Uitspraken

"Het is 14 maart 2008. In een Fries vakantiepark wordt de 46 jarige [appellant 1] gearresteerd, die zich dan al enige tijd voor de politie heeft schuilgehouden. De aalgladde en zeer charmante [appellant 1] heeft zich ten onrechte uitgegeven voor jurist en zou de weduwe van de vermoorde vastgoedmagnaat [persoon B] voor meer dan een half miljoen euro hebben opgelicht. Maar [persoon A] blijkt lang niet het enige slachtoffer van de 'meesteroplichter' die zo graag in de wereld van de beau monde verkeert. Ook [persoon E] , [persoon F] , [persoon G] , [persoon H] en [persoon I] zijn in de praatjes getrapt van de nepadvocaat die zelfs een lid van het Koninklijk Huis weet te bereiken.

Bovendien zou [appellant 1] deel uitmaken van een netwerk van zakenlieden dat zich heeft toegelegd op het leegschudden van Bekende Nederlanders: de Club van Dollars.

In een spannende en soms hilarische speurtocht duiken Revu-verslaggevers [persoon C] en [persoon D] in het leven van [appellant 1] en gaan zij op zoek naar de mysterieuze Club van Dollars."

Bij strafvonnis van 15 december 2011 is [appellant 2] veroordeeld voor: witwassen, verduistering als curator, en hulp bieden aan [appellant 1] om uit handen van de politie te blijven.

In hoger beroep is [appellant 2] bij arrest van 23 oktober 2014 veroordeeld voor witwassen en voor verduistering als curator. [appellant 2] is in het arrest vrijgesproken voor het hulp bieden aan [appellant 1] om uit handen van de politie te blijven.

In 2015 is het boek "De Gekooide Recherche" uitgekomen, geschreven door oud-politieman [persoon J] . Hierin is het boek als één van de bronnen genoemd.

I. een verklaring voor recht dat Nieuw Amsterdam met de vermelding van de namen van [appellanten] in De Club van Dollars onrechtmatig jegens hen heeft gehandeld en aansprakelijk is voor de daardoor aan hen toegebrachte schade;

II. een verklaring voor recht dat [appellanten] in verband met de door Nieuw Amsterdam aan [appellanten] toegebrachte schade geen schuld in de zin van artikel 6:101 Burgerlijk Wetboek (BW) kan worden verweten; en

III. veroordeling van Nieuw Amsterdam:

A. primair om aan [appellanten] te betalen de door [appellanten] geleden immateriële schade ter hoogte van een bedrag van € 25.000,-- vermeerderd met P.M.;

B. subsidiair om aan [appellanten] te betalen een door het hof in goede justitie te begroten bedrag;

C. meer subsidiair om de aan [appellanten] toegebrachte schade te vergoeden, die

zij als gevolg van de onrechtmatige handelwijze van Nieuw Amsterdam ieder hebben geleden en nog zullen lijden, op te maken bij staat, en als voorschot daarop aan [appellanten] te betalen een bedrag van € 25.000,--, althans enig ander door het hof in goede justitie te begroten bedrag;

D. een en ander te vermeerderen met de wettelijke samengestelde rente vanaf de datum van de verschijning van De Club van Dollars op of omstreeks 21 februari 2009 of 1 juli 2009 tot aan de datum van algehele voldoening; en

IV. veroordeling van Nieuw Amsterdam tot het laten verwijderen van alle verwijzingen naar De Club van Dollars en/of naar (de namen van) [appellant 1] en/of [appellant 2] in de zoekmachine(s) van Google en op internet, met inbegrip van de aanhakende reclame-uitingen, publicaties en advertenties van derden, alsmede veroordeling van Nieuw Amsterdam tot het staken en gestaakt houden van de (verdere) distributie van De Club van Dollars, op straffe van een dwangsom; en

V. veroordeling van Nieuw Amsterdam in de kosten van het geding, vermeerderd met de wettelijke rente.

Aan hun vorderingen hebben [appellanten] , kort samengevat, onder meer het volgende ten grondslag gelegd.

