Uitspraken

Deze octrooizaak gaat in de nu voorliggende cassatieberoepen alleen over processuele kwesties1. Google heeft, na daartoe verlof te hebben verkregen bij beschikking van 22 september 2020 (de VRO-beschikking), een zaak over octrooi-inbreuk aangebracht bij de rechtbank Den Haag conform het Versneld Regime in Octrooizaken (VRO-regime)2. Sonos heeft een bevoegdheidsincident opgeworpen en de rechtbank Den Haag heeft zich relatief onbevoegd verklaard en de zaak verwezen naar de rechtbank Midden-Nederland (het Onbevoegdheidsvonnis). Daarbij heeft de rechtbank in rov. 2.6 aangegeven dat zij de zaak verwijst in de staat3 waarin deze zich bevindt, daaronder begrepen de processuele beslissingen zoals neergelegd in de VRO-beschikking. Tegen deze beslissing heeft Sonos met een beroep op de aanwezigheid van doorbrekingsgronden voor het rechtsmiddelenverbod appel ingesteld bij het hof Den Haag en zij heeft tevens twee incidentele vorderingen ingesteld. Bij arrest van 27 juli 2021 heeft het hof Den Haag eerst deze incidentele vorderingen afgewezen. Daarna heef het hof bij arrest van 31 mei 2022 Sonos niet-ontvankelijk verklaard in haar hoger beroep wegens gebrek aan belang gelet op het voor haar positieve resultaat in de octrooi-inhoudelijke hoofdzaak vanwege het eindvonnis van de rechtbank Midden-Nederland (waar Google ongelijk heeft gekregen). Het hof is in dit arrest desondanks ingegaan op de door Sonos aan de orde gestelde kwestie of de rechtbank Den Haag bevoegd was om de rechtbank Midden-Nederland te wijzen op de processuele beslissingen in de VRO-beschikking. Dat is volgens het hof onjuist en dit is meegewogen in het kader van het kostenoordeel met de negatief beoordeelde vraag of sprake was van misbruik van procesrecht door Sonos, aanleiding voor het hof om de proceskosten zelfs te compenseren. Beide partijen hebben cassatieberoep ingesteld tegen de arresten van het Haagse hof en Google heeft in cassatie andermaal een integrale proceskostenveroordeling gevorderd wegens misbruik van procesrecht door Sonos. Ik meen dat gelet op Giskus/BMG4niet wordt toegekomen aan inhoudelijke behandeling van zowel het principale als het incidentele cassatieberoep, omdat een rechtsmiddelenverbod geldt en de beiderzijds gestelde doorbrekingsgronden niet opgaan, zodat deze zaak in cassatie niet voorbij de voorvraag komt of sprake is van een slagend beroep op doorbrekingsgronden. Beide cassatieberoepen dienen dan, hoewel ontvankelijk, vervolgens om die reden te worden verworpen. Voor het halen van de hoge drempel van misbruik van procesrecht (in cassatie) is in mijn ogen onvoldoende aangevoerd door Google. Uit de inhoudelijke bespreking ten overvloede van de cassatiemiddelen komt naar voren dat alleen de klacht in het onvoorwaardelijk incidenteel cassatieberoep van Google over de kostenveroordeling in het arrest van het Haagse hof van 31 mei 2022 zou slagen. Tot cassatie kan dit in mijn ogen om de aangegeven redenen niet leiden.

Naar huidig recht is ingevolge art. 337 lid 2 Rv tussentijds hoger beroep van tussenvonnissen in beginsel uitgesloten. Hoger beroep is wel mogelijk van vonnissen waarbij een voorlopige (provisionele) voorziening is getroffen (art. 337 lid 1 Rv). Daarnaast kan hoger beroep worden ingesteld tegen tussenvonnissen ingeval de rechter dit in zijn tussenvonnis heeft bepaald. Tot 1 januari 2002 gold de omgekeerde regel: als hoofdregel kon onmiddellijk hoger beroep van een tussenvonnis worden ingesteld, tenzij de rechter dit in zijn vonnis had uitgesloten8. Verder zijn in de rechtspraak twee andere mogelijkheden gecreëerd. Zo is tussentijds hoger beroep van het tussenvonnisgedeelte in een deelvonnis mogelijk en kan die mogelijkheid ook opengesteld worden in een later tussenvonnis9. In andere gevallen is tussentijds hoger beroep niet mogelijk. Het doel hiervan is om fragmentatie van de instructie van de zaak, vertraging en processuele complicaties tegen te gaan en op die manier de doelmatigheid en snelheid van de procedure te bevorderen10. De continuïteit van de instantie wordt gewaarborgd en tegelijkertijd is een soepele afwijking mogelijk11.

