Uitspraken

Het arbeidsongeval vond plaats in de bedrijfshal van [geïntimeerde] . De toedracht van het ongeval is uitvoerig beschreven in het in 3.2.4 genoemde rapport. Kort samengevat is er het volgende gebeurd.

Met behulp van elektrische apparaten moesten werkzaamheden worden verricht waarvoor in opdracht van de directeur van [geïntimeerde] tijdelijke tafels waren opgesteld. Om te voorkomen dat er elektriciteitsdraden over de vloer liepen waarover medewerkers zouden kunnen struikelen, was [appellant] van plan om een aansluiting in een aan het plafond bevestigde contactdoos te maken. Om daarbij te komen, gebruikte hij een palletstapelaar met een daarop geplaatste kooipallet (in de stukken ook wel aangeduid als manbak en werkbak), waarin hij plaats had genomen. Een collega bediende de hefinrichting van de palletstapelaar. Nadat [appellant] de aansluiting had gerealiseerd en hij zijn collega had verzocht om de kooipallet naar beneden te laten bewegen, bleef de kooipallet op ruime afstand van de grond hangen. Met behulp van een hamer werd door [appellant] getracht om de belemmering die het verder zakken van de mastdelen van de palletstapelaar tegenhield, op te heffen. Plotseling viel hij daarbij rechtstandig naar beneden toen de kooipallet vrijkwam en de kettingspanning bleek te zijn verminderd tot een niveau dat deze de bak niet tegenhield. Dit ten gevolge van het blijven bedienen van de bediening van de hefinrichting door zijn collega.

Op door [geïntimeerde] en ASR gesloten AVB zijn (naast de Algemene Voorwaarden bedrijfsverzekeringen) van toepassing de bijzondere voorwaarden AVB 06-2.

Artikel 1 ‘Aanvullende begripsomschrijvingen’ vermeldt in aanhef en onder 5 dat “wij” verstaan onder ‘Motorrijtuig’: ‘een motorrijtuig, zoals omschreven in artikel 1 van de Wet Aansprakelijkheidsverzekering Motorrijtuigen.’

Artikel 7 ‘Aanvullende uitsluitingen’ houdt in aanhef en onder 4 in:

‘(…) Naast de uitsluitingen die in de Algemene Voorwaarden zijn opgenomen gelden de volgende bepalingen (…)

ongeacht of dat motorrijtuig aan het verkeer deelneemt of dat daarmee werkzaamheden worden verricht.

Deze uitsluiting geldt niet voor:

(…)’.

Deze bepaling wordt hierna ook aangeduid als “de motorrijtuigenuitsluiting”.

De deelgeschilprocedure

De (kantonrechter in de) rechtbank heeft samengevat geoordeeld dat [appellant] een onjuiste gevolgtrekking van het in noot 1 genoemde HR-arrest maakt. Volgens de rechtbank heeft de Hoge Raad niet geoordeeld dat als zich geen verkeersrisico met een motorrijtuig heeft verwezenlijkt, de AVB-polis dekking moet bieden. Uit dit arrest van de Hoge Raad kan enkel volgen dat wanneer [geïntimeerde] een WAM-polis had afgesloten, haar aansprakelijkheid voor het door [appellant] overkomen arbeidsongeval zou zijn gedekt. Niet in geschil is dat [geïntimeerde] geen WAM- of werkmaterieelpolis heeft afgesloten voor de palletstapelaar. Evenmin is in geschil dat de palletstapelaar een motorrijtuig is in de zin van artikel 1 van de WAM en werd gebruikt in de hoedanigheid van machine (de werktuigfunctie, toev. hof) in plaats van voor vervoer (deelneming aan het verkeer, toev. hof). [geïntimeerde] heeft echter geen WAM-polis afgesloten, alleen een AVB-polis (rov. 5.4).

Wanneer sprake is van werkgeversaansprakelijkheid jegens een werknemer ter zake van een tijdens de werkzaamheden overkomen arbeidsongeval, wordt die aansprakelijkheid in beginsel gedekt op de AVB-polis. Dit is anders wanneer hierop een uitsluitingsbepaling van toepassing is (rov. 5.5). De palletstapelaar is een motorrijtuig als bedoeld in de motorrijtuigenuitsluiting.