Het noemen van de namen van [appellanten] in het boek en het plaatsen van de afbeelding van [appellant 1] op de kaft, is onrechtmatig en een inbreuk op hun persoonlijke levenssfeer en/of het recht op bescherming van hun persoonsgegevens. Zij hebben geen toestemming gegeven voor het publiceren van hun persoonsgegevens en gegevens van strafrechtelijke aard. Het boek kan niet worden gezien als een bijdrage aan het publieke debat waarmee beoogd is een misstand aan de kaak te stellen. [appellanten] zijn geen publieke figuren en geen van beiden heeft de publiciteit opgezocht, zodat het recht op privacy prevaleert. Er is niet voldaan aan de journalistieke initialenregel. Het boek en de voorpublicaties hebben een rol gespeeld bij de veroordeling van [appellanten] . Het boek diende alleen om de nieuwsgierigheid van het publiek te bevredigen. Het boek bevat veel onwaarheden en suggereert dat [appellanten] deelnamen aan een criminele organisatie. Ten opzichte van [appellanten] is geen wederhoor toegepast. Er is sprake van onrechtmatige verwerking van persoonsgegevens (van strafrechtelijke aard) in strijd met de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG). Ook heeft Nieuw Amsterdam onrechtmatig gehandeld door schending van het EU-Handvest Grondrechten van de Europese Unie (hierna: het EU-Handvest) en het Europees Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden (hierna: het EVRM), aldus nog steeds [appellanten] .

processuele grieven

Nog daargelaten het antwoord op de vragen:

(i) of één of meer van de bewuste bijlagen wel kunnen worden aangemerkt als tussenvonnissen, en/of

(ii) of het hier gaat om beslissingen waartegen hoger beroep openstaat, of dat het (deels) niet-appellabele regiebeslissingen zijn,

overweegt het hof ten aanzien van de processuele grieven als volgt.

Naar het hof de stellingen van [appellanten] begrijpt, hebben hun overige processuele grieven in de kern genomen betrekking op het proces-verbaal van de comparitie in eerste aanleg en alle beslissingen die de rechtbank in dat kader of overigens in het kader van die zitting heeft genomen.

De bezwaren van [appellanten] spitsen zich toe op de volgende punten:

materiële grieven

Volgens [appellanten] (memorie van grieven p. 17) is het onbegrijpelijk dat de rechtbank heeft overwogen dat Nieuw Amsterdam niet verantwoordelijk is voor het handelen of gedrag van derden, zoals onder meer [persoon J] , [persoon K] en het OM.

Naar het hof de stellingen van [appellanten] begrijpt, lezen zij in dit oordeel van de rechtbank dat zij Nieuw Amsterdam geen verwijt zouden mogen maken over het ten onrechte publiceren van gegevens op basis van informatie van genoemde derden. Dit is een onjuiste, te ruime lezing van het bestreden eindvonnis. Uit het geheel van de overwegingen blijkt dat de rechtbank slechts heeft bedoeld dat alleen Nieuw Amsterdam de wederpartij is van [appellanten] , zodat uitsluitend de eventuele aansprakelijkheid van Nieuw Amsterdam ter beoordeling voorligt en niet die van derden. Dit is een juist uitgangspunt. Ook het hof zal dit hanteren en verwijten tegen de genoemde en andere derden in zoverre buiten beschouwing laten.

Een beperking van de in r.o. 3.22. genoemde twee rechten is toegestaan, als deze bij wet is voorzien en in een democratische samenleving noodzakelijk is in het belang van onder meer de bescherming van de rechten en vrijheden van anderen (art. 8 lid 2 EVRM) respectievelijk van de goede naam of de rechten van anderen (art. 10 lid 2 EVRM). Bij de toetsing of de beperking noodzakelijk is, doet zich de vraag voor hoe de noodzaak voor een inbreuk op de vrijheid van meningsuiting zich verhoudt tot de noodzaak voor een inbreuk op het recht van eerbieding van de eer en de goede naam. Het komt er op aan om een juist evenwicht (“fair balance”) te vinden. Volgens vaste jurisprudentie hebben beide rechten een gelijkwaardig niveau en moet het antwoord op de vraag welk van beide rechten in het concrete geval zwaarder weegt, worden gevonden door een afweging van alle omstandigheden van het geval (zie onder andere HR 24 juni 1983, ECLI:NL:HR:1983:AD2221 (Gemeenteraadslid), EHRM 07-02-2012, ECLI:NL:XX:2012:BW0603 (Axel Springer), EHRM, 27 juni 2017, CE:ECHR:2017:0627JUD000093113, (Satamedia) en HvJ EU 14 februari 2019, ECLI:EU:C:2019:122 Buivids)).

Het oordeel dat één van beide rechten gelet op alle relevante omstandigheden zwaarder weegt dan het andere recht, brengt mee dat de inbreuk op het andere recht voldoet aan de noodzakelijkheidstoets.

