Uitspraken

“4.3.1. Op basis van de over en weer overgelegde stukken stelt de rechtbank vast dat het

partijen niet lukt om de afwikkeling van de nalatenschappen op enige wijze vorm te geven

laat staat dat er een begin gemaakt wordt met de afwikkeling van de nalatenschappen. Dit

mede gelet op de proceshouding van verweerders. Daar waar het op de zitting nog leek dat

er door verweerders in de nalatenschap van vader een stap gezet werd om te komen tot het

opstellen van een definitieve boedelbeschrijving blijkt uit de nadere akte dat de daarbij

overgelegde boedelbeschrijving op diverse punten in (te) grote mate afwijkt van de op

zitting gepresenteerde boedelbeschrijving. En hoewel volgens de rechtbank uitgangspunt

moet zijn dat bij afwezigheid van schuldeisers die niet tevens erfgenaam zijn, de

verdelingsprocedure de meest aangewezen route is om te beslissen over vorderingen tussen

de erfgenamen onderling, ziet de rechtbank in deze situatie onder de gegeven

omstandigheden en vanwege de samenstelling van de boedel en de gepretendeerde

vorderingen, wel een rol voor een vereffenaar. Hoe die er uit ziet zal de rechtbank hierna

toelichten. De rechtbank kan verzoekers dan ook volgen waar zij in hun nadere akte

aanvoeren dat dit onderstreept dat partijen zo ver uit elkaar liggen dat een gezamenlijke

vereffening van de nalatenschappen niet werkbaar is. Het verschil tussen partijen lijkt in de

laatste aktes alleen maar groter geworden en te zijn in plaats van dat partijen dichterbij

elkaar gekomen zijn. Dat baart de rechtbank ernstige zorgen voor een vervolg van de

vereffening waarin partijen zelf aan de slag moeten. Gelet op de samenhang tussen de

nalatenschappen en de noodzaak om in de nalatenschap van vader nog een aanpassing of

aanpassingen te doen in de eerder gemaakte boedelbeschrijving acht de rechtbank het

wenselijk dat in beide nalatenschappen een vereffenaar benoemd wordt.

Het belang van het benoemen van een vereffenaar is, gelet op het voorgaande,

vooraleerst gelegen in het opstellen van een boedelbeschrijving in beide nalatenschappen.

Aan de vereffenaar wordt daarom de opdracht gegeven om binnen zes maanden een

boedelbeschrijving te maken in beide nalatenschappen. Daarin zal de vereffenaar ook de

twistpunten tussen partijen moeten weergeven en zijn visie daarop. Op deze manier wordt

bereikt dat partijen in ieder geval een startpunt hebben vanuit waar de nalatenschappen

verder vereffend en afgewikkeld kunnen worden. Partijen kunnen het met dit uitgangspunt

dan vervolgens niet eens zijn maar dan is er wel een startpunt waar in eventuele

vervolgprocedures, die gelet op de huidige standpunten en het in de akte van verweerders

getoonde enorme verschil van inzicht niet uit te sluiten zijn, van uitgegaan kan worden.”

Hoger beroep

Bij gelegenheid van de mondelinge behandeling op 14 augustus 2024 hebben appellanten hieraan – zakelijk weergegeven – nog het volgende toegevoegd.

In de nalatenschap van moeder valt er volgens appellanten niets te vereffenen. Het opstellen van een boedelbeschrijving rechtvaardigt niet de benoeming van een professionele en dure vereffenaar. Bovendien is er veel duidelijkheid over de samenstelling van haar nalatenschap: er is een banksaldo, een onroerende zaak en mogelijk een kleine belastingschuld die gewoon betaald kan worden als de gezamenlijke erfgenamen de bank daarvoor de opdracht geven. De schulden aan de accountant en de advocaat hebben appellanten betwist.

Appellanten betwisten dat de vereffenaar al veel werk heeft verricht. Als er al enig werk zou zijn verricht, betekent dat volgens appellanten niet dat zijn benoeming in stand moet blijven. De kosten lopen dan verder op, terwijl partijen uiteindelijk toch zijn overgeleverd aan een verdelingsprocedure.

Appellanten hebben de stelling van verweerders, dat de b-grond van artikel 4:202 lid 1 BW een afzonderlijke grond is, betwist. Volgens appellanten is de b-grond niet bedoeld om de a-grond onderuit te halen. De rechtbank kan volgens appellanten niet een vereffenaar benoemen (b-grond) in het geval van een beneficiair aanvaarde nalatenschap met een ruimschoots voldoende-verklaring van een executeur (a-grond).

Bij gelegenheid van de mondelinge behandeling op 14 augustus 2024 hebben verweerders hieraan – zakelijk weergegeven – nog het volgende toegevoegd.

Volgens verweerders kan de rechtbank een vereffenaar benoemen (artikel 4:202 lid 1 sub b BW), ook in het geval van een beneficiair aanvaarde nalatenschap met een ruimschoots voldoende-verklaring van een executeur (artikel 4:202 lid 1 sub a BW). Volgens verweerders is de b-grond een afzonderlijke, op zichzelf staande grond.