Vervolgens ligt ter beoordeling voor of sprake is van ‘schade veroorzaakt met of door een motorrijtuig’. [appellant] ’ stelling dat het arbeidsongeval niet veroorzaakt is door de palletstapelaar, maar door fouten van ondergeschikten van [geïntimeerde] en daarbij een samenloop van omstandigheden, volgt de rechtbank niet. De handelingen van [appellant] en zijn collega hebben bijgedragen aan het ontstaan van het ongeval echter deze handelingen laten onverlet dat de oorzaak van het ongeval voor een belangrijk deel juist samenhangt met het gebruik van de palletstapelaar (5.7).

De rechtbank heeft aansluitend de vorderingen van [appellant] afgewezen en hem in de proceskosten veroordeeld.

De omvang van het hoger beroep

In zijn grief tegen de beschikking in het deelgeschil (tussenvonnis) onder MvG 19 en in grief I tegen het vonnis klaagt [appellant] dat de rechtbank haar beslissing heeft gebaseerd op een onjuiste juridische grondslag, bestaande uit een niet houdbare uitleg van het HR-arrest van 8 juni 20184 over de functies van het te beoordelen voertuig. Niet de functie/mogelijkheden van het voertuig maar het feitelijk gebruik bepaalt of een AVB of een WAM-risico aan de orde is. In dit geval betrof het de werktuigfunctie en betreft het dus geen deelneming aan het verkeer. Een ongeval valt dus niet onder de WAM-verzekering, maar onder de AVB-verzekering. Het één sluit het ander uit.

De passage in rov 5.4 van het vonnis dat “(u)it dit arrest van de Hoge Raad enkel [kan] volgen dat wanneer [geïntimeerde] een WAM-polis had afgesloten, haar aansprakelijkheid voor het door [appellant] overkomen ongeval zou zijn afgedekt. [geïntimeerde] heeft echter geen WAM-polis afgesloten, alleen een AVB-polis” is onbegrijpelijk en uit rov. 5.5 en 5.6 blijkt dat de rechtbank een verkeerde maatstaf aanlegde. Niet van belang is namelijk op zich of de palletstapelaar een motorrijtuig is voor de beoordeling welke verzekering de schade die daarmee veroorzaakt is moet vergoeden. Van belang is of een gerechtvaardigd beroep op de uitsluiting gedaan kan worden in het licht van de functie die de schade veroorzaakte, aldus [appellant] .

Het met de prod. 5 en 6 onderbouwde betoog van [appellant] bij MvG in de toelichting op grief III over de rijmotor en de pompmotor waarmee de palletstapelaar is uitgerust, maakt niet dat niet (meer) aan de definities volgens artikel 1 van de WAM en artikel 1 sub 5 van de polisvoorwaarden (3.2.6) wordt voldaan. Het blijft een ‘rij- of voertuig(..), bestemd om anders dan langs spoorstaven over de grond te worden voortbewogen uitsluitend of mede door een mechanische kracht (…),’ aldus artikel 1 WAM. Blijkens het hierna genoemde HvJEU-arrest (punt 29) staat deze definitie los van het gebruik dat wordt gemaakt of kan worden gemaakt van het betrokken voertuig. De palletstapelaar is dus een WAM-plichtig voertuig waarvoor door [geïntimeerde] geen aansprakelijkheidsverzekering die voldoet aan de eisen van de WAM (en incl. dekking voor het werkrisico) of werkmaterieelverzekering met “WAM-strik”5 is gesloten. Het enkele feit dat een pompmotor zou zorgen voor de liftfunctie van de palletstapelaar brengt niet met zich dat er ten tijde van het ongeval geen sprake was van deelneming aan het verkeer terwijl, andersom, het enkele feit dat een aandrijfmotor wordt gebruikt geen deelneming aan het verkeer oplevert, zie HvJEU inz Rodrigues de Andrade.6

Voor zover [appellant] bij gelegenheid van de mondelinge behandeling in hoger beroep de toepasselijkheid van de kwalificatie “motorrijtuig” heeft betwist (pleitnota nr. 6) beschouwt het hof dat als een nieuwe grief die in strijd met de tweeconclusieregel wordt opgevoerd. De betwisting is overigens vergeefs gelet op het hiervoor vermelde.