Het hof is op basis van de in bovengenoemde vaste jurisprudentie genoemde criteria -voor zover van toepassing en relevant- en na afweging van alle omstandigheden van dit geval, van oordeel dat het recht van Nieuw Amsterdam op vrijheid van meningsuiting zwaarder weegt dan het recht van [appellanten] op eerbiediging van de persoonlijke levenssfeer (inclusief het recht op bescherming van de goede naam/reputatie).

Hiertoe acht het hof de hierna in r.o. 3.25. tot en met 3.41. weergegeven overwegingen redengevend.

Aansluitend bij de wijze waarop het partijdebat is gevoerd in met name de memories van grieven en antwoord komen achtereenvolgens aan de orde:

de bijdrage van het boek aan het publieke debat

Vermelding van de volledige namen van [appellanten] is inderdaad een inbreuk op hun eer en goede naam, aangezien de uitlatingen over [appellant 1] en in wat mindere mate die over [appellant 2] een negatief karakter hebben. Daar staat echter tegenover dat het doel van aandacht voor de onderhavige serieuze misstanden niet of in aanzienlijk mindere mate zou zijn bereikt indien niet de volledige namen zouden zijn vermeld, zoals ook de rechtbank terecht heeft geoordeeld. Deze vermelding van de volledige namen dient in zoverre een algemeen belang. Nieuw Amsterdam stelt bovendien terecht dat vermelding van de naam bijdraagt aan de controleerbaarheid, geloofwaardigheid en zeggenschap van de boodschap. Daar komt bij dat de pers om haar rol in de samenleving te kunnen vervullen een grote mate van vrijheid dient te hebben. Bij ernstige strafbare feiten zoals hier aan de orde, geldt in beginsel dat de pers de taak en het recht heeft om informatie te verspreiden en dat het publiek het recht heeft om die informatie te ontvangen.

Gelet op dit alles is de vermelding van de volledige namen in dit geval ook niet disproportioneel.

Verder geldt het volgende.

Allereerst is de volgens [appellanten] door Nieuw Amsterdam geschonden journalistieke initialenregel (gebaseerd op de Leidraad van de Raad voor de Journalistiek, hierna: de Leidraad) geen wettelijke verplichting. Daarnaast is in genoemde Leidraad onder meer als criterium opgenomen dat een inbreuk op de privacy onzorgvuldig is wanneer deze niet in redelijke verhouding staat tot het maatschappelijk belang van de publicatie. Naar het oordeel van het hof staat de publicatie van het boek wel in redelijke verhouding tot het hierboven geschetste maatschappelijk belang daarvan. Dat geldt des te meer in samenhang met enkele hierna te behandelen omstandigheden over de bekendheid van [appellanten] (zie ook r.o. 3.29. en 3.30.), waardoor het alleen publiceren van hun deels geanonimiseerde naam weinig effect zou hebben gehad. Dit sluit bovendien ook aan bij de in de Leidraad opgenomen uitzonderingsbepaling die er op neerkomt dat journalisten niet verplicht zijn te voorkomen dat verdachten of veroordeelden door het grote publiek eenvoudig kunnen worden geïdentificeerd, indien de naam een essentieel onderdeel is van de berichtgeving.

Dit alles maakt ook dat er sprake is van een situatie die niet vergelijkbaar is met de situatie in het door [appellanten] aangehaalde arrest van de Hoge Raad over geheel onbekende medewerkers van een grote bank (HR 31 maart 2017, ECLI:NL:HR:2017:569).

[appellanten] lijken te stellen (memorie van grieven p. 5 resp. 6), dat Nieuw Amsterdam een koppeling heeft willen leggen tussen (de waarschuwing voor) de in het boek beschreven oplichting en: (i) de aard van de (homoseksuele) relatie tussen [appellanten] en/of (ii) de aanduiding “Indonesisch uitziend”.

Nieuw Amsterdam heeft dit gemotiveerd betwist (memorie van antwoord nr. 8.3 en 8.4). Zij heeft onder meer aangegeven dat de onder (i) en (ii) bedoelde aspecten in het boek niet gekoppeld worden aan de beschreven oplichting. Ook heeft zij toegelicht dat de onder (i) genoemde relatie nergens in het boek negatief wordt beschreven. De onder (ii) genoemde beschrijving is volgens Nieuw Amsterdam feitelijk van aard, net zoals de beschrijvingen op dezelfde pagina van het boek: “Fiat Uno” en “de Duitser”.

