Uitspraken

Verzoekster tot cassatie wordt hierna aangeduid als [verzoekster] . Verweerster in cassatie wordt hierna aangeduid als BNP. De belanghebbenden onder 1 en 2 worden aangeduid als Croci respectievelijk [belanghebbende 2] .

[verzoekster] en BNP zijn door de rechtbank te Jersey hoofdelijk veroordeeld tot betaling van een geldbedrag aan een derde. Daarbij is [verzoekster] veroordeeld om BNP te vrijwaren voor hetgeen BNP ter voldoening van die vordering heeft betaald. BNP tracht verhaal te nemen op [verzoekster] en heeft conservatoir beslag gelegd op haar aandelen in een Curaçaose besloten vennootschap. Inmiddels zijn de vonnissen uit Jersey in een exequaturprocedure in Curaçao uitvoerbaar verklaard. In de onderhavige procedure heeft BNP op de voet van art. 474g van het Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering van Curaçao (hierna: RvC) verzocht te bepalen dat de beslagen aandelen mogen worden verkocht en overgedragen. Dit verzoek is in eerste aanleg toegewezen en in hoger beroep is deze uitspraak bevestigd. Evenals in hoger beroep wordt in cassatie in de kern geklaagd dat de vordering van BNP niet is vereffend in de zin van art. 441 RvC nu het beloop daarvan niet blijkt uit de uitvoerbaar verklaarde vonnissen, zodat verdere executiehandelingen dienen te worden gestaakt totdat de omvang van de vordering is vastgesteld.

Het cassatiemiddel, dat vier onderdelen bevat, is gericht tegen rov. 2.6 t/m 2.8. Deze overwegingen, en de daaraan voorafgaande rov. 2.5, luiden als volgt:

“2.5 In de Exequaturbeschikking heeft het Hof reeds verlof gegeven om de twee relevante Jersey Vonnissen in Curaçao ten uitvoer te leggen en daarbij geoordeeld dat is voldaan aan het vereiste van artikel V lid 1 van het Verdrag tussen het Koninkrijk der Nederlanden en het Verenigd Koninkrijk [..,] en tenuitvoerlegging van vonnissen in burgerlijke zaken, 's-Gravenhage, 17 november 1967, (Nederlands-Brits Executieverdrag) dat ingevolge het te executeren vonnis een geldsom verschuldigd is waarvan het beloop uit het vonnis zelf, althans uit een nadere beslissing blijkt. De huidige procedure is niet bedoeld om deze oordelen, die inmiddels in kracht van gewijsde zijn gegaan, te heroverwegen en het Hof ziet daartoe ook geen aanleiding.

2.8 Daarbij komt het volgende. Er is geen enkele aanwijzing dat zowel BNP als de functionaris van de Royal Court, Thompson, onjuist heeft verklaard en/of dat laatstgenoemde door BNP met valse stukken is misleid. Het is ook hoogst onaannemelijk dat BNP over de gehele wereld kostbare pogingen zou ondernemen om haar vrijwaringsvordering te innen in de wetenschap dat zij (nog) niet heeft voldaan aan haar eigen prealabele verplichtingen en zij dus nog geen vordering heeft en tot verhaal en executie niet bevoegd is. Evenmin aannemelijk is dat de crediteuren van die verplichtingen, nieuwe Trust en/of [dochter 2] , dat zouden laten gebeuren. Had BNP - anders dan zij stelt - nog niet betaald, dan hadden deze partijen zich ongetwijfeld tot BNP en/of [verzoekster] gewend, maar dat zij dat hebben gedaan is gesteld noch gebleken. Het door [verzoekster] gesuggereerde motief van samenspanning tussen BNP en [dochter 2] wordt door de in deze kwestie reeds gewezen (deels onherroepelijke) uitspraken genoegzaam ontkracht. De betwisting van [verzoekster] is er al met al een bij gebrek aan wetenschap, die naar het voorkomt "pour besoin de la cause", met het oogmerk van vertraging, is gedaan. [verzoekster] stelt ook niet dat zij bij BNP of de Royal Court om inzage in de betalingsbewijzen heeft gevraagd. Het voeren van een nieuw geding in Jersey, zoals het verweer van [verzoekster] impliceert, voor het verkrijgen van een naar het lokale recht overbodige nieuwe vaststelling van de omvang van de vordering mist dan ieder redelijk doel. Er is, anders dan [verzoekster] betoogt, geen sprake van enig gevaar dat zij in Curaçao zal worden uitgewonnen voor meer dan zij BNP ingevolge de onherroepelijke Jersey Vonnissen verschuldigd is.”