De vraag rijst wat moet worden verstaan onder een tussenvonnis of tussenarrest. Art. 232 lid 1 Rv bepaalt dat de rechter, voordat hij definitief over de zaak beslist, een tussenvonnis kan wijzen. Hieruit blijkt dat een tussenvonnis of tussenarrest een uitspraak is waarin de rechter nog niet definitief over het gevorderde beslist. Het gaat dan om de vordering die de inzet is van het geding. In 2010 is de rechtspraaklijn in deze aangescherpt door uitspraken op vorderingen die gericht zijn op de voortgang of instructie van een zaak, zoals een vordering tot het bevelen van een deskundigenonderzoek, niet als deeluitspraken, maar als tussenuitspraken aan te merken, omdat daarin geen einde wordt gemaakt aan het geding omtrent enig deel van het gevorderde15.

Een eindvonnis of eindarrest geeft daarentegen een beslissing in het dictum over (een onderdeel van) hetgeen is gevorderd en maakt (in zoverre) een einde aan de instantie. Dit is het geval als een vordering in het dictum (gedeeltelijk) wordt toegewezen of afgewezen16. Bepalend is dus of het dictum van een vonnis of arrest een beslissing inhoudt waarmee aan het geding omtrent enig deel van het gevorderde een eind wordt gemaakt.

Wat betreft een uitspraak in een bevoegdheidsincident moet een onderscheid worden gemaakt tussen een uitspraak waarin de rechter het beroep op zijn absolute onbevoegdheid verwerpt en die waarin dat juist wordt gehonoreerd. Een vonnis waarin de rechter zich bevoegd verklaart, kan worden aangemerkt als een tussenvonnis. Op grond van art. 337 lid 2 Rv is tussentijds hoger beroep daarvan uitgesloten, tenzij de rechter anders heeft bepaald. Indien tussentijds hoger beroep wordt ingesteld van dat vonnis en de appellant niet-ontvankelijk wordt verklaard, is het desbetreffende arrest aan te merken als een tussenarrest. Van dat arrest is ingevolge art. 401a lid 2 Rv tussentijds cassatieberoep uitgesloten, tenzij de rechter anders heeft bepaald21. Daartegenover staat een vonnis waarin de rechter zich onbevoegd verklaart. De reden van onbevoegdheid kan zijn dat een rechter van een ander land internationaal bevoegd is of de overheidsrechter onbevoegd is vanwege een arbitraal beding en de rechtbank zich ingevolge art. 1022 lid 1 Rv onbevoegd verklaart. Met een onbevoegdverklaring wordt een einde gemaakt aan de instantie en aan de tussen partijen aanhangige procedure voor de Nederlandse overheidsrechter. Deze uitspraak wordt aangemerkt als een eindvonnis of eindarrest en daartegen staat (cassatie)beroep open.

De relatieve bevoegdheid van de rechter vergt een andere benadering. De relatief bevoegde rechter is de rechter die geografisch gezien bevoegd is om kennis te nemen van een zaak. Ingevolge art. 110 lid 3 Rv is zowel tegen een vonnis waarbij het beroep op relatieve onbevoegdheid is verworpen, als tegen een vonnis waarin het beroep is gehonoreerd met verwijzing van de zaak naar de wel relatief bevoegde rechter, geen hogere voorziening toegelaten22. De reden hiervoor is dat geschillen rond relatieve bevoegdheid bij voorkeur op korte termijn beslecht moeten worden en niet ook nog door moeten werken in hogere instantie. Vertraging van de procedure moet worden voorkomen23. Verder geldt dat de rechter naar wie de zaak is verwezen, ook aan die verwijzing is gebonden. Het is niet de bedoeling dat na verwijzing een nieuwe discussie ontstaat over de vraag of de rechter naar wie is verwezen wel relatief bevoegd is. Er is sprake van een tussenvonnis24.