In het licht van de betwisting van Nieuw Amsterdam had het op de weg van [appellanten] gelegen hun stellingen nader concreet te onderbouwen. Daarbij hadden zij bijvoorbeeld kunnen specificeren waar de gestelde koppeling met oplichting uit blijkt en op welke passages in het boek zij doelen. Nu zij dat hebben nagelaten, kan dit verwijt niet slagen.

Ook de stelling (memorie van grieven p. 5, 4e alinea) dat met het boek mogelijk wordt beoogd vanuit maatschappelijk belang te waarschuwen voor een homoseksuele relatie, is onvoldoende concreet onderbouwd met bijvoorbeeld vindplaatsen in het boek waar de aard van de relatie negatief zou worden afgeschilderd.

het onderwerp van de publicatie en de mate van bekendheid van de betrokken persoon

Ten aanzien van [appellant 2] overweegt het hof als volgt. Ook hij was bij het grote publiek bekend, maar dan vanwege zijn vooraanstaande maatschappelijke functie als bestuursvoorzitter van het ziekenhuis in [plaats] . Deze bekendheid blijkt bijvoorbeeld ook uit het eerder dan het boek verschenen artikel uit de Leeuwarder Courant van 21 april 2009. In dit artikel wordt [appellant 2] met zijn volledige naam genoemd (prod. 3 bij memorie van antwoord). Weliswaar hebben [appellanten] gesteld dat dit artikel samenhangt met het boek, maar zij hebben dit in het geheel niet concreet onderbouwd en het blijkt ook niet uit de tekst van het artikel. Het artikel gaat over het feit dat [appellant 2] er op dat moment van werd verdacht een aandeel te hebben gehad in de strafzaak tegen [appellant 1] , en in dat kader voor de rechter moest verschijnen. Zoals hierboven al overwogen, is het onderwerp van het boek juist het waarschuwen voor de ernstige strafbare feiten die [appellant 1] heeft gepleegd. In dat kader is het relevant dat [appellant 2] in dezelfde periode dat hij genoemde vooraanstaande maatschappelijke functie uitoefende, als levenspartner van [appellant 1] in het dagelijks leven zeer nauw bij hem betrokken was en bovendien ook zelf verdacht werd van (enige) strafrechtelijke betrokkenheid bij diens activiteiten.

Zoals eerder al overwogen, geldt als uitgangspunt dat [appellant 2] vaak aanwezig was bij relevante gebeurtenissen zoals beschreven in het boek. Bovendien kan uit de niet van handgeschreven betwistingen voorziene passages in het boek worden opgemaakt dat:

(i) [appellant 2] bekend was met de zich alsmaar verder opstapelende problemen van [appellant 1] , inclusief de stafrechtelijke verdenkingen,

(ii) [appellant 2] zich ook, al dan niet op zakelijke basis, inliet met activiteiten waar [appellant 1] bij betrokken was, en

(iii) [appellant 2] er al in 2003 van op de hoogte was dat [appellant 1] ook daadwerkelijk laakbaar handelde, omdat [appellant 2] daar persoonlijk mee te maken kreeg.

Zoals in r.o. 3.33. nader aan de orde komt, vonden deze aspecten ten tijde van de publicatie van het boek voldoende steun in het beschikbare feitenmateriaal. In zoverre was er sprake van relevantie van de maatschappelijke functie van [appellant 2] in het licht van het onderwerp van het boek.

het eerdere gedrag van de betrokken persoon

de wijze waarop de informatie is verkregen en de juistheid daarvan

Naar het oordeel van het hof kan op basis van wat [appellanten] naar voren hebben gebracht niet worden geoordeeld dat er sprake is van (strategisch) gelekte gegevens. Weliswaar stellen zij (toelichting op grief 3) dat dit vaststaat, maar tegenover de betwisting van Nieuw Amsterdam had het op hun weg gelegen dit nader te onderbouwen. Vage aanduidingen (memorie van grieven p. 3) als: “kan niet anders” en “Het vermoeden rijst dan ook licht” of een vergelijking met een publicatie over een geheel ander onderwerp zijn daartoe zonder meer onvoldoende. Ook voeren [appellanten] niet concreet en onderbouwd aan welke specifieke passages niet op rechtmatige basis verkregen (kunnen) zijn. De handgeschreven opmerkingen op de kopie van het boek zijn in dit verband ontoereikend.