Het cassatiemiddel klaagt in de kern dat uit de Jersey vonnissen niet volgt (i) dat BNP daadwerkelijk een vordering heeft en tot verhaal en executie bevoegd is en (ii) wat de precieze omvang is van de betalingsverplichting van BNP. Bij die stand van zaken zijn, aldus het uitgangspunt van de middelonderdelen, verdere executiehandelingen niet mogelijk en had het hof het verzoek van BNP tot verkoop van de beslagen aandelen in Croci moeten afwijzen.14 Alvorens ik de klachten bespreek, ga ik nader in op (i) de procedure van art. 474c e.v. RvC; (ii) de Jersey vonnissen als executoriale titel; (iii) de in 2.9 vermelde exequaturprocedure en (iv) het bepaalde in art. 441 RvC.
(i) Executoriaal beslag op aandelen (art. 474c e.v. RvC)

Het Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering van Curaçao is bij Landsverordening van 29 april 2005 volledig nieuw vastgesteld.15 Die keuze is ingegeven door de omvang van de door te voeren wijzigingen als gevolg van de herziening van het Burgerlijk Wetboek, en tevens als gelegenheid aangegrepen om andere wenselijke wijzigingen aan te brengen en het taalgebruik te moderniseren en aan te passen.16

De onderhavige procedure ziet op het executoriaal beslag op aandelen in een besloten vennootschap (B.V.). Dit is geregeld in de afdeling “Executoriaal beslag op aandelen op naam in naamloze vennootschappen, besloten vennootschappen, vennootschappen met beperkte aansprakelijkheid en Aruba vrijgestelde vennootschappen”, art. 474c e.v. RvC.
De Curaçaose regering had aanvankelijk niet het voornemen om deze afdeling op te nemen, maar is daartoe onder aandrang vanuit de advocatuur en de off shore-sector op teruggekomen. Daarbij is de in Nederland sedert 1972 geldende regeling, die per 1 januari 1992 was aangepast aan het nieuwe executie- en beslagrecht, overgenomen.17

Executie van aandelen in een besloten vennootschap geschiedt volgens deze regeling kort gezegd als volgt.18
Eerst dient beslag te worden gelegd door aanzegging daarvan aan de vennootschap bij deurwaardersexploot (art. 474c lid 1 aanhef en onder a RvC). In het deurwaardersexploot dient o.m. de executoriale titel te worden vermeld uit hoofde waarvan het beslag wordt gelegd (art. 474c lid 1 aanhef en onder c RvC). De art. 474g en 474h RvC vormen vervolgens het sluitstuk van het executoriaal beslag op aandelen. De beslaglegger moet op de voet van art. 474g lid 1 RvC binnen één maand een verzoek indienen bij de rechtbank van de vestigingsplaats van de vennootschap om te bepalen dat en binnen welke termijn tot verkoop en overdracht van de aandelen kan worden overgegaan. In deze procedure worden onder andere de beslaglegger, de geëxecuteerde, de vennootschap en eventuele derde-belanghebbenden gehoord (art. 474g lid 2 RvC). De rechter beslist op welke wijze en onder welke voorwaarden de verkoop en overdracht dienen te geschieden (art. 474g lid 3 RvC). Daarbij dient hij rekening te houden met de geldende wettelijke en statutaire beperkingen ter zake van vervreemding van de aandelen (art. 474g lid 4 RvC). De rechter wordt geacht met inachtneming daarvan een wijze van verkoop te bevelen, die resulteert in een maximale opbrengst voor de beslaglegger. Van Daal concludeert dat de rechter iedere verkoop en levering kan vaststellen die hem in de gegeven omstandigheden geraden voorkomt en dat het opstellen van een beschikking als bedoeld in art. 474g lid 1 RvC in ieder geval veel zal vergen van het vernuft en de precisie van de rechter.19