Bij de uitleg van de gesloten AVB, in het bijzonder artikel 1 sub 5 tezamen met artikel 7 lid 4 van de polisvoorwaarden, neemt het hof in aanmerking dat noch [appellant] en ASR, noch [geïntimeerde] bij haar MvA, ook maar íets hebben aangevoerd over de totstandkoming van de AVB dat bij de uitleg van belang zou kunnen zijn, anders dan dat daarbij een assurantietussenpersoon betrokken is geweest. Haar rol is verder niet toegelicht, anders dan dat [geïntimeerde] aangegeven heeft dat zij haar assurantietussenpersoon aansprakelijk heeft gesteld (MvA nr 2). Dat er over de verzekeringsvoorwaarden tussen [geïntimeerde] (middels haar assurantietussenpersoon) en ASR is onderhandeld, is (dus) gesteld noch gebleken. Dat zo zijnde en in aanmerking genomen dat [appellant] ’ aanspraken van die van [geïntimeerde] afgeleid zijn, is in dit geval de uitleg met name afhankelijk van objectieve factoren zoals de bewoordingen waarin de desbetreffende bepalingen zijn gesteld, gelezen in het licht van de polisvoorwaarden als geheel en van de evt. bij de polisvoorwaarden behorende toelichting of andere bronnen.7

Voorts dient tot uitgangspunt dat het een verzekeraar vrijstaat om in de polisvoorwaarden de grenzen te omschrijven waarbinnen hij bereid is dekking te verlenen8 alsmede dat [geïntimeerde] geen consument is maar zij de AVB-verzekering heeft gesloten in de uitoefening van haar bedrijf (3.2.1), bijgestaan door haar assurantietussenpersoon.

Onder verwijzing naar de HvJEU-arresten inz. Vnuk9 en Rodrigues de Andrade10 overwoog de HR11 dat de vraag of een motorrijtuig wordt gebruikt om daarmee deel te nemen aan het verkeer of om de werktuigfunctie ervan te benutten, afhangt van de omstandigheden van het geval. In aansluiting op het vermelde in 3.2.3 en het rapport van de inspectie SZW genoemd in 3.2.4 met vervolg in 3.9 sub a. en b., staat vast dat de palletstapelaar ten tijde van het ongeval feitelijk werd gebruikt in zijn werktuigfunctie en niet (tevens) voor deelneming aan het verkeer. Het hof heeft uit de stukken niet anders begrepen dan dat er ten tijde van het ongeval niet gereden werd met de palletstapelaar, maar dat deze stilstond om door middel van de heffunctie [appellant] , staande in de daartoe geplaatste kooipallet, te liften en gepoogd werd hem (na de montage aan het plafond) vervolgens weer te laten zakken waarbij het ongeval plaatsvond.

In nrs. 39 t/m 41 van zijn arrest inz. Rodrigues de Andrade overwoog het HvJEU:

‘39. Het feit dat het voertuig stilstond toen hiermee een ongeval plaatsvond sluit op zich niet uit dat het gebruik van dat voertuig op dat moment kan vallen onder de functie ervan als vervoermiddel en bijgevolg onder het begrip ‘deelneming aan het verkeer’ in de zin van artikel 3, lid 1, van de Eerste richtlijn. Daarbij is de vraag of de motor op het moment van het ongeval al of niet draaide overigens niet doorslaggevend.

Een “palletstapelaar” is naar het oordeel van het hof naar zijn aard een machine bestemd om niet alleen gewoonlijk als vervoermiddel te worden gebruikt, maar in bepaalde omstandigheden ook als machine. Het hof is gelet op deze overwegingen van het HvJEU van oordeel dat, in aanmerking genomen het hiervoor geduide gebruik van de palletstapelaar, deze op het moment dat het ongeval plaatsvond voornamelijk als machine werd gebruikt en niet als vervoermiddel diende. Daarmee is er geen sprake van ‘deelneming aan het verkeer’ in de zin van artikel 3, lid 1, van de Eerste richtlijn/artikel 3 eerste alinea van Richtlijn 2009/103/EG.12 De arresten van het HvJEU van 15 november 2018 en 20 juni 2019 dwingen niet tot een ander oordeel.13Het HvJEU hanteert in het licht van de strekking van de WAM-richtlijnen tot bescherming van slachtoffers van door voertuigen veroorzaakte schade een ruime uitleg van het begrip ‘deelneming aan het verkeer’, zie nrs. 34 en 35 van laatstgenoemd arrest. Maar daarmee heeft het HvJEU geen afbreuk gedaan aan zijn eerdere rechtspraak als hiervoor behandeld. Ten slotte overweegt het hof in dit verband dat (de implementatie in de WAM van) de zesde WAM-richtlijn14 bij het voorgaande aansluit. Blijkens de vijfde overweging van de considerans van deze richtlijn is het ten behoeve van de rechtszekerheid passend geoordeeld om de rechtspraak van het HvJEU te codificeren in Richtlijn 2009/103/EG door invoeging van een definitie van het begrip ‘deelneming aan het verkeer van een voertuig’:

‘het gebruik van een voertuig, dat op het ogenblik van het ongeval overeenstemt met de functie van dat voertuig als vervoermiddel, ongeacht de kenmerken van het voertuig en ongeacht het terrein waarop het motorrijtuig wordt gebruikt en of het stilstaat of in beweging is.’