Daarnaast heeft de rechtbank terecht en op goede gronden geoordeeld dat zelfs indien er sprake zou zijn van onrechtmatig verkregen informatie, dit als zodanig de publicatie niet zonder meer onrechtmatig maakt. Het is in dat geval een omstandigheid die moet worden meegewogen. In het licht van het voorgaande, hebben [appellanten] het hof onvoldoende aanknopingspunten gegeven om eventuele onrechtmatige verkrijging van bepaalde informatie in dit geval van doorslaggevend belang te achten.

[appellanten] maken nog apart vermelding van de onjuistheid van de titel van het boek. Hiermee zou gesuggereerd worden dat zij deel uitmaakten van een criminele organisatie.

Zoals ook Nieuw Amsterdam naar voren brengt, hebben de auteurs al in de proloog van het boek (p. 9) duidelijk gemaakt dat voor hen niet vaststaat dat er sprake is geweest van een Club van Dollars als georganiseerde groep. Vervolgens hebben de auteurs geschetst dat ze tijdens het onderzoek in een schimmige wereld terecht zijn gekomen van afspraken in wegrestaurants, niet nagekomen contracten en dromen over miljoenendeals. In dit kader spreken ze over “sappig materiaal”. De hoofdfiguren uit het boek duiden ze aan als “netwerkers van het eerste uur”. Ten aanzien van de titel van het boek maken de auteurs duidelijk dat deze volgens hen “dichterlijke benaming” is ontleend aan het hotel-document. Gelet op het voorgaande en ook op de overige inhoud van het boek (waaronder p. 136 en de door [appellanten] genoemde pagina’s 145 en 146) is het hof al met al van oordeel dat daarin niet de verdachtmaking wordt geuit dat [appellant 1] en/of [appellant 2] daadwerkelijk deel uitmaken van een criminele organisatie.

de inhoud, vorm en gevolgen van de publicatie

Volgens [appellanten] voldoet het boek niet aan de (internationale) eisen die aan journalistieke publicaties worden gesteld, namelijk een objectieve verslaglegging als resultaat van objectief onderzoek naar de feiten. Ter onderbouwing voeren zij aan dat geen hoor en wederhoor heeft plaatsgehad.

Nieuw Amsterdam voert onder overlegging van een verklaring van de auteurs van het boek (prod. 1 bij memorie van antwoord) aan dat die (onder meer via de advocaten van [appellanten] ) pogingen daartoe hebben ondernomen.

Het hof constateert dat de auteurs in het boek hebben vermeld dat [appellant 1] en zijn advocaten wederhoor hebben afgewimpeld, en dat de auteurs daarom de zitting van de strafprocedure tegen [appellant 1] uitgebreid beschrijven. In het bewuste hoofdstuk 22 is inderdaad op diverse plekken vermeld wat [appellant 1] en zijn advocaat volgens de auteurs hebben verklaard tijdens die zitting.

Ten aanzien van de gevolgen van de publicatie van het boek vermelden [appellanten] de gevolgen voor hun privéleven, zoals verlies van reputatie, constante schaamte en de associatie met [persoon B] (zie onder meer nr. 18 spreekaantekeningen voor de comparitie in eerste aanleg van de advocaat van [appellanten] , bijlage bij Annex B.2 bij memorie van grieven). Verder noemen [appellanten] de onmogelijkheid om een nieuw leven op te bouwen. Meer in het bijzonder stellen zij dat [appellant 2] (mede) als gevolg van het boek ontslagen is als bestuursvoorzitter van het ziekenhuis in [plaats] . Tijdens het pleidooi in hoger beroep heeft [appellant 2] verder toegelicht dat hij ook nergens anders meer aan de slag kan als arts en dat de hierboven genoemde gevolgen zich ook uitstrekken tot zijn naasten.

Nieuw Amsterdam betwist onder meer dat het ontslag van [appellant 2] is veroorzaakt door het boek. Volgens haar volgt uit de op dit punt overgelegde stukken (prod. 27 t/m 29 bij dagvaarding in eerste aanleg) dat het eigen gedrag van [appellant 2] aanleiding was voor dit ontslag.