Art. 430 RvC regelt welke titels executoriale kracht hebben. Een beslissing van een buitenlandse rechter levert in beginsel geen executoriale titel op (art. 431 RvC), tenzij de uitvoerbaarheid voortvloeit uit een verdrag.
In deze zaak zijn het Jersey Trial Judgment en de Act of Court uitvoerbaar verklaard op grond van het Nederlands-Brits Executieverdrag (hierna: het Verdrag).23 Niet ter discussie staat dat dit Verdrag op deze vonnissen van toepassing is.24

Art. V van het Verdrag luidt in de oorspronkelijke Nederlandse en Engelse tekst als volgt:

Een in één van de Verdragsstaten gewezen vonnis, volgens hetwelk een geldsom is verschuldigd, wordt dus in een andere Verdragsstaat ten uitvoer gelegd als geen van de weigeringsgronden zich voordoet. In de memorie van toelichting bij de Rijkswet tot goedkeuring van het Verdrag is vermeld dat de hoogte van de geldsom uit het vonnis zelf moet blijken en dat, indien dit niet het geval is, dan voor uitvoerbaarheid een nadere rechterlijke beslissing is vereist.25

Voor tenuitvoerlegging van een vonnis op grond van het Verdrag is nog wel verlof (exequatur) vereist (art. VII Verdrag). De exequaturprocedure is geregeld in art. 985 e.v. RvC. In deze procedure moet worden onderzocht of is voldaan aan de voorwaarden voor uitvoerbaarheid die voortvloeien uit het Verdrag. Als eenmaal een exequatur is verleend kan het buitenlandse vonnis ten uitvoer worden gelegd. Het ligt voor de hand dat de daadwerkelijke tenuitvoerlegging wordt beheerst door het recht van het land waar tenuitvoerlegging wordt verzocht, in dit geval Curaçao.30 Voor tenuitvoerlegging door middel van executoriaal beslag op aandelen moet dus de procedure van art. 474c e.v. RvC worden gevolgd.

BNP heeft in de exequaturprocedure de uitvoerbaarverklaring van de Jersey vonnissen verzocht en dit verzoek is door het GEA bij beschikking van 29 augustus 2019 toegewezen. [verzoekster] heeft in het door haar ingestelde appel aangevoerd dat het Jersey Trial Judgment geen veroordeling inhoudt en dat op basis van de Act of Court niet kan worden vastgesteld voor welke bedragen [verzoekster] BNP zou moeten vrijwaren, omdat zulks afhankelijk is van de vraag of en in hoeverre BNP heeft voldaan aan hetgeen waartoe zij is veroordeeld.31 In zijn beschikking van 14 april 2020 heeft het hof in rov. 3.24 geoordeeld dat de Trial Judgment en de Act of Court voldoen aan de eis van artikel V lid 1 Verdrag dat ingevolge een vonnis “een geldsom is verschuldigd”. Vervolgens heeft het hof in rov. 3.25 overwogen dat het beloop – het bedrag – van de geldsom niet in de vonnissen wordt genoemd maar wel wordt bepaald. Daarna overweegt het hof in rov. 3.26 ten overvloede dat “a fortiori aan de eis voldaan is als het ‘Fourth Certificate’ erbij betrokken wordt”. Dat is geen vonnis waarvoor een exequatur moet worden verkregen, aldus het hof, maar kan worden gezien als een geschrift als bedoeld in art. VII lid 2 letter b van het Verdrag (rov. 3.27).32 Vervolgens heeft het hof in het dictum de Jersey vonnissen erkend en BNP verlof verleend om het Jersey Trial Judgment en de Act of Court jegens [verzoekster] in Curaçao ten uitvoer te leggen.

Art. 441 RvC is opgenomen in Boek 2, titel 2, afdeling 1. Deze afdeling bevat voorschriften voor executoriaal beslag op roerende zaken die geen registergoederen zijn.
In de leden 1 en 2, die gelijkluidend zijn aan het eerste en tweede lid van het Nederlandse art. 441 Rv, is het volgende bepaald:

1. 1. Het beslag kan slechts worden gedaan voor een vordering waarvan het geldelijk beloop bepaalbaar is.

2. 2. Indien de vordering niet is vereffend, worden na het beslag alle verdere vervolgingen gestaakt, totdat de vereffening is geschied.

