE HUISHOUDING

ARTIKEL 3

opstalverzekering.

Uit deze regeling kan niet te eniger tijd door één van partijen het bestaan van een huurverhouding worden afgeleid.

(…)

GEMEENSCHAPPELIJK BEWOONDE WONING

ARTIKEL 6

De overnameprijs zal alsdan worden vastgesteld in onderling overleg en bij gebreke van overeenstemming door drie deskundigen te benoemen door de Rechter in eerste aanleg binnen het rechtsgebied van de laatste gezamenlijke woonplaats van partijen.

(…)

EINDE SAMENWONING

(…)

ARTIKEL 9

Bij de waardering van registergoederen moet worden uitgegaan van de waarde in onbewoonde staat. De schulden zullen op de staat worden opgenomen met inachtneming van de regels, die gelden voor successie-aangiften.

Voor zover partijen over een verdeling niet tot overeenstemming kunnen komen, vindt de verdeling plaats op de wijze als bepaald in artikel 3:185 Burgerlijk Wetboek.

3.1.2.3. Op 2 juni 2004 is, krachtens een koopovereenkomst, de woning gelegen te [postcode 1] [plaats 1] , [adres 1] (hierna: de woning) aan de man en de vrouw in eigendom overgedragen. Partijen zijn ieder gelijkelijk gerechtigd tot de eigendom van de woning. De koopprijs voor de woning bedroeg € 260.000,--. Inclusief de bijkomende kosten was de totale aankoopsom € 278.652,54.

Ter financiering van de woning is aan partijen een geldlening verstrekt. Tot zekerheid van deze geldlening werd een recht van eerste hypotheek gevestigd op de woning van partijen. Een recht van tweede hypotheek werd gevestigd op de woning gelegen te [postcode 2] [plaats 2] , [adres 2] , die alleen in eigendom toebehoorde aan de man (hierna: de woning van de man).

Deze hypothecaire geldlening met een hoofdsom van € 330.000,-- is gevestigd bij notariële akte van 2 juni 2004. Partijen zijn hoofdelijk verbonden voor deze hypothecaire geldlening. De hoofdsom valt uiteen in twee geldleningen:

3.1.2.4 Op 14 januari 2005 is de woning van de man aan een derde overgedragen. De man heeft op dat moment vanuit privémiddelen de overbruggingslening van € 50.000,-- afgelost.

3.1.2.5. Op 27 april 2005 hebben partijen een extra hypothecaire geldlening van € 7.500,-- verkregen.

3.1.2.6. De vrouw heeft bij brief van 24 januari 2017 de samenwoningsovereenkomst ontbonden dan wel opgezegd. Daarmee is deze overeenkomst op grond van het bepaalde in art. 8 sub a per 31 januari 2017 geëindigd.

3.1.2.7. Op 1 december 2017 is de woning overgedragen aan een derde. De koopsom bedroeg € 280.000,--. Daarmee is de hypotheek die op de woning rustte, afgelost.

De procedure bij de rechtbank

In de onderhavige procedure vordert de man, samengevat en voor zover in hoger beroep van belang, bij vonnis uitvoerbaar bij voorraad:

primair:

de toedeling c.q. levering van hetgeen de man uit eigen middelen meer dan zijn aandeel van/in de koopsom en de kosten voor de woning heeft betaald en door hem is aangebracht, vast te stellen krachtens de bepalingen van de samenwoningsovereenkomst, dan wel vast te stellen zoals redelijk en billijk voorkomt, met veroordeling van de vrouw uit dien hoofde tot betaling aan de man;

dat deel van de kosten van de gemeenschappelijke huishouding die krachtens de samenwoningsovereenkomst naar evenredigheid van beider inkomens dienden te worden betaald en door de man meer dan naar evenredigheid van zijn inkomen zijn betaald, vast te stellen conform de bepalingen van de samenwoningsovereenkomst, dan wel vast te stellen zoals redelijk en billijk voorkomt, met veroordeling van de vrouw uit dien hoofde tot betaling aan de man;

het deel van de kosten van de woning en overige gemeenschappelijke kosten die de man vanaf het einde van de samenwoning tot levering van de woning voor c.q. in plaats van de vrouw heeft betaald en voldaan, vast te stellen met veroordeling van de vrouw uit dien hoofde tot betaling aan de man;

De procedure bij het hof

De vrouw heeft hiertoe vijf grieven aangevoerd. De grieven gaan over:

De man heeft hiertoe twee grieven aangevoerd. De grieven gaan over:

De besteding van het bedrag van € 50.000,-- (grief 1 van de vrouw)