Naar het oordeel van het hof is het plausibel dat het boek zijn weerslag heeft gehad op het privéleven van [appellanten] . [appellanten] brengen verder terecht naar voren dat reïntegratie na een strafrechtelijke veroordeling van wezenlijk belang is. Afweging van alle betrokken belangen en omstandigheden zoals in dit arrest vermeld, leidt echter tot het oordeel dat het belang van de vrijheid van meningsuiting in dit specifieke geval zwaarder weegt. Daarbij is op het punt van de gevolgen ook in aanmerking genomen dat Nieuw Amsterdam het boek inmiddels niet meer aanbiedt, dat van het boek een relatief beperkt aantal (unieke) exemplaren is verkocht, en dat het ook niet meer op ruime schaal verkrijgbaar is. Anders dan [appellanten] betogen, is dit een relevante omstandigheid.

Meer concreet wordt nog het volgende overwogen. In het verzoekschrift inzake het ontslag van [appellant 2] (prod. 28 bij dagvaarding in eerste aanleg), wordt in de considerans een aantal feiten opgesomd die hebben plaatsgevonden voordat de Raad van Toezicht heeft besloten over te gaan tot het ontslag. In die overwegingen wordt inderdaad ook verwezen naar het boek. Het hof constateert echter dat uit die overwegingen niet of onvoldoende blijkt dat juist het boek de (doorslaggevende) reden vormde voor het ontslagbesluit.

Ten aanzien van het gebruik van zijn portretfoto op de kaft van het boek stelt [appellant 1] dat dit onrechtmatig is, onder verwijzing naar onder meer artikel 21 Auteurswet.

Naar het hof hieruit begrijpt, beroept [appellant 1] zich er onder meer op dat Nieuw Amsterdam geen redelijk belang had bij publicatie van de foto. Ook ten aanzien van publicatie van een foto geldt dat het belang van de geportretteerde op zijn privacy dient te worden afgewogen tegen andere belangen, met name het belang van de vrijheid van meningsuiting. Naast alle in het bovenstaande behandelde omstandigheden, wordt nog in aanmerking genomen dat [appellant 1] op de kaft minder herkenbaar is afgebeeld met een zwart balkje voor de ogen en dat verder als onbetwist vaststaat dat de foto eerder (zonder balkje) is gepubliceerd. Voorzover [appellant 1] bedoelt dat het bewuste balkje juist had moeten worden weggelaten omdat het criminaliserend is, gaat dit betoog niet op vanwege zijn al vóór publicatie van het boek uitgesproken strafrechtelijke veroordeling en het waarschuwende karakter van het boek. Alles bij elkaar genomen, valt de hierboven bedoelde afweging niet in het voordeel van [appellant 1] uit.

de zwaarte van de aan de journalisten of uitgevers opgelegde maatregelen

Zoals [appellanten] terecht stellen is aan Nieuw Amsterdam geen sanctie opgelegd, zodat de zwaarte daarvan niet als relevante factor kan worden meegewogen.

Voor zover [appellanten] bedoelen te betogen (grief 5) dat er alsnog maatregelen getroffen moeten worden in de vorm van een schadevergoeding, slaagt dit betoog niet (zie ook r.o. 3.52. hieronder).

(b) schending van de AVG/UAVG en/of de Wbp en/of artikel 8 EU-Handvest?

Zoals tijdens het pleidooi in hoger beroep met partijen besproken, ziet het hof zich gesteld voor de vraag of in dit geval (deels) de Wbp van toepassing is en niet de AVG.

De Wbp is een implementatie van de Richtlijn bescherming persoonsgegevens 1995 (Richtlijn 95/46/EG). De Wbp gold tot 25 mei 2018. Vanaf die datum is de AVG van toepassing. De AVG heeft directe werking maar geen terugwerkende kracht. Dit betekent naar het oordeel van het hof dat feiten die vóór inwerkingtreding van de AVG hebben plaatsgevonden, niet op grond van de AVG maar op grond van de Wbp beoordeeld moeten worden. Aangezien de publicatie plaatsvond vóór 25 mei 2018, moet het gestelde onrechtmatig handelen van Nieuw Amsterdam en in het bijzonder de toepasselijkheid van de journalistieke exceptie dus worden beoordeeld op basis van de Wbp.

Ter zitting is in verband hiermee aan de orde gekomen, dat in dit geval de aan te leggen toets onder de Wbp materieel overeenkomt met de toets onder de AVG en de UAVG (zie ook r.o. 3.49.).