Het bepaalde van art. 441 Rv geldt naar zijn aard ook voor beslag op andere goederen33, en daarmee dus ook voor het executoriaal beslag op aandelen.

Art. 441 RvC is niet nader toegelicht. Voor de uitleg daarvan dient dus te worden teruggegrepen op de toelichting bij de Nederlandse bepaling.

Eerder dat jaar had de Hoge Raad bij arrest van 24 januari 1935 geoordeeld over de vraag of een notariële akte een executoriale titel in de zin van art. 436 (oud) Rv opleverde, nu uit die akte zelf het verschuldigde bedrag niet bleek. De Hoge Raad oordeelde dat dat geen vereiste is voor de tenuitvoerlegging, zo lang duidelijk is op welke wijze het krachtens de akte verschuldigde bedrag kan worden vastgesteld:36

Meijers refereerde in zijn noot bij het arrest van 27 december 1935 aan dit eerdere arrest uit januari 1935. Hij concludeerde dat de Hoge Raad in zijn latere arrest terecht had beslist dat weliswaar bij een niet vereffende vordering de voortgang van de executie op de vereffening zal moeten wachten, maar dat dat niet meebrengt dat niet op basis van de titel (in het geval van het arrest: een vonnis waarin een veroordeling tot schadevergoeding op te maken bij staat is opgelegd) executoriaal beslag kon worden gelegd.

In de toelichting bij de wijziging van het Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering in verband met de invoering van de Boeken 3, 5 en 6 BW wordt, geheel in lijn met het voorgaande, vooropgesteld dat het eerste lid van art. 441 Rv (alsook van art. 504a lid 1 Rv) voor het leggen van beslag niet de eis van vereffenbaarheid van de vordering stelt, maar slechts dat het gaat om een vordering waarvan het geldelijk beloop nu of later bepaalbaar is. Dat is, aldus de toelichting, bijvoorbeeld het geval bij een veroordeling tot vergoeding van schade op te maken bij staat.37

Het tweede lid van art. 441 Rv, voorheen de tweede volzin van art. 441, geeft een voorschrift indien de vordering niet is vereffend. Daarmee wordt bedoeld dat de omvang van de vordering niet uit de executoriale titel blijkt.38
Art. 441 lid 1 Rv staat toe, als vermeld, dat in dergelijke gevallen (zonder verlof van de voorzieningenrechter)39 executoriaal beslag wordt gelegd op basis van het vonnis waarin de veroordeling is uitgesproken, ook al staat het beloop van de vordering nog niet vast. Het beslag kan volgens art. 441 lid 2 Rv echter pas worden geëxecuteerd als dat wel het geval is.40 Doel daarvan is te verzekeren dat niet meer goederen worden verkocht dan voor verhaal voor de vordering nodig zou blijken te zijn.41 Zodra het bedrag van de vordering vaststaat, kan het beslag worden geëxecuteerd op basis van het vonnis waarin de veroordeling is uitgesproken; daarvoor is geen nieuwe executoriale titel nodig.42

Volgens Van Mierlo is het praktische belang van art. 441 Rv gering omdat de schuldeiser in spoedeisende gevallen in kort geding een voorschot op het hem toekomende bedrag kan vorderen en na toewijzing daarvan executoriaal beslag kan leggen.43

Terzijde merk ik nog op dat het hof, in cassatie niet bestreden, in de eerste twee volzinnen van rov. 2.7 heeft overwogen dat tussen partijen niet ter discussie lijkt te staan dat het geldelijk beloop van de vordering voldoende bepaalbaar is voor het leggen en handhaven van executoriaal beslag.
Slotsom

Op basis van het voorgaande juridische kader kom ik tot de volgende slotsom.
Blijkt de omvang van de vordering uit de executoriale titel, dan staat daarmee vast dat zij is vereffend en dan is art. 441 lid 2 Rv dus niet van toepassing. Uit de wetsgeschiedenis van art. 441 Rv valt evenwel niet af te leiden dat de omvang van de vordering moet blijken uit de executoriale titel. De wet houdt niet meer in dan dat de voortzetting van de executie pas kan aanvangen als de vordering is vereffend.44 Logischerwijs wordt de omvang van de vordering, in het geval deze niet uit de executoriale titel blijkt, dus pas daarna vastgesteld, en wel op basis van nadere gegevens. Waren deze gegevens eerder bekend, dan hadden deze immers bij het vaststellen van de executoriale titel een rol gespeeld.

