Uitspraken

Op grond van art. 40c Ow wordt bij het bepalen van de schadeloosstelling geen rekening gehouden met voordelen of nadelen teweeggebracht door (1) het werk waarvoor onteigend wordt, (2) overheidswerken die in verband staan met het werk waarvoor onteigend wordt en (3) de plannen voor de werken onder 1 en 2 bedoeld.

Deze zogenoemde ‘eliminatieregel’ brengt onder meer mee dat de waardevermeerderende of waardeverminderende invloed van een bestemmingsplan bij de vaststelling van de werkelijke waarde van het onteigende buiten beschouwing moet blijven, voor zover de in het bestemmingsplan aan het onteigende gegeven bestemming door niets anders is bepaald dan een ten tijde van de vaststelling van dat bestemmingsplan al bestaand concreet plan voor een werk ter plaatse van onder meer het onteigende, en het bestemmingsplan in zoverre dan ook slechts is vastgesteld teneinde daarmee de juridisch-planologische onderbouwing en regeling te geven om de beoogde aanleg van het werk waarvoor onteigend wordt mogelijk te maken. Dit betekent dat voor eliminatie alleen plaats is indien de plannen voor het werk waarvoor wordt onteigend, concreet zijn op het moment waarop de juridisch-planologische grondslag wordt bepaald. Plannen met een algemeen karakter die nog nader moeten worden uitgewerkt zijn dat niet.6 Gezien het uitzonderingskarakter van art. 40c Ow moet deze bepaling terughoudend worden toegepast.7

De eliminatieregel houdt ook in dat geen rekening dient te worden gehouden met verwachtingswaarde die het gevolg is van het werk of het plan voor het werk waarvoor wordt onteigend. Dit betekent dat geen rekening dient te worden gehouden met de waardevermeerderende of waardeverminderende invloed van verwachtingen die berusten op planologische stukken die zijn bepaald door een reeds bestaand concreet plan voor het werk ter plaatse van het onteigende. Zodra er een concreet plan is voor het werk ter plaatse van het te onteigenen perceel, doen latere planologische stukken voor de bepaling van de verwachtingswaarde niet meer ter zake, ook niet voor zover deze betrekking hebben op andere werken. Op dat moment is immers al concreet dat het werk waarvoor wordt onteigend ter plaatse van het te onteigenen perceel zal worden gerealiseerd. Bij de vaststelling van de werkelijke waarde van het onteigende kan dan ook niet (in negatieve of positieve zin) verwachtingswaarde worden ontleend aan planologische stukken waarin reeds sprake is van of waarin wordt voortgebouwd op concrete plannen voor het werk waarvoor is onteigend.8 Dit strookt met het uitgangspunt dat de onteigening voor de onteigende partij in financieel opzicht nadeel noch voordeel behoort mee te brengen.

Toegesneden op het onderhavige geval is een plan concreet indien het de aanleg van de A4 op het perceel behelst. Op een zodanig plan voortbouwende planologische stukken voor andere werken, zoals een bedrijventerrein in de nabijheid van het perceel, leiden niet tot verwachtingswaarde die bij de vaststelling van de werkelijke waarde van het onteigende in aanmerking moet worden genomen. Zolang de plannen tot aanleg van de A4 nog niet concreet waren, dat wil zeggen niet de aanleg van de A4 op het perceel behelsden, konden planologische stukken waarin is voorzien in een bedrijventerrein in de nabijheid van het perceel wel aanleiding geven tot een verwachtingswaarde die in aanmerking moet worden genomen.

De rechtbank en, na verwijzing, het hof hebben voorts, overeenkomstig hetgeen hiervoor in de tweede zin van 3.2.3 is overwogen, onderzocht of op de peildatum zodanige concrete verwachtingen ten aanzien van mogelijke niet-agrarische ontwikkelingen ter plaatse van het perceel hebben bestaan dat het perceel in het vrije economische verkeer een andere dan de agrarische waarde had.

Onderdeel a gaat ervan uit dat het hof daarbij ook rekening diende te houden met voordelen of nadelen die worden veroorzaakt door plannen voor uitbreiding van het bedrijventerrein Reinierpolder indien in die plannen wordt voortgebouwd op een concreet plan voor het werk waarvoor is onteigend. Het onderdeel berust, gelet op hetgeen hiervoor in 3.2.5 is overwogen, op een onjuiste rechtsopvatting en faalt daarom.

Gelet op hetgeen hiervoor in 3.2.4 en 3.2.5 is overwogen, moest het hof bij de schadevaststelling rekening houden met verwachtingswaarde als gevolg van planologische stukken waarin is voorzien in uitbreiding van het bedrijventerrein Reinierpolder in de richting van het perceel die reeds bestonden voorafgaande aan het bestaan van een concreet plan voor de aanleg van de A4 op het perceel. Het mocht evenwel geen rekening houden met verwachtingswaarde als gevolg van planologische stukken waarin is voorzien in uitbreiding van het bedrijventerrein Reinierpolder in de richting van het perceel indien die planologische stukken voortbouwen op een concreet plan voor de aanleg van de A4 op het perceel.

Het hof heeft weliswaar ten aanzien van de in rov. 6.1.3 genoemde stukken onderzocht of er voldoende concrete plannen waren voor de aanleg van de A4, maar heeft daarbij ten onrechte niet betrokken of op het moment van bekendmaking van deze stukken reeds sprake was van een concreet plan voor de aanleg van de A4 op het perceel. Het hof is daarmee uitgegaan van een te ruime opvatting van hetgeen geldt als een concreet plan voor het werk waarvoor wordt onteigend. De daartegen gerichte klachten van onderdeel b slagen dan ook. De andere klachten van onderdeel b behoeven geen behandeling.