[appellanten] stellen dat Nieuw Amsterdam er ten onrechte toe is overgegaan op hen betrekking hebbende strafrechtelijke gegevens en gegevens over ras en seksuele geaardheid te verwerken. Het hof leest dit als een beroep op het verbod in artikel 16 Wbp tot het verwerken van gevoelige persoonsgegevens. Op grond van dit artikel is onder meer de verwerking van strafrechtelijke persoonsgegevens en van persoonsgegevens over iemands ras of seksuele leven in beginsel verboden, behoudens bepaalde uitzonderingen. Eén van die uitzonderingen die maken dat het verbod niet geldt, is de situatie dat de verwerking noodzakelijk is voor uitsluitend journalistieke doeleinden. Deze zogenaamde journalistieke exceptie is gebaseerd op art. 9 van de Richtlijn 95/46/EG (respectievelijk art. 85 AVG), waarin de lidstaten is opgedragen te voorzien in een dergelijke exceptie voor zover nodig om het recht op persoonlijke levenssfeer te verzoenen met de regels over de vrijheid van meningsuiting. De journalistieke exceptie is opgenomen in art. 3 Wbp (en inmiddels art. 43 UAVG). Art. 3 lid 1 Wbp bepaalt dat de wet niet van toepassing is op de verwerking van persoonsgegevens voor uitsluitend journalistieke, artistieke of literaire doeleinden, behoudens de overige bepalingen van het eerste hoofdstuk van die wet en de artikelen 6-11, 13-15, 25 en 49 Wbp. Krachtens artikel 3 lid 2 Wbp is het verbod om gevoelige persoonsgegevens als bedoeld in art. 16 Wbp te verwerken niet van toepassing voor zover dit noodzakelijk is voor de doeleinden als bedoeld in het eerste lid van artikel 3 Wbp.

In het (eerste) arrest Satamedia (HvJ EU 16 december 2008, ECLI:EU:C:2008:727) heeft het HvJ EU geoordeeld dat het begrip ‘journalistiek’ ruim moet worden geïnterpreteerd om rekening te houden met het belang dat de vrijheid van meningsuiting in elke democratische samenleving toekomt. Daarnaast heeft het HvJ geoordeeld dat om tot een evenwichtige afweging tussen de beide fundamentele rechten te komen, het fundamentele recht op bescherming van het privéleven eist dat de uitzonderingen op en beperkingen van de gegevensbescherming binnen de grenzen van het strikt noodzakelijke blijven.

Van ‘journalistieke activiteiten’ is volgens het HvJ EU sprake, indien zij de bekendmaking aan het publiek van informatie, meningen of ideeën tot doel hebben, ongeacht het overdrachtsmedium. Indien daarbij sprake is van een commercieel belang, betekent dit niet dat er geen sprake kan zijn van een activiteit uitsluitend voor journalistieke doeleinden.

Het boek is onder meer gebaseerd op interviews en bezoeken van strafzittingen en beoogt te waarschuwen voor de risico’s van oplichting. Aldus heeft het boek bekendmaking aan het publiek van informatie, meningen en/of ideeën tot doel. Gelet op bovenstaande nadere invulling in de jurisprudentie is het boek een journalistieke activiteit en is er sprake van verwerking van persoonsgegevens voor uitsluitend journalistieke doeleinden. Dat er hier sprake was van een commercieel belang van Nieuw Amsterdam zoals door [appellanten] gesteld (memorie van grieven p. 3), is tegen de achtergrond van het concrete doel van het boek onvoldoende om tot een ander oordeel te komen. Overigens staat als onvoldoende betwist vast dat het boek geen commercieel succes is geworden.

Op grond van vaste jurisprudentie vergt de eis van noodzakelijkheid een evenwichtige afweging van de in het bovenstaande beoordeelde fundamentele rechten van vrijheid van meningsuiting van Nieuw Amsterdam en het recht op eerbiediging van de persoonlijke levenssfeer van [appellanten] . Onder verwijzing naar de op basis van het partijdebat gemaakte eerdere belangenafweging in r.o. 3.22. tot en met 3.41 geldt dat de uitingsvrijheid van Nieuw Amsterdam hier zwaarder weegt en dat de beperking van gegevensbescherming noodzakelijk is.

Dit alles betekent dat het beroep van [appellanten] op het verbod op de verwerking van bijzondere gegevens in de zin van art. 16 Wbp geen doel treft en dat het beroep van Nieuw Amsterdam op de journalistieke exceptie slaagt.