Onderdeel 1 is gericht tegen rov. 2.6 van de beschikking. Het onderdeel neemt tot uitgangspunt dat het hof daarin heeft overwogen dat het niet meer nodig zou zijn om in de onderhavige procedure te toetsen aan art. 441 RvC, omdat in de exequaturprocedure reeds is getoetst aan art. V lid 1 van het Verdrag. Volgens het onderdeel is dat oordeel dan rechtens onjuist, omdat de vereisten uit het RvC geheel los staan van de eisen uit het Verdrag. Volgens het onderdeel speelt art. 441 RvC juist in deze zaak een belangrijke rol, omdat in de exequaturprocedure enkel een executoriale titel is verkregen voor een vordering waarvan het beloop nog niet vaststaat en uit de Jersey vonnissen niet blijkt voor welk bedrag BNP [verzoekster] moet vrijwaren.

Het uitgangspunt van het onderdeel is onjuist. De eerste volzin van rov. 2.6, in het bijzonder de passage “al aangenomen dat (…) nog plaats is voor toetsing aan artikel 441 Rv” moet m.i. aldus worden gelezen dat het hof in het midden heeft gelaten of in de onderhavige procedure nog aan art. 441 RvC moet worden getoetst.
Anders dan het onderdeel veronderstelt, zijn de rov. 2.7 en 2.8 dan ook niet ten overvloede gegeven.
Het onderdeel faalt daarom.

Onderdeel 2, dat twee subonderdelen bevat, is gericht tegen rov. 2.7.
Kernklacht van subonderdeel 2.1 is dat het oordeel van het hof dat de vordering voldoende is vereffend, rechtens onjuist is, omdat deze vraag uitsluitend kan worden beantwoord aan de hand van de executoriale titel zelf. De executoriale titel bestaat in dit geval echter enkel uit de Jersey Trial Judgment en de Act of Court van 11 september 2017, waaruit niet volgt wat de precieze betalingsverplichting van [verzoekster] is. Door acht te slaan op andere documenten, waaronder het Fourth Certificate, zou het hof feitelijk zijn overgegaan tot tenuitvoerlegging van een vreemd vonnis waarvoor geen exequatur is verleend, en daarmee een rechtens onjuiste beslissing hebben gegeven.
Subonderdeel 2.2 klaagt dat het oordeel van het hof dat de vordering van BNP voldoende duidelijk blijkt uit de Acts of Court en het Fourth Certificate, onvoldoende is gemotiveerd. Volgens het subonderdeel is het hof met dat oordeel voorbijgegaan aan de essentiële stelling van [verzoekster] dat de vraag of de vordering is vereffend in de zin van art. 441 RvC enkel kan worden beoordeeld aan de hand van de vonnissen waarvoor exequatur is verleend, en dat daarbij geen andere uitspraken en documenten kunnen worden betrokken, omdat zich dit niet verdraagt met art. 985 en 474g RvC.

M.i. falen de subonderdelen op grond van hetgeen ik hierboven onder 3.25 en 3.26 heb vermeld, kort gezegd, dat art. 441 RvC niet vereist dat het bedrag van de vordering uit de executoriale titel blijkt en dat het hof bij de beoordeling van het verzoek om executoriale verkoop van de aandelen te bepalen, acht kon slaan op andere gegevens dan de uitvoerbaar verklaarde vonnissen zelf, zoals het in rov. 2.7 ook heeft gedaan. Daarin ligt reeds een verwerping besloten van het betoog van [verzoekster] , dat dit enkel aan de hand van de executoriale titel kan worden beoordeeld. Aan het slot van rov. 2.7 heeft het hof bovendien uitdrukkelijk overwogen dat de vordering voldoende is vereffend, en dat daaraan niet afdoet dat het Certificate geen vonnis is, niet in een procedure op tegenspraak is gewezen en dat het niet in de exequaturprocedure is erkend. Daarmee heeft het hof kenbaar op het betoog van [verzoekster] gerespondeerd.

Ook onderdeel 2 kan daarom niet tot cassatie leiden.