Bij gelegenheid van de mondelinge behandeling op 14 augustus 2024 heeft de vereffenaar – zakelijk weergegeven – aangegeven dat hem een duidelijke opdracht door de rechtbank is gegeven die hij heeft uitgevoerd. Hij heeft namelijk een voorlopige boedelbeschrijving opgesteld aan de hand van de juridische documenten en wel in beide nalatenschappen. Daarbij is het hem opgevallen dat er op verschillende manieren door partijen naar de waarde van de nalatenschap wordt gekeken. Zo is de vereffenaar een getekende vaststellingsovereenkomst tussen [verweerder 1] , de ouders en de B.V. tegengekomen waaruit blijkt dat zij allen, ook [appellant 1] , zijn bijgestaan door een adviseur. De vereffenaar heeft hieruit geconcludeerd dat zij het dus eens zijn geworden en dat hebben vastgelegd in een vaststellingsovereenkomst. Als dan nu wordt gezegd dat deze situatie anders lag, dan is dat als vereffenaar lastig. De vereffenaar moet namelijk de boedelbeschrijving opstellen aan de hand van de stukken die hij heeft. Hij heeft ook geen aanwijzingen gekregen dat één van de partijen onder druk is gezet.

In theorie kan de vereffenaar verder door het opstellen van een uitdelingslijst. Hij wil echter eerst de visies van partijen horen op de voorlopige boedelbeschrijving.

Desgevraagd heeft de vereffenaar aangegeven dat hij ook in de nalatenschap van vader de vorderingen uit hoofde van artikel 4:13 BW op moeder had moeten vaststellen als hij alleen in de nalatenschap van moeder was benoemd.

De vereffenaar heeft betwist dat hij niets heeft gedaan met de stukken die [appellant 1] hem heeft toegestuurd. Hij heeft namelijk gekeken naar de stukken uit 2011. Volgens de vereffenaar is vader akkoord gegaan met bepaalde beslissingen doordat hij zijn handtekening heeft gezet. Het is niet zijn taak om te bepalen of de beslissingen van vader anders genomen hadden moeten worden.

Het hof is daarnaast van oordeel dat er goede gronden aanwezig zijn voor de benoeming van een vereffenaar in de nalatenschap van moeder. Het vereffenen van de nalatenschap van moeder door appellanten en verweerders vergt namelijk een onderlinge samenwerking en een vertrouwen in elkaar. Het is het hof gebleken dat deze over en weer ontbreken. Zo is het partijen nog niet gelukt om samen tot een boedelbeschrijving te komen. Partijen verschillen al van mening of dit een onderhandse of een notariële boedelbeschrijving zou moeten zijn. Het is het hof ook gebleken dat partijen het niet eens kunnen worden over verschillende uitgangspunten, zoals de vermeende vorderingen van de B.V. op [verweerder 2] en [verweerder 1] . Daardoor hebben partijen ook discussies over de omvang van de vorderingen op de nalatenschap van moeder als gevolg van de wettelijke verdeling van de nalatenschap van vader. Omdat partijen het onderling niet eens kunnen worden over de verschillende uitgangspunten en sprake is van onderling wantrouwen, acht het hof het juist opportuun dat een onafhankelijke vereffenaar is en blijft benoemd die onderzoek doet en het een en ander in kaart brengt en dat dit niet via verdelingsprocedure gaat.

Anders dan appellanten betogen, is de benoeming van een professioneel vereffenaar dus niet alleen gerechtvaardigd als er ook schulden aan derden tot de nalatenschap behoren. Dergelijke schulden zijn er overigens wel m.b.t. de belastingdienst (of kunnen nog blijken m.b.t. allerlei belastingen, als door verweerders toegelicht), de accountant en de advocaat van moeder.
De rechtvaardiging kan er ook in gelegen zijn dat de erfgenamen niet in staat zijn om samen de nalatenschap te vereffenen na de beneficiaire aanvaarding. In ieder geval is niet gebleken dat verweerders zichzelf voldoende bekwaam achten hiertoe.

De aanwezigheid van (externe) schuldeisers is ook niet als voorwaarde voor de benoeming van een vereffenaar als zodanig in de wet opgenomen.

Gezien het voorgaande is het hof dan ook van oordeel dat de rechtbank op juiste gronden ingevolge artikel 4:203 lid 1 sub a BW een vereffenaar heeft benoemd in de nalatenschap van moeder. Het hof zal de beslissing van de rechtbank op dit punt dan ook bekrachtigen.

De benoeming van de vereffenaar in de nalatenschap van vader is – onder aanvullingen van gronden – eveneens terecht.