Het principale cassatiemiddel bestaat na een inleiding (punt 1-24) uit vier onderdelen (I-IV) die zijn onderverdeeld in subonderdelen en een voortbouwklacht (V). Onderdelen I en II gaan uit van verschillende lezingen van het oordeel van het hof over de ontvankelijkheid van Sonos’ hoger beroep, onderdeel III gaat over schorsende werking en onderdeel IV over belang bij het appel.

Onderdeel I bestaat uit twee subonderdelen en is gericht tegen rov. 8 van het arrest van 31 mei 2022 in de hoofdzaak en gaat uit van de lezing dat het hof Sonos alleen niet-ontvankelijk heeft verklaard wegens gebrek aan belang ten tijde van arrest wijzen in de hoofdzaak. Subonderdeel I(a) klaagt dat het hof dan heeft miskend dat het verweer van gebrek aan belang een verweer ten principale is. Honorering daarvan leidt volgens Sonos niet tot niet-ontvankelijkheid75. Nu het hof verder geen gronden heeft genoemd en die er ook niet zijn om Sonos niet-ontvankelijk te verklaren, was haar appel dus ontvankelijk, met de in onderdeel III beschreven gevolgen.

Sonos voert terecht aan dat een verweer dat bij het beroep geen belang bestaat, een verweer ten principale is76. De Hoge Raad is immers in Eurofactor/[…], net aangehaald, teruggekomen van zijn eerdere rechtspraak waarin in bepaalde gevallen een geslaagd beroep op ontbreken van belang tot niet-ontvankelijkheid leidde. Sindsdien leidt zo’n verweer tot verwerping. Voor niet-ontvankelijkheid is alleen nog plaats in gevallen waarin op processuele gronden aan de behandeling van de zaak ten principale niet wordt toegekomen. De klacht is dus in beginsel terecht voorgesteld. Er bestaat alleen geen belang bij deze klacht, omdat cassatie hier alleen tot een voor Sonos even nadelige beslissing zou leiden, te weten verwerping. Niet valt in te zien dat verwerping in plaats van niet-ontvankelijkheid hier een voor Sonos gunstigere uitkomst zou zijn 77.

Subonderdeel I(b) klaagt dat voor zover de bestreden arresten zo zou moeten worden begrepen dat het hof van oordeel was dat Sonos ook om andere redenen niet-ontvankelijk is in hoger beroep, in het bijzonder omdat het Onbevoegdheidsvonnis een niet-appellabele rolbeslissing zou zijn of dat sprake zou zijn van een appelverbod, dat niet kan worden doorbroken, dit oordeel onjuist is, althans ontoereikend is gemotiveerd wegens de in onderdeel II aangegeven redenen.

De klacht onder b, en daarmee ook heel onderdeel II, gaat uit van de l lezing dat het hof Sonos ook om andere redenen dan wegens gebrek aan belang niet-ontvankelijk heeft geacht in appel. Dat volgt echter op geen enkele wijze uit de bestreden arresten. Het hof heeft Sonos immers alleen niet ontvankelijk geacht, omdat zij gelet op de uitkomst bij de rechter naar wie is verwezen, waar zij gelijk heeft gekregen doordat de vorderingen van Google zijn afgewezen, geen belang meer heeft bij het appel tegen het Onbevoegdheidsvonnis. Bij die stand van zaken kunnen de klachten van subonderdeel I(b) en onderdeel II inhoudelijk onbesproken worden gelaten. Deze kunnen bij gebrek aan feitelijke grondslag niet tot cassatie leiden.

Onderdeel III bestaat uit twee subonderdelen III(a) en III(b).

Subonderdeel III(a) stelt dat het hof Sonos afgezien van het gebrek aan belang ontvankelijk heeft geacht, althans had moeten achten, met als gevolg dat het ingestelde appel ex art. 350 lid 1 Rv de tenuitvoerlegging van het Onbevoegdheidsvonnis van rechtswege schorste, waaronder te begrijpen zou zijn de voortzetting van de procedure bij de rechtbank Midden-Nederland. Art. 350 lid 2 Rv en art. 337 lid 2 Rv doen daar volgens de klacht niet aan af, omdat het Onbevoegdheidsvonnis een eindvonnis is, geen tussenvonnis. Ook als het hier wel een tussenvonnis zou betreffen, dan zou een redelijke uitleg van art. 337 lid 2 meebrengen dat de tenuitvoerlegging wordt geschorst als de appellant zich terecht op doorbrekingsgronden kan beroepen.