De koopprijs van de woning van partijen bedroeg in totaal € 278.652,54. Partijen zijn daarvoor een hypothecaire geldlening aangegaan van in totaal € 280.000,--, welke op 27 april 2005 nog is verhoogd met € 7.500,--. Het gemeenschappelijke overbruggingskrediet van € 50.000,-- is afgelost met privémiddelen van de man. Dit bedrag was echter niet nodig om de aankoop van de woning te financieren omdat de hypothecaire geldlening daarvoor toereikend was. De vrouw weet niet of deze € 50.000,-- is aangewend voor de (verbouwing van de) woning. Zij betwist dit daarom. De man heeft nagelaten bewijsstukken van de aanwending van dit bedrag in het geding te brengen. Het bedrag kan dus ook zijn aangewend voor andere doeleinden waarop de samenwoningsovereenkomst geen betrekking heeft.

Dit betekent dat de rechtbank niet kon vaststellen dat dit bedrag is aangewend voor de woning van partijen. De rechtbank kon daarom niet bepalen dat de vrouw gehouden is de helft van dit bedrag aan de man te voldoen.

De man heeft de grief weersproken. Hij heeft daartoe het volgende aangevoerd.

Uit het samenstel van handelingen op 2 juni 2004 (levering woning en vestiging recht van hypotheek voor een bedrag van € 330.000,--) blijkt genoegzaam dat de hypothecaire geldlening is gebruikt ter financiering van de woning. De geldlening bestond uit twee gedeelten en deze zijn gezamenlijk gebruikt voor de aankoopkosten en de investeringen in de woning. De investeringen waren noodzakelijk om de woning geschikt te maken voor het gebruik ervan door partijen. De vrouw betwist niet dat partijen de woning hebben verbouwd en zodoende veel geld in de woning hebben geïnvesteerd. Verder waren partijen genoodzaakt de hoofdsom van de hypothecaire geldlening te verhogen met € 7.500,--. Hieruit kan worden afgeleid dat de totale hypothecaire geldleningen zijn opgegaan ter financiering van investeringen in de woning.

De vrouw heeft tijdens de mondelinge behandeling bij de rechtbank erkend dat de hypothecaire geldlening van € 330.000 én de latere verhoging daarvan met € 7.500,-- in totaal is gebruikt voor de woning. Zij heeft verklaard: “U vraagt wat met de geleende bedragen is gebeurd. Ik denk dat het allemaal in de woning is gestoken”. Het enkele feit dat de vrouw thans stelt dat zij niet zeker weet of het bedrag van € 50.000,-- is gebruikt voor de woning, is geen gemotiveerde betwisting van de stelling van de man dat de geldleningen in de woning zijn geïnvesteerd. Voor zover de vrouw stelt dat de geldbedragen vermeld in de hypotheekakte niet zijn gebruikt ter financiering van de (investeringen in de) woning, dient zij te duiden wat er wél met dit geld is gebeurd.

Het hof overweegt als volgt.

De vrouw werpt met haar grief de vraag op of de door de man met privé vermogen afgeloste overbruggingslening van € 50.000,-- is besteed aan de woning. Volgens haar was dit geldbedrag niet nodig voor de woning omdat de hypotheek (exclusief de overbruggingslening) van € 280.000,-- voldoende was om de koopsom en de daarbij komende kosten van in totaal € 278.652,54 (prod. 7 bij dagvaarding eerst aanleg – afrekening notaris) te financieren.

Het hof stelt vast dat op 2 juni 2004 een drietal notariële akten voor partijen zijn gepasseerd: hun samenwoningsovereenkomst, de akte van levering van de woning en de hypotheekakte waarbij een eerste recht van hypotheek op hun gezamenlijke woning werd gevestigd. Onderdeel van de hypothecaire geldlening (van in totaal € 330.00,--) was een zogenoemde overbruggingslening van € 50.000,--. Voorts staat vast dat partijen deze hypothecaire geldlening korte tijd later (op 27 april 2005) hebben verhoogd met een bedrag van € 7.500,--.

Nu de vrouw niet heeft weersproken dat de woning verbouwd diende te worden – en de man de kosten hiervan ook met facturen (prod. 2 bij mva in principaal appel) heeft onderbouwd – gaat het hof er, mede gelet op het voorgaande (de samenloop van de notariële akten en de latere verhoging van de hypotheek) van uit dat het totale bedrag van de hypothecaire geldlening (€ 337.500,--) is besteed aan de verkrijging en verbouwing van de woning van partijen. De omstandigheid dat de vrouw thans in hoger beroep enkel stelt niet meer te weten waaraan de geldlening is besteed, vormt in het licht bezien van bovengenoemde feiten en omstandigheden, een blote betwisting en een onvoldoende feitelijke onderbouwing van haar grief. Dit betekent dat de eerste grief van de vrouw faalt. Het hof zal er daarom van uitgaan dat het bedrag van € 50.000,-- is besteed aan de verbouwing van en/of investeringen in de woning.