[appellanten] verwijzen nog naar diverse overige artikelen van de AVG en de UAVG (die niet de journalistieke exceptie betreffen, zie voor deze verwijzing onder meer memorie van grieven p. 4, 10, 11 en 13). Nu de toetsing hier plaatsvindt aan de Wbp, leest het hof dit als een beroep op de niet door de journalistieke exceptie van artikel 3 Wbp uitgesloten artikelen 6 tot en met 11 Wbp. Dit beroep kan naar het oordeel van het hof niet leiden tot een ander resultaat. Allereerst geldt dat [appellanten] niets of onvoldoende hebben gesteld op grond waarvan geoordeeld kan worden dat Nieuw Amsterdam ondanks de toepasselijkheid van de journalistieke exceptie toch overige artikelen op het gebied van gegevensbescherming (in dit geval artikelen 6 tot en met 11 Wbp) heeft geschonden. Ook bij de toepassing van die artikelen moet een juist evenwicht tussen de betrokken rechten en belangen worden verzekerd. Anders dan [appellanten] stellen wordt daarmee de beoordeling niet “buiten het kader” van de (Wbp-) gegevensbescherming geplaatst en wordt dat wettelijk kader (de Wbp) daarbij niet “opzij (…) gezet” of “weggeschreven”. Er wordt juist binnen dat kader en op basis van de in de (Europeesrechtelijke) jurisprudentie ontwikkelde set van relevante criteria afgewogen wie van partijen in dit geval het meest zwaarwegende recht heeft.

Gelet op al het bovenstaande betekent dat in dit geval dat aan de uitingsvrijheid van Nieuw Amsterdam ten aanzien van de bedoelde gegevens en de afgebalkte portretfoto van [appellant 1] groter gewicht toekomt.

Zoals al in r.o. 3.44. vermeld, komt in dit geval bij bovenstaande beoordeling de aan te leggen toets onder de Wbp materieel overeen met de toets onder de AVG en de UAVG. Voor zover niet de Wbp maar toch de AVG en de UAVG van toepassing zouden zijn, geldt dan ook het volgende.

Het beroep van Nieuw Amsterdam op de journalistieke exceptie uit artikel 43 UAVG slaagt, en het beroep van [appellanten] op de artikelen 9 en 10 AVG wordt verworpen, overeenkomstig de in r.o. 3.45. vermelde maatstaf en de in r.o. 3.46. bedoelde belangenafweging.

Ook hier geldt verder dat [appellanten] niets of onvoldoende hebben gesteld op grond waarvan geoordeeld kan worden dat Nieuw Amsterdam ondanks de toepasselijkheid van de journalistieke exceptie, toch de overige door [appellanten] genoemde artikelen uit de AVG en de UAVG heeft geschonden. Ook bij de toepassing van die bepalingen gaat het om het eerder al genoemde juiste evenwicht tussen de betrokken rechten en belangen, waarbij de beoordeling hier hetzelfde uitvalt. Anders dan [appellanten] stellen wordt daarmee de beoordeling niet “buiten het kader van de AVG” geplaatst en wordt de AVG daarbij niet “opzij (…) gezet” of “weggeschreven”. Zoals al overwogen, wordt binnen dat kader en op basis van de in de (Europeesrechtelijke) jurisprudentie ontwikkelde set van relevante criteria afgewogen wie van partijen in dit geval het meest zwaarwegende recht heeft.

(c) slotsom

Uit al het bovenstaande volgt dat alle genummerde, ongenummerde en impliciete grieven van [appellanten] niet slagen en/of niet tot vernietiging van het bestreden eindvonnis (en de overige bestreden beslissingen van de rechtbank in deze procedure) kunnen leiden. Voor bewijslevering is geen plaats.

Nu de aan Nieuw Amsterdam gemaakte verwijten geen doel treffen en er geen sprake is van het gestelde onrechtmatig handelen, kunnen de vorderingen zoals vermeld in r.o. 3.3. onder I tot en met IV niet alsnog worden toegewezen.

Ten aanzien van vordering IV voor zover deze betreft het laten verwijderen van verwijzingen van Google en van internet, geldt nog dat [appellanten] ook onvoldoende onderbouwd hebben dat Nieuw Amsterdam op andere gronden hiertoe verplicht en in staat is.

Het bestreden eindvonnis zal worden bekrachtigd.

Als de ook in hoger beroep in het ongelijk gestelde partijen, zullen [appellanten] worden veroordeeld in de proceskosten in hoger beroep.

Het hof begroot deze kosten aan de zijde van Nieuw Amsterdam als volgt:

--------------------------------------------- +

totaal € 5.086,00