Uitspraken

In cassatie kan van het volgende worden uitgegaan.

(i) [pachter 1] is de zoon van [pachter 2] . Samen hadden [de pachter] een maatschap waarin een melkveehouderij werd uitgeoefend.

(ii) Met ingang van 22 december 2000 gold tussen [de pachter] als pachter en [de verpachter] als verpachter een hoevepachtovereenkomst met betrekking tot een woning, bedrijfsgebouwen, erf en tuin en ruim 33 ha grond (hierna: de pachtovereenkomst).

(iii) [de pachter] hebben bij het aangaan van de pachtovereenkomst van de afgaande pachter melkquotum overgenomen. Ook hebben zij het verpachtersaandeel in het met het gepachte samenhangende melkquotum van [de verpachter] gekocht.

(iv) Partijen hebben op 26 april 2017 overeenstemming bereikt over beëindiging van de pachtovereenkomst. Op dat moment was bekend dat melkveehouders fosfaatrechten toegekend zouden krijgen op basis van het op 2 juli 2015 aanwezige melkvee. In de pachtbeëindigingsovereenkomst is daarom het volgende opgenomen:

“dat verpachter en pachter zich ten aanzien van fosfaatrechten alle rechten voorbehouden. Indien later mocht blijken dat het eigendom wel (gedeeltelijk) bij verpachter ligt, dan zal verpachter dit recht claimen, hetgeen alsdan door pachter zal worden betwist”.

(v) [pachter 1] is met de oom van zijn echtgenote een maatschap aangegaan en heeft het melkveebedrijf in die maatschap elders voortgezet. [pachter 2] heeft geen agrarische onderneming meer.

(vi) In 2018 zijn fosfaatrechten toegekend aan de maatschap waarin [pachter 1] , zijn echtgenote en haar oom deelnemen.

De pachtkamer van het gerechtshof Arnhem-Leeuwarden heeft het vonnis van de rechtbank bekrachtigd.2 Daartoe heeft het hof, voor zover in cassatie van belang, het volgende overwogen.

In het arrest ASR/[…]3 heeft dit hof de vraag beantwoord of de verpachter bij het einde van de pachtovereenkomst recht heeft op overdracht van fosfaatrechten. De fosfaatrechten zijn in beginsel van de pachter en er is geen reden de rechten aan de verpachter over te dragen bij het einde van de pacht. Als partijen in de pachtovereenkomst niets anders zijn overeengekomen, is de pachter alleen verplicht tot overdracht van fosfaatrechten aan de verpachter indien aan de volgende voorwaarden is voldaan:

- tussen verpachter en pachter bestond op 2 juli 2015 een reguliere pachtovereenkomst of een geliberaliseerde pachtovereenkomst die bij het aangaan 12 jaar of langer duurt;

- het betreft hoevepacht of pacht van minimaal 15 ha grond of pacht van een gebouw; het

gebouw moet specifiek zijn ingericht voor de melkveehouderij en voor de uitoefening

daarvan noodzakelijk zijn en door de verpachter ten behoeve van het bedrijf van de pachter aan de pachter ter beschikking zijn gesteld.

De fosfaatrechten worden dan voor 50% toegerekend aan de gebouwen en voor 50% aan de grond die de pachter op 2 juli 2015 ten behoeve van het gehouden vee ten dienste stonden en naar verhouding toegerekend aan het gepachte. De verpachter dient aan de pachter 50% van de marktwaarde te betalen van de over te dragen fosfaatrechten per datum einde pachtovereenkomst. (rov. 3.14)

De juridische grondslag voor de eventuele aanspraak van de verpachter op (een deel van de) fosfaatrechten is gelegen in de aard van de pachtovereenkomst en de eisen van redelijkheid en billijkheid (art. 6:248 lid 1 BW). De rechtvaardiging voor deze aanspraak bestaat uit drie samenhangende redenen. De verpachter heeft langdurig bedrijfsmiddelen aan de pachter ter beschikking gesteld waarop de pachter zijn bedrijfsvoering heeft kunnen baseren. Die bedrijfsmiddelen hebben in belangrijke mate bijgedragen aan de omvang van de veestapel en daarmee aan de fosfaatrechten die aan de pachter zijn toegekend. De grond en/of gebouwen zijn na het einde van de pachtovereenkomst potentieel minder goed te exploiteren voor de verpachter indien de pachter deze zonder fosfaatrechten oplevert. (rov. 3.15)

Alle stellingen die [de pachter] hebben aangevoerd zijn, op zichzelf en in hun onderlinge

samenhang bezien, onvoldoende om af te wijken van de uitgangspunten in het arrest ASR/[…]. Die stellingen leiden er ook niet toe dat het naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar is om [de pachter] aan de aanspraak van [de verpachter] te houden. (rov. 3.28)