Het gaat in dit geval om uitleg van de gesloten AVB, in het bijzonder artikel 1 sub 5 tezamen met artikel 7 lid 4 van de polisvoorwaarden, zoals in aanhef van 3.11.3 reeds werd overwogen. In aansluiting daarop geldt het volgende. De polisvoorwaarden die de rechtsverhouding tussen [geïntimeerde] en ASR bepalen zijn eenzijdig door ASR opgesteld. Met de definitie van ‘motorrijtuig’ in de bijzondere voorwaarden AVB 06-2 (vgl. 3.2.6 en 3.11.2) en het overeenkomstige gebruik in artikel 7 (’Aanvullende uitsluitingen’) is onmiskenbaar beoogd de polisvoorwaarden aan te laten sluiten op het begrip ‘motorrijtuig’ in de WAM. De palletstapelaar (3.9 onder b.) is een motorrijtuig als bedoeld in artikel 7 zoals ook de deelgeschilrechter heeft aangenomen. [appellant] heeft dit laatste ook niet betwist. Terecht heeft de deelgeschilrechter in 3.5 overwogen dat er geen althans onvoldoende omstandigheden zijn gesteld die meebrengen dat [geïntimeerde] mocht verwachten dat de schade van [appellant] onder de AVB-polis zou zijn gedekt; dat is in hoger beroep niet anders geworden. Dat “de functie die de schade veroorzaakte” (MvG 54) de werkfunctie betrof (3.5) brengt niet reeds op grond van de tekst van de motorrijtuigenuitsluiting met zich dat deze niet van toepassing is, in het bijzonder gelet op het zinsdeel ‘ongeacht of dat motorrijtuig aan het verkeer deelneemt of dat daarmee werkzaamheden worden verricht.’ De in de motorrijtuigenuitsluiting aldus benoemde onderscheiden functies van motorrijtuigen - van ongeacht welke soort - maken voldoende duidelijk dat schade met of door motorrijtuigen niet onder de AVB-dekking vallen. [appellant] en [geïntimeerde] hebben geen beroep gedaan op uitlatingen zijdens ASR, bijv. een bij de polisvoorwaarden behorende toelichting of andere bronnen waaruit een (andere) strekking van de polisvoorwaarden, de motorrijtuigenuitsluiting daaronder begrepen, zou kunnen voortvloeien. Voor zover niettemin gespiegeld zou worden met een denkbeeldige WAM- of werkmaterieelverzekering heeft ASR terecht aangevoerd dat dat spiegelbeeld óók kan (en mag) bestaan in de motorrijtuigenuitsluiting onder de AVB en de ruime dekking onder de WAM-polis, dus: de dekking inclusief het werkrisico.

Op het voorgaande stuiten de grieven af en (daarmee) de vorderingen van [appellant] in hoger beroep. Het vonnis van de rechtbank dient te worden bekrachtigd met veroordeling van [appellant] in de kosten in hoger beroep aan de zijde van ASR overeenkomstig het liquidatietarief. Terecht heeft ASR opgemerkt dat onderhavige zaak geen deelgeschilprocedure meer is maar een dagvaardingsprocedure. ASR behoort ook niet op te komen voor de kosten waarin [geïntimeerde] in het deelgeschil is veroordeeld.

Volgens vaste rechtspraak levert een kostenveroordeling ook voor de nakosten een executoriale titel op. Een veroordeling tot betaling van de proceskosten en de wettelijke rente daarover omvat dus een veroordeling tot betaling van de nakosten en de wettelijke rente daarover, met dien verstande dat de wettelijke rente over de nakosten die zijn verbonden aan noodzakelijke betekening van de uitspraak, is verschuldigd vanaf veertien dagen na die betekening. Het hof zal de nakosten en de wettelijke rente daarover niet afzonderlijk in de proceskostenveroordeling vermelden.