Uitspraken

In geschil is of door het overlijden van erflaatster in 2014 sprake is van een belaste (fictieve) vervreemding van de aandelen in [A BV] Bij de beantwoording van die vraag is allereerst van belang of erflaatster ten tijde van haar overlijden een aanmerkelijk belang had met betrekking tot de aandelen.

De rechtbank heeft naar het oordeel van het hof terecht geoordeeld dat erflaatster met de aanvaarding van de nalatenschap van de vader de eigendomsrechten van de aandelen in [A BV] had verkregen en dat zij hierdoor aanmerkelijk-belanghoudster was geworden. Niet in geschil is dat erflaatster bij het overlijden van de vader de juridische eigendom van de aandelen had verkregen. Daarnaast was zij - bij leven - bevoegd de tot het bezwaarde vermogen behorende aandelen te verteren en over te dragen. Dit betekent naar het oordeel van het hof dat zij tevens het economische eigendom van de aandelen had verkregen. Aan het vorenstaande doet niet af dat sprake is van een voorwaardelijke verkrijging en evenmin dat erflaatster heeft verkregen onder de ontbindende voorwaarde van overlijden. Tot het moment van overlijden behoren de aandelen tot het vermogen van erflaatster, zolang de aandelen niet worden vervreemd. Nu gesteld noch gebleken is dat erflaatster de aandelen voor haar overlijden heeft vervreemd, bleef zij tot aan haar overlijden aanmerkelijk-belanghoudster.

Het hof beantwoordt vraag I bevestigend.

Het hof stelt voorop dat in dit geval sprake is van een overgang krachtens erfrecht onder algemene titel aangezien erflaatster niet krachtens een legaat maar krachtens een fideï commis erfstelling heeft geërfd.3 Erflaatster heeft de aandelen geërfd onder de ontbindende voorwaarde dat de verwachters ten tijde van haar overlijden nog bestaan (zie onder 2.4). De verwachters hebben de aandelen geërfd onder dezelfde voorwaarde, echter opschortend.4 Het in vervulling gaan van de voorwaarde heeft geen terugwerkende kracht.5 Dit betekent dat niet gezegd kan worden dat erflaatster nooit erfgenaam is geweest en evenmin dat de verwachters reeds vóór het overlijden van erflaatster erfgenaam zijn geworden. Het overlijden van de erflaatster, met als gevolg dat de aandelen niet langer tot het fideï-commissaire vermogen van de erflaatster behoren, leidt er als het ware toe dat de nalatenschap van de vader voor de tweede keer openvalt. Anders geformuleerd: erflaatster en de verwachters volgen elkaar op als de erfgenamen van de vader.

Het hof ziet zich vervolgens voor de vraag gesteld hoe de overgang van de aandelen krachtens de fideï-commissaire erfstelling fiscaalrechtelijk geduid moet worden in het licht van de aanmerkelijk-belangregeling in de Wet IB 2001. Hierbij merkt het hof op dat in de fiscale literatuur verschillende benaderingen te vinden zijn voor de wijze waarop deze overgang gekwalificeerd zou moeten worden en welke fiscale gevolgen dit zou moeten hebben.6 Naar het oordeel van het hof is de benaderingswijze van de rechtbank, inhoudende dat het overlijden van erflaatster heeft geleid tot een belaste (fictieve) vervreemding in de zin van artikel 4.16, lid 1, letter e, Wet IB 2001, de juiste. Het hof zal hierna motiveren waarom hij tot dit oordeel is gekomen.

Het belastbaar inkomen uit aanmerkelijk belang is het inkomen uit aanmerkelijk belang verminderd met de te verrekenen verliezen uit aanmerkelijk belang.7 Het inkomen uit aanmerkelijk belang bestaat onder meer uit de voordelen die worden behaald bij de vervreemding van tot een aanmerkelijk belang behorende aandelen.8 Onder een vervreemding van aandelen of winstbewijzen wordt mede verstaan de overgang onder algemene titel alsmede de overgang krachtens erfrecht onder bijzondere titel.9

Zoals reeds overwogen onder 4.2 was erflaatster ten tijde van haar overlijden aanmerkelijk-belanghoudster van de aandelen in [A BV] Het hof is van oordeel dat de overgang onder algemene titel van de aandelen van erflaatster op de verwachters heeft geleid tot een fictieve vervreemding als bedoeld in artikel 4.16, lid 1, letter e, Wet IB 2001. Hoewel de verwachters civielrechtelijk bezien van de vader hebben geërfd (zie onder 4.4), dient voor fiscale doeleinden te worden aangenomen dat de aandelen van het vermogen van erflaatster in het vermogen van de verwachters zijn overgegaan. Deze uitleg is naar het oordeel van het hof in overeenstemming met doel en strekking van artikel 4.16, lid 1, letter e, Wet IB 2001, aangezien hiermee de fiscale claim bij het overlijden van een aanmerkelijk-belanghoud(st)er wordt gewaarborgd.10 Bovendien past deze benadering binnen de wettekst van deze bepaling. De fictie van artikel 4.16, lid 1, letter e, Wet IB 2001 kan alleen van toepassing zijn op een aanmerkelijk-belanghoud(st)er, in casu op erflaatster. Bij haar overlijden kunnen de aandelen daarom slechts van haar op anderen overgaan. Dat die overgang berust op een door haar vader gevestigde titel, is niet in strijd met de bewoordingen van de wettekst. De uitvoering van het testament van de vader bij het overlijden van erflaatster (als aanmerkelijk-belanghoudster) valt voor de toepassing van de aanmerkelijk-belangregeling onder ‘de overgang onder algemene titel’ als bedoeld in artikel 4.16, lid 1, letter e, Wet IB 2001.

Het hof beantwoordt vraag II eveneens bevestigend.

De slotsom is dat het hoger beroep ongegrond is.

Het hof ziet geen aanleiding om het griffierecht te laten vergoeden.

Het hof oordeelt dat er geen redenen zijn voor een veroordeling in de proceskosten als bedoeld in artikel 8:75 Algemene wet bestuursrecht.