Artikel 6 samenwoningsovereenkomst (grieven 2 en 3 van de vrouw)

De tweede en derde grief richten zich tegen de uitleg door de rechtbank van het begrip “kosten” in art. 6 van de samenwoningsovereenkomst. Volgens de vrouw heeft de rechtbank ten onrechte geoordeeld dat hiertoe ook de kosten van een eventuele verbouwing van de woning dan wel andere investeringen in de woning behoren.

De rechtbank heeft de vrouw ten onrechte niet gevolgd in haar uitleg van dit begrip. Artikel 6 heeft, gelet op de beperkte redactie alleen betrekking op de “verkrijging van een woning”. Hiermee worden enkel de aankoopprijs en de direct daaraan gerelateerde kosten (notariskosten, taxatiekosten, overdrachtsbelasting etc.) bedoeld. Investeringen in een koopwoning zijn niet verbonden aan de verkrijging. De vrouw doet daartoe een beroep op een uitspraak van het hof Arnhem-Leeuwarden van 14 november 2014 (ECLI:NL:GHARL: 2014:8641). De omstandigheid dat het bedrag van € 50.000,-- niet afzonderlijk is genoemd in de overeenkomst, doet daar niet aan af, met name omdat de man – ongeacht de samenwoningsovereenkomst – een verbintenisrechtelijke aanspraak op de vrouw had van € 25.000,--.

“De rechtbank volgt [de vrouw] niet in haar (beperkte) lezing van het bepaalde in artikel 6 van de samenwoningsovereenkomst. Daarin wordt de term ‘kosten’ gehanteerd, zonder nadere aanduiding over de uitleg van dat begrip. Dat daarmee enkel de aankoopprijs van de gezamenlijke woning en de direct daaraan gerelateerde kosten wordt bedoeld, volgt uit die bepaling als zodanig niet en is door [de vrouw] ook niet voldoende toegelicht. Partijen hebben de samenwoningsovereenkomst gelijktijdig met de levering van de woning gesloten. Vast staat dat het bedrag van € 50.000,00 eerst als overbruggingslening is geleend door partijen ten behoeve van (investeringen in) de woning en vervolgens volledig door [de man] is afgelost. Het bedrag is bij de aankoop van de woning geleend en niet op een later moment. Nu vast staat dat door [de man] een bedrag van € 50.000,00 aan eigen middelen is aangewend ten behoeve van de gezamenlijke woning valt dit bedrag onder het begrip ‘kosten’ als vermeld in artikel 6. Daarbij betrekt de rechtbank dat dit bedrag gelijktijdig is opgenomen met de hypotheek, aangewend is voor (investering in) de woning en niet afzonderlijk is vermeld in de samenwoningsovereenkomst. [de man] heeft daarom in beginsel een vordering voor dit bedrag op [de vrouw] .”

Het hof overweegt als volgt.

De vraag die moet worden beantwoord is of het bedrag van € 50.000,-- (dat is aangewend voor de kosten van verbouwingen van en/of investeringen in de woning) onder de reikwijdte van het begrip “kosten” in art. 6 van de samenwoningsovereenkomst valt. De vrouw heeft een beperkte uitleg bepleit terwijl de man uitgaat van een ruime(re) uitleg.

In art. 6 lid 1 is het hiernavolgende opgenomen:

“Indien door partijen een door hen gezamenlijk te bewonen woning en/of een door hen gezamenlijk te gebruiken tweede woning gezamenlijk wordt verkregen, zal de partij die uit eigen middelen meer dan haar aandeel van de koopsom en de kosten (onderstreping hof) heeft betaald voor het meerdere een vordering hebben op de andere partij, tenzij partijen anders overeenkomen.”

3.5.4.1. De afspraken tussen partijen in de samenwoningsovereenkomst dienen te worden uitgelegd aan de hand van de zogenaamde Haviltex-maatstaf (HR 13 maart 1981, ECLI:NL:HR:1981:AG4158):

“De vraag hoe in een schriftelijk contract de verhouding van pp. is geregeld en of dit contract een leemte laat die moet worden aangevuld, kan niet worden beantwoord op grond van alleen maar een zuiver taalkundige uitleg van de bepalingen van dat contract. Voor de beantwoording van die vraag komt het immers aan op de zin die pp. in de gegeven omstandigheden over en weer redelijkerwijs aan deze bepalingen mochten toekennen en op hetgeen zij te dien aanzien redelijkerwijs van elkaar mochten verwachten. Daarbij kan mede van belang zijn tot welke maatschappelijke kringen pp. behoren en welke rechtskennis van zodanige pp. kan worden verwacht.”