Het hof heeft echter vastgesteld dat door verweerders zowel in eerste aanleg als in hoger beroep in het kader van het verzoek tot benoeming van een vereffenaar in de nalatenschap van vader feiten zijn aangevoerd die, mede gezien de werking van artikel 25 Rv, een nader onderzoek rechtvaardigen naar één of meerdere van de gronden zoals vermeld in artikel 4:203 lid 1 sub b BW. Indien zich een dergelijke grond voordoet is de benoeming van een (externe) vereffenaar na beneficiaire aanvaarding wel mogelijk, ook al was er een executeur en een ruimschoots voldoende-verklaring, en dient de nalatenschap vervolgens op grond van artikel 4:202 lid 1 sub b BW alsnog vereffend te worden volgens de wet.

3.6.2.1. Het verzoek van verweerders is mede gebaseerd op de stellingname dat benoeming van een professionele vereffenaar gewenst is omdat daarmee bereikt wordt dat de afwikkeling niet langer in handen ligt van [appellant 1] als een “onervaren, ondeskundige en tekortschietende executeur”. Volgens verweerders wenst [appellant 1] onder meer de boedelbeschrijving van de nalatenschap van vader volledig opnieuw op te stellen en de omvang van de nalatenschap met niet bestaande vorderingen in omvang te laten exploderen tot een miljoenenerfenis.

3.6.2.2. [appellant 1] heeft zelf benadrukt – ook in hoger beroep1 – uitermate geschikt te zijn om als executeur in de nalatenschap van vader verder op te treden. De gestelde verstoorde verhouding is geen reden voor benoeming van een professionele vereffenaar, en een ‘zware’ vereffening is enorm kostbaar. Zij stelt de boedelbeschrijving niet helemaal opnieuw te willen opstellen. Er hoeven – aldus begrijpt het hof – alleen nog maar vorderingen van de kwekerij van vader op [verweerder 1] en [verweerder 2] te worden vastgesteld, waarbij wel de benoeming (door de erfgenamen gezamenlijk) van een forensisch accountant gewenst is om een en ander nader te onderzoeken althans in kaart te brengen, alvorens een ‘juiste’ boedelbeschrijving kan worden afgerond. Hierbij is door [appellant 1] en [appellant 2] verwezen naar de brief van hun advocaat van 10 augustus 2023 (bijlage 13 bij het beroepschrift) en het daarin naar voren gebrachte.2

3.6.2.3. Tijdens de mondelinge behandeling heeft de vereffenaar benadrukt wel degelijk naar de bezwaren van [appellant 1] te hebben gekeken. Hij heeft namelijk gekeken naar de stukken uit 2011. Volgens de vereffenaar is vader akkoord gegaan met bepaalde beslissingen binnen de kwekerij doordat hij zijn handtekening heeft gezet. Het is niet de taak van de vereffenaar om te bepalen of de beslissingen van vader anders genomen hadden moeten worden. Tevens heeft de vereffenaar gewezen op het tijdsverloop ten aanzien van diverse betwiste transacties en de mogelijke juridische effecten daarvan.

Hetgeen uit het dossier en de mondelinge behandeling is gebleken leidt tot het oordeel van het hof dat [appellant 1] niet (langer) geschikt is als executeur op te treden en zij schiet inmiddels ook als executeur tekort.
Haar wens te komen tot een nieuwe boedelbeschrijving die – zo begrijpt het hof voorlopig uit de diverse wisselende cijfermatige opstellingen als van haar zijde overgelegd – zal leiden tot een substantiële vergroting van de erfboedel van vader is voorshands gebaseerd op de wens om allerlei bedrijfsmatige beslissingen van vader als bestuurder van de vennootschap van de kwekerij gedurende vele jaren in het verleden alsnog ter discussie te stellen en te onderzoeken. Dit zou dan moeten resulteren in vorderingen van de kwekerij op [verweerder 1] en [verweerder 2] . Een coherent juridisch beoordelingskader wordt daarbij echter niet aangereikt en evenmin wordt de vraag beantwoord hoe feitelijke waarnemingen uiteindelijk kunnen leiden tot juridisch afdwingbare vorderingen (tussen de erfgenamen onderling) en zo ja tot welk moment (vanwege verjaringsperikelen).
De door [appellant 1] (en [appellant 2] ) voorgestane route is onderzoek door een derde naar haar veronderstellingen en tevens acht zij begeleiding door advocaten gewenst gezien de verhouding tussen partijen.

In dat licht bezien is het argument van de kosten van de professionele vereffenaar niet langer valide als bezwaar: ook de werkzaamheden van een forensisch accountant ten laste van de erfboedel van vader – zo begrijpt het hof haar voorstel – zouden kostbaar zijn.

Voortgang van de afronding van de boedelbeschrijving is bij de door [appellant 1] (en [appellant 2] ) voorgestane aanpak niet gegarandeerd en ook niet op afzienbare termijn te verwachten. Ook in zoverre schiet [appellant 1] tekort.
Ook de evident verstoorde verhouding tussen de erfgenamen van vader, mede in het licht van het bovenstaande te duiden, en het aanwezige wantrouwen over en weer rechtvaardigt de benoeming van een professionele vereffenaar, zoals door de rechtbank ook gedaan.

Het hof zal dan ook de beslissing van de rechtbank ook op dit punt, zij het onder aanvulling van gronden, bekrachtigen.

Proceskosten