Onderdeel 3 is gericht tegen rov. 2.8. Het valt uiteen in twee subonderdelen.
Subonderdeel 3.1 heeft betrekking op het oordeel dat (i) het onwaarschijnlijk is dat de functionaris van het Royal Court onjuist heeft verklaard en (ii) dat de beschuldigingen van [verzoekster] dat BNP nog niet heeft betaald of de Royal Court op dit punt zou hebben misleid, genoegzaam zijn ontkracht. Volgens het subonderdeel kan dit niet rechtvaardigen waarom het hof zijn oordeel dat de vorderingen van BNP voldoende zijn vereffend kon baseren op drie Acts of Court en het Certificate waarvoor geen exequatur is verleend. Volgens het subonderdeel heeft het hof hiermee een onjuist, dan wel onbegrijpelijk oordeel gegeven.

Zoals hiervoor al vermeld, kon het hof bij zijn beoordeling of de vordering is vereffend, acht slaan op andere documenten dan de uitvoerbaar verklaarde vonnissen, waaronder dus ook de Acts of Court en het Fourth Certificate. Het hof is dus niet van een onjuiste rechtsopvatting uitgegaan door deze in zijn beoordeling te betrekken, zodat de rechtsklacht van het subonderdeel faalt.

De motiveringsklacht komt erop op neer dat het hof door deze documenten in zijn beoordeling te betrekken, voorbij is gegaan aan het betoog van [verzoekster] dat zij (kort gezegd) op onjuiste gegevens of valse stukken zijn gebaseerd, en dat BNP nog niet zou hebben betaald.
Het hof heeft dat betoog verworpen, onder meer door erop te wijzen dat onwaarschijnlijk is dat BNP kostbare pogingen tot verhaal zou ondernemen als zij nog niet zou hebben betaald. Ook is volgens het hof aannemelijk dat de crediteuren van [verzoekster] en BNP zich in dat geval tot [verzoekster] zouden wenden, maar is dat niet gebleken. Voor samenspanning tussen BNP en [dochter 2] bestaat volgens het hof geen aanwijzing. Al met al komt het betoog van [verzoekster] volgens het hof neer op een betwisting bij gebrek aan wetenschap; [verzoekster] heeft ook niet gesteld dat zij heeft gevraagd om inzage in de betalingsbewijzen bij BNP of de Royal Court. Met deze overwegingen heeft het hof uitvoerig gemotiveerd waarom er geen aanwijzingen zijn dat de Acts of Court en het Fourth Certificate op onjuiste gegevens of valse stukken zijn gebaseerd. De overwegingen worden bovendien op zichzelf niet bestreden. Ook daarop loopt de motiveringsklacht van subonderdeel 3.1 stuk.

Subonderdeel 3.2 richt een motiveringsklacht tegen het oordeel aan het slot van rov. 2.8, dat er geen sprake is van enig gevaar dat [verzoekster] in Curaçao voor meer zal worden uitgewonnen dan zij BNP ingevolge de onherroepelijke Jersey vonnissen is verschuldigd. Dit kan volgens het subonderdeel pas met zekerheid worden gezegd wanneer in Curaçao een executoriale titel voorhanden is, bestaande uit een uitvoerbaar verklaard vonnis van de Jersey Courts, waaruit blijkt dat de vordering van BNP is voldoende vereffend. Een dergelijke executoriale titel is er op dit moment niet, omdat het bedrag niet volgt uit de uitvoerbaar verklaarde vonnissen, aldus het subonderdeel.

Het subonderdeel wijst er op zichzelf terecht op, dat de uit art. 441 RvC voortvloeiende eis dat de vordering is vereffend, tot doel heeft te voorkomen dat een reeds gelegd beslag voor een groter bedrag wordt uitgewonnen dan later verschuldigd blijkt te zijn (hiervoor onder 3.22). Anders dan het subonderdeel veronderstelt, is hiervoor echter niet noodzakelijk dat het bedrag van de vordering uit de executoriale titel blijkt. Het subonderdeel vormt in zoverre een herhaling van eerdere subonderdelen, en faalt om dezelfde reden.

Onderdeel 3 faalt daarmee in zijn geheel.

Onderdeel 4 is voorgesteld op voorwaarde dat een van de voorgaande onderdelen slaagt. Nu die voorwaarde niet is vervuld, faalt het eveneens.