3.5.4.2. Anders dan de vrouw kennelijk bepleit (“Artikel 6 is reeds zeer beperkt geredigeerd”) kan bij de uitleg van art. 6 dus niet worden volstaan met (enkel) een taalkundige uitleg. Bij die uitleg dient de rechter rekening te houden met alle bijzondere omstandigheden van het gegeven geval, gewaardeerd naar hetgeen de maatstaven van redelijkheid en billijkheid meebrengen (HR 20 februari 2004, ECLI:NL:HR:2004:AO1427, NJ 2005/493). Het beroep van de vrouw op een arrest van het hof Arnhem-Leeuwarden waarbij het kennelijk ging om een identieke bepaling in een samenwoningsovereenkomst (maar waarbij het overigens niet ging om het begrip “kosten”), kan haar daarom niet baten. Het gaat immers om de uitleg van de samenwoningsovereenkomst van déze partijen met in achtneming van alle bijzondere omstandigheden van déze zaak.

3.5.4.3. De bijzondere omstandigheden in deze zaak zijn de hiernavolgende. Allereerst zijn zowel de samenwoningsovereenkomst, terwijl partijen al sinds 2000 samenwoonden, als de akte van levering van de woning én de hypotheekakte op dezelfde dag (2 juni 2004) door de notaris gepasseerd. Hieruit leidt het hof af, dat deze drie notariële akten in onderling verband dienen te worden bezien.

Verder staat tussen partijen als onweersproken vast dat de woning verbouwd diende te worden. In dat kader dient ook de overbruggingslening van € 50.000,-- te worden bezien. Het andere gedeelte van de hypothecaire geldlening (het Maximum + Hybride Hypotheek Plan) voor een bedrag van € 280.000,-- was immers voldoende om de aankoopsom én de door de vrouw in haar memorie van grieven genoemde bijkomende kosten (€ 278.652,54) te financieren. Voor die kosten was dus, met andere woorden, het bedrag van € 50.000,-- niet bestemd en gesteld noch gebleken is dat de overbruggingslening voor een ander doel (dan de ten behoeve van de woning) is aangewend.

Dit betekent dat, gelet op deze feiten en omstandigheden, partijen aan het begrip “kosten”, opgenomen naast het begrip “koopsom” over en weer redelijkerwijs de betekenis van “verbouwings- en/of investeringskosten voor de woning” mochten toekennen. De grieven 2 en 3 falen daarom.

De vordering van de man op de vrouw (grief 4 van de vrouw)

De grief komt er op neer dat de rechtbank ten onrechte heeft overwogen dat de man jegens de vrouw aanspraak kan maken op de helft van € 50.000,--. De vrouw licht haar grief als volgt toe.

Zij betwist dat de man meer dan zijn aandeel in de koopsom van de woning en daarmee verband houdende bedragen heeft voldaan. De aankoopkosten bedroegen in totaal € 278.652,54. Met de aanwending van de hypothecaire geldlening van € 280.000,-- zijn die kosten volledig voldaan. Partijen hebben daarmee ieder de helft van de aankoopsom en bijbehorende kosten voldaan. De man heeft aldus niet meer – uit privé vermogen – bijgedragen dan de vrouw.

De rechtbank heeft door toepassing van art. 9 van de samenwoningsovereenkomst (waaruit volgens de rechtbank volgt dat het gemeenschappelijk vermogen zo spoedig mogelijk door partijen bij helfte moet worden verdeeld) miskend dat reeds een verdeling bij helfte had plaatsgevonden.

De woning is door partijen verkocht voor een bedrag van € 280.000,--. Dit bedrag is aangewend voor de aflossing van hypothecaire geldlening ter grootte van € 287.500,--. Het restant van de hypotheek is afgelost door aanwending van het saldo van een op naam van de man staande spaarpolis (€ 12.823,--). De man heeft bij de procedure bij de rechtbank de helft van dit bedrag van de vrouw teruggevorderd. Deze vordering is door de rechtbank toegewezen en zij heeft tegen dit oordeel geen grief gericht. Dit betekent dat het gemeenschappelijk vermogen van partijen reeds bij helfte is verdeeld.