Deze klacht faalt in de eerste plaats al, voorzover tot uitgangspunt wordt genomen dat het Onbevoegdheidsvonnis een eindvonnis zou zijn in plaats van een tussenvonnis, want het is juist een tussenvonnis, zoals eerder besproken. Die primaire lezing mist dan ook feitelijke grondslag. Dat een redelijke uitleg van art. 337 lid 2 Rv zou meebrengen dat tenuitvoerlegging ook is geschorst als het wel een tussenvonnis zou zijn, vanwege het gedane beroep op doorbrekingsgronden, zoals de klacht nog in subsidiaire sleutel ingang probeert te doen vinden, is dan een hypothetische kwestie, die ik overigens inhoudelijk zie stranden, omdat dat miskent dat de doorbrekingsjurisprudentie toepassing mist bij art. 337 lid 2 Rv. Subonderdeel III(a) faalt daarom.

Sonos richt onder b een rechts-, althans motiveringsklacht tegen het arrest in de incidenten. Het hof miskent in rov. 6 volgens subonderdeel III(b) dat de incidentele vorderingen van Sonos beide onmiskenbaar erop waren gericht de tenuitvoerlegging van de in hoger beroep bestreden beslissingen te staken, in het bijzonder dat het VRO-regime niet van toepassing zou zijn in de procedure voor de rechtbank Midden-Nederland. Miskend is dat art. 223 Rv grondslag kan vormen voor een dergelijke vordering. Zou dat anders zijn, dan zou een procespartij – ook al is de werking van de bestreden uitspraak van rechtswege als gevolg van het appel geschorst – onverminderd kunnen doorgaan met de tenuitvoerlegging van de bestreden uitspraak, zoals in dit geval ook daadwerkelijk is gebeurd. De wederpartij moet een rechtsgang hebben om daartegen op te komen, althans in de omstandigheden als in deze zaak aan de orde. Een incident in een appelprocedure is daartoe het meest geëigend, nu het hof het best in staat is om te bepalen of de tenuitvoerlegging als gevolg van het bij dat hof ingestelde appel is geschorst.

Dit zie ik niet slagen, omdat het hof terecht heeft geoordeeld dat art. 223 Rv alleen ziet op materiële voorzieningen en voorzieningen ter bewaring van recht en niet om zuiver processuele beslissingen die gelden voor de duur van het geding78. Aangezien de incidentele vordering een processuele kwestie betreft, namelijk de gebondenheid aan de VRO-beschikking, en niet samenhangt met de hoofdvordering zoals bedoeld in art. 223 lid 2 Rv, die immers betrekking heeft op octrooi-inbreuk c.a., heeft het hof terecht geoordeeld dat er geen plaats is voor een voorlopige voorziening. Dat ‘er een rechtsgang moet zijn’ miskent dat de wet die tegen dit soort beslissingen heeft uitgesloten ter bevordering van een efficiënte procesvoortgang. De rechtsklacht stuit daarop af. Een motiveringsklacht heb ik verder niet kunnen ontdekken in subonderdeel III(b), zodat dit subonderdeel ook tevergeefs is voorgesteld.

Onderdeel IV bestaat uit vier subonderdelen en is gericht tegen het oordeel in rov. 8 uit het arrest in de hoofdzaak dat Sonos niet-ontvankelijk is in appel wegens gebrek aan belang. Onder a formuleert Sonos de inleidende klacht dat dit oordeel onjuist is, althans ontoereikend is gemotiveerd. Onder b werkt zij dit verder uit met de rechtsklacht dat het hof ten eerste met zijn oordeel de schorsende werking van het appel miskent, zoals bij onderdeel III beschreven, hetgeen tot gevolg heeft dat de na het instellen van het appel verrichte rechtshandelingen nietig zijn en het Onbevoegdheidsvonnis vernietigbaar is. Anders gezegd: het is dus wel mogelijk dat de procedure in eerste aanleg en het vonnis van de rechtbank Midden-Nederland dat daarvan het resultaat was ‘over’ moeten. Gelet op die omstandigheid heeft Sonos er belang bij dat in rechte komt vast te staan dat in dat geval niet opnieuw conform het VRO-regime behoeft te worden geprocedeerd. Dit zou mogelijk anders zijn geweest als Google zich bij het vonnis van de rechtbank Midden-Nederland had neergelegd, maar dat heeft zij niet gedaan. Daar komt bij dat het oordeel dat procederen op basis van het VRO-regime niet tot nadelige gevolgen heeft geleid, ontoereikend is gemotiveerd. Zoals Sonos heeft aangevoerd, lijdt zij immers schade doordat zij zich in twee afzonderlijke instanties moet verweren tegen de wat zij noemt ‘frivole’ vorderingen van Google. Zij kan die schade niet volledig op Google verhalen, aldus Sonos. Daar komt ook nog bij dat de Hoge Raad in een aantal situaties uitzonderingen heeft gemaakt op het terugverwijzingsverbod indien op louter processuele gronden niet aan een inhoudelijke behandeling is toegekomen79, waar de klacht een parallel op trekt.

