Uitspraken

In cassatie kan van de volgende feiten worden uitgegaan:1

(i) In de hoofdzaak vordert de provincie onteigening in verband met de reconstructie van de provinciale weg N211/Wippolderlaan. In het KB is op grond van de artikel 72a Ow onder meer het volgende perceelsgedeelte aangewezen ter onteigening (hierna: het perceelsgedeelte):

‒ een gedeelte ter grootte van 7.285 m² van het perceel kadastraal bekend gemeente Wateringen, sectie C, nummer 6818, in totaal groot 22.703 m² (grondplannummer 34).

De provincie is eigenaar van het perceelsgedeelte en in het KB ook als zodanig aangewezen.

(ii) Op het perceelsgedeelte staat een tankstation met fastfoodrestaurant (hierna: het Tankstation). Ter zake de exploitatie van (een deel van) het Tankstation zijn overeenkomsten gesloten tussen [betrokkene 1] en BP (huur) en daarnaast tussen BP en McDonald’s (onderverhuur).

(iii) Bij aanvang van onderhavige procedure waren de provincie, BP, McDonald’s en [A] c.s.2 partij in een civiele procedure bij deze rechtbank, geregistreerd onder zaakkenmerk C/09/603867 / HA ZA 20-1172 (hierna: zaak 20-1172). Onderwerp van geschil in die zaak was onder meer en kort gezegd het bestaan van verschillende rechten en titels ten aanzien van het (voortgezet) gebruik van het perceelsgedeelte door BP, McDonald’s en [A] c.s. In zaak 20-1172 is op 1 maart 2023 eindvonnis gewezen (hierna: het eindvonnis in zaak 20-1172).3

(iv) De provincie stelt in de dagvaarding (in deze procedure) dat zij BP en McDonald’s in deze procedure – zij het met kanttekeningen – wel als derde-belanghebbenden beschouwt en [A] c.s. niet (op dit standpunt van de provincie wordt hieronder ingegaan, voor zover nodig voor de beoordeling). Daarnaast blijkt volgens de provincie uit de kadastrale gegevens dat op het perceel waartoe het perceelsgedeelte behoort een zakelijk recht is gevestigd als bedoeld in artikel 5 lid 3 onder b van de Belemmeringenwet Privaatrecht ten behoeve van B.V. Transportnet Zuid-Holland te Voorburg.

(v) Aan de provincie zijn geen andere belanghebbenden in de zin van de Ow bekend.

(vi) Bij dagvaarding heeft de provincie aan zichzelf een schadeloosstelling van nihil aangeboden en aanvaard. Daarnaast doet de provincie het eerder op 14 juli 2022 aan BP gedane aanbod van € 50.000,00 gestand. Het eerder op 14 juli 2022 aan McDonald’s gedane aanbod is in de dagvaarding herzien van € 50.000,00 tot nihil.

In de hoofdzaak vordert de provincie dat de rechtbank bij vonnis vervroegd de onteigening uitspreekt van het hiervoor 2.1 onder (i) genoemde perceelsgedeelte, vrij van alle lasten en rechten. Tevens vordert zij dat de rechtbank:

‒ Met betrekking tot de provincie: de schadeloosstelling vaststelt op een bedrag van nihil voor alle schaden en kosten hoe ook genaamd (exclusief de kosten van juridische en deskundige bijstand), omdat de provincie het aanbod aanvaardt.

‒ Met betrekking tot huurder BP:

‒ indien BP het aanbod aanvaardt, de schadeloosstelling voor BP vaststelt op een bedrag van € 50.000,00 voor alle schaden en kosten hoe ook genaamd (exclusief de kosten van juridische en deskundige bijstand).

‒ indien BP het aanbod niet aanvaardt, het voorschot op de schadeloosstelling bepaalt op 100% van het aangeboden bedrag van € 50.000,00 en bepaalt dat de provincie zekerheid voor voldoening van de schadeloosstelling mag stellen door 100% van het aangeboden bedrag als voorschot te betalen.

‒ Met betrekking tot onderhuurder McDonald’s:

‒ indien McDonald’s het aanbod aanvaardt, de schadeloosstelling voor McDonald’s vaststelt op een bedrag van nihil voor alle schaden en kosten hoe ook genaamd (exclusief de kosten van juridische en deskundige bijstand).

‒ indien McDonald’s het aanbod niet aanvaardt, het voorschot op de schadeloosstelling bepaalt op 100% van het aangeboden bedrag van nihil en bepaalt dat de provincie zekerheid voor voldoening van de schadeloosstelling mag stellen door 100% van het aangeboden bedrag als voorschot te betalen.

‒ Zowel met betrekking tot huurder BP als onderhuurder McDonald’s:

‒ tot deskundigen benoemt: mr. J.R. Vermeulen, ir. C.A.G. Kea en C.G. Plomp.

‒ een datum en locatie bepaalt voor de plaatsopneming door deskundigen.

Bij vonnis van 5 april 2023 heeft de rechtbank Den Haag de vorderingen van [A] c.s., BP en McDonald’s tot tussenkomst afgewezen.4 De dragende overwegingen van het vonnis laten zich als volgt samenvatten:

Het geschil en de beoordeling daarvan in de incidenten

a. Op grond van art. 3 lid 2 Ow kunnen derde-belanghebbenden, waaronder huurders, onderhuurders en bezitters de rechtbank verzoeken om tussenkomst in een onteigeningsprocedure. Uit art. 3 lid 3 Ow volgt dat als de gestelde hoedanigheid van de derde-belanghebbende wordt betwist, tussenkomst niet wordt toegelaten. Bij de beoordeling van de incidenten neemt de rechtbank tot uitgangspunt dat art. 3 lid 3 Ow de strekking heeft vertraging van de onteigeningsprocedure te voorkomen. De onteigeningsprocedure is naar haar aard een procedure die gericht is op een spoedige afwikkeling en die geen ruimte biedt voor beslissingen over rechtsverhoudingen. (onder 3.4)

b. In dit geval wordt de door [A] c.s. gestelde hoedanigheid van bezitter door de provincie betwist, zodat [A] c.s. op de voet van art. 3 lid 3 Ow niet worden toegelaten als interveniënten. Dit geldt ook voor McDonald’s, gelet op het standpunt van de provincie ten aanzien van de opschortende voorwaarde in de (onder)huurovereenkomst. (onder 3.5)

c. Ook BP wordt niet toegelaten als interveniënt in deze procedure. Naar het oordeel van de rechtbank kan degene die huurt van een onbevoegd verhuurder niet worden aangemerkt als ‘huurder’ in de zin van art. 3 lid 2 Ow. Omdat de provincie in dit geval de bevoegdheid van [A] c.s. om het perceelsgedeelte aan BP te verhuren betwist, staat het bepaalde in art. 3 lid 3 Ow dus ook aan de tussenkomst van BP in de weg. (onder 3.6)

d. Het voorgaande betekent dat [A] c.s., BP en McDonald’s hun beweerdelijke rechten niet in deze onteigeningsprocedure, maar in een andere procedure geldend moeten maken, waarna aanspraak kan worden gemaakt op de (eventueel) in deze procedure vastgestelde en te consigneren schadevergoeding. In die zin zijn [A] c.s., BP en McDonald’s wel aan te merken als derde-belanghebbenden in deze procedure. (onder 3.7)

e. Dat in zaak 20-1172 – waarin zoals hiervoor overwogen onder meer onderwerp van geschil waren de rechten en titels van het (voortgezet) gebruik van het perceelsgedeelte door BP, McDonald’s en [A] c.s. – inmiddels eindvonnis is gewezen, maakt het oordeel in de incidenten niet anders. De rechtbank neemt daarbij tot uitgangspunt dat in zaak 20-1172 hoger beroep kan worden ingesteld, nu de termijn van drie maanden als bedoeld in art. 339 lid 1 Rv nog niet is verstreken. Van enige bindende kracht van beslissingen vervat in het eindvonnis in zaak 20-1172 kan – voor zover al relevant voor het oordeel in de incidenten in deze procedure – dus geen sprake zijn. (onder 3.8)

f. De afwijzing van de incidentele vorderingen tot tussenkomst van BP en McDonald’s leidt tot slot ertoe dat ook hun (voorwaardelijk ingestelde) vorderingen tot het verlenen van uitstel voor een inhoudelijke reactie op de dagvaarding moet worden afgewezen. (onder 3)

Het geschil en de beoordeling daarvan in de hoofdzaak

g. De bepaling van een voorschot voor [A] , BP en McDonald’s kan gelet op de betwisting van hun hoedanigheid als tussenkomende partij achterwege blijven. (onder 4.5)

h. De rechtbank dient op grond van art. 54j Ow zich te laten voorlichten door deskundigen voor de begroting van de schadeloosstelling van (in ieder geval) de derde-belanghebbenden [A] , BP en McDonald’s. (onder 4.6)

i. Ondanks dat aan [A] c.s., BP en McDonald’s niet zal worden toegestaan om tussen te komen in deze procedure, komen (ook) aan hen als derde-belanghebbenden wel rechten toe op grond van de Onteigeningswet, waaronder ten aanzien van de vaststelling van de schadeloosstelling (door deskundigen). Daarom zal de rechtbank hen in de gelegenheid stellen om zich alsnog over de voorgenomen benoeming van deskundigen uit te laten. (onder 4.8)

j. Voorafgaand aan de plaatsopneming door deskundigen kunnen [A] c.s., BP en McDonald’s schriftelijke stukken wisselen, ook kunnen zij bij die plaatsopneming met hun advocaten aanwezig zijn en een mondelinge toelichting geven. (onder 4.10)