De man heeft wel met zijn privé vermogen een gemeenschappelijke schuld (het overbruggingskrediet) afgelost. De vrouw is gehouden de helft hiervan aan de man te betalen. Het gaat hier om een verbintenisrechtelijke aanspraak. De verjaringstermijn hiervan vangt aan op de dag van de betaling (14 januari 2005). De vordering is daarom verjaard op 14 januari 2010.

De man heeft de grief weersproken. Hij heeft daartoe het volgende gesteld.

Het bedrag van € 50.000,-- is gebruikt voor de financiering van de aankoop en verbouwing van de woning. Er heeft geen verdeling bij helfte plaatsgevonden. Dit was juist de reden voor hem om de vrouw in rechte te betrekken.

De vrouw stelt ten onrechte dat de woning met een verlies van € 12.823,-- is verkocht. De woning is verkregen voor een bedrag van € 337.500,-- terwijl de woning is verkocht voor een bedrag van € 280.000,--. Derhalve is sprake van een verlies van € 50.000,--.

De man baseert zijn vordering op de samenwoningsovereenkomst. Op grond van het daarin bepaalde was het bedrag van € 50.000,-- opeisbaar vanaf het moment van beëindiging van de samenwoningsovereenkomst. Zijn vordering is daarom nog niet verjaard.

“Uit artikel 6 van de samenwoningsovereenkomst volgt dat [de man] ‘voor het meerdere’ dan zijn aandeel in de koopsom en kosten een vordering heeft op [de vrouw] . Uit artikel 9 van de samenwoningsovereenkomst volgt verder dat bij het einde van de samenwoningsovereenkomst het gemeenschappelijk vermogen bij helfte zal worden verdeeld. Dit geldt tevens voor de waarde van de gezamenlijke woning. Een eventueel tekort zal daarom ook bij helfte door partijen moeten worden gedragen. De betreffende woning is verkocht met een verlies van € 50.000. Uit de door partijen overgelegde stukken volgt immers dat de woning na aftrek van alle kosten € 50.000 minder heeft opgebracht dan er door partijen is ingebracht. Als het primaire standpunt van [de man] zou worden gevolgd en [de vrouw] aan hem de € 50.000 die hij uit eigen middelen heeft betaald zou moeten terugbetalen, dan zou [de vrouw] dit verlies alleen dragen. Dit strookt niet met artikel 9 van de samenwoningsovereenkomst.

Het hof overweegt als volgt.

Het hof stelt allereerst vast dat de man zijn vordering baseert op art. 6 van de samenwoningsovereenkomst. Het beroep van de vrouw op verjaring van de vordering van de man uit hoofde van een verbintenisrechtelijke aanspraak van de man (het hof begrijpt: een vergoedingsrecht van de man), treft reeds daarom geen doel.

Partijen hebben in totaal € 337.500,-- geïnvesteerd in de aankoop en verbouwing van de woning. Van dit bedrag is tijdens de samenwoning door de man, ten laste van zijn privé vermogen, een bedrag van € 50.000,-- afgelost. Vervolgens resteerde voor partijen nog een hypotheekschuld van € 287.500,--. Door de verkoop van de woning aan een derde voor € 280.000,-- en de aanwending van het saldo van een spaarpolis van de man (waaraan de vrouw ook bij helfte heeft bijgedragen), is de aflossing van het restant van de hypotheekschuld door beide partijen in gelijke mate gedragen.

Dit laat echter onverlet dat alleen de man – uitsluitend ten laste van zijn privé vermogen – de overbruggingslening (van € 50.000,--) op 14 januari 2005 (prod. 10 bij dagvaarding eerste aanleg) heeft afgelost vanuit de overwaarde die resteerde na de verkoop en levering van zijn woning aan een derde. Deze overbruggingslening behoorde, zoals het hof hiervoor heeft overwogen, tot de kosten genoemd in art. 6 van de samenwoningsovereenkomst.

Daarmee heeft de man uit eigen middelen meer dan zijn aandeel van de koopsom en de kosten betaald voor de woning. Dit betekent dat de man voor dat meerdere een vordering op de vrouw heeft van € 25.000,--.

Ten slotte treft ook het beroep van de vrouw op art. 9 van de samenwoningsovereenkomst geen doel. Zij baseert dit beroep immers op de onjuiste veronderstelling dat het in de woning geïnvesteerde bedrag € 287,500,-- bedroeg (in plaats van € 287.500,-- + € 50.000,-- = € 337.500,--). Daarmee mist haar grief in zoverre een feitelijke grondslag.

Het voorgaande betekent dat ook grief 4 geen doel treft.

De eigenaarslasten (grief I van de man)