Deze klacht kan om verschillende redenen niet tot cassatie leiden. Voor zover de klacht van subonderdeel IV(b) voortbouwt op onderdeel III, kan dit om de bij de bespreking van dat onderdeel aangegeven redenen niet slagen. De klacht gaat er verder van uit dat het appel hier schorsende werking zou hebben en mist daarmee wat dat betreft feitelijke grondslag, omdat daarvan geen sprake is, zoals eerder besproken. Daarnaast heeft Sonos geen belang bij deze klacht. In weerwil van Sonos’ betoog is, zo volgt uit de inleidende analyse van deze conclusie, in het Onbevoegdheidsvonnis aan de rechtbank Midden-Nederland geen procesrechtelijk regime ‘opgelegd’, nu de betreffende processuele beslissingen al waren genomen in de VRO-beschikking en art. 74 lid 3 Rv meebrengt dat de rechtbank Midden-Nederland hier na verwijzing in beginsel behoudens uitzonderingen aan gebonden was. De rechtbank Midden-Nederland heeft vervolgens bij rolbeslissing van 7 april 2021 (zelfstandig) aangegeven dat de door de Haagse rechtbank genomen processuele beslissingen na verwijzing werden gehandhaafd. Zodoende ontbreekt belang bij het in rechte komen vaststaan dat na eventuele vernietiging van het Onbevoegdheidsvonnis niet opnieuw conform het VRO-regime zou dienen te worden geprocedeerd. Dat kan immers met cassatie niet worden bereikt.

De klacht dat het oordeel dat procederen op basis van het VRO-regime niet tot nadelige gevolgen heeft geleid ontoereikend is gemotiveerd, omdat Sonos schade lijdt doordat zij zich in twee afzonderlijke instanties moet verweren tegen de frivole vorderingen van Google, mist het punt dat het hof hier klaarblijkelijk heeft bedoeld met ‘nadelige gevolgen’ dat zij in eerste instantie in het vonnis van de rechtbank Midden-Nederland in het gelijk is gesteld, zodat de uitkomst van dat geschil in eerste aanleg in die zin niet voor haar nadelig was. Het is aan Sonos zelf te wijten dat zij over een in beginsel niet-appellabele beslissing met een beroep op doorbrekingsgronden in drie instanties blijft doorprocederen, parallel aan de procedure in de verwezen zaak, welke laatste procedure zij in eerste aanleg uiteindelijk heeft gewonnen. Het is haar eigen keuze om op twee borden te blijven schaken hier; zij had zich ook bij het Onbevoegdheidsvonnis neer kunnen leggen en allen in Midden-Nederland door kunnen gaan. Voor de bepleite parallellen zie ik geen aansprekende reden. Subonderdeel IV(b) treft in mijn ogen geen doel.

Subonderdeel IV(c) klaagt dat de passage uit rov. 8 dat Sonos zelf ook te kennen heeft gegeven dat door het hoger beroep tegen het eindvonnis het procederen onder het VRO-regime niet ongedaan kan worden gemaakt niet afdoet aan het voorgaande, omdat de betreffende stellingen slechts zien op de omstandigheid dat het feitelijk niet mogelijk is om procederen onder het VRO-regime ongedaan te maken. De procedure kan volgens Sonos wel opnieuw worden gevoerd, hetgeen iets anders is.

Mij lijkt belang te ontbreken bij deze klacht tegen een niet dragende passage uit rov. 8 van het arrest in de hoofdzaak.

Subonderdeel IV(d) klaagt dat het hof met de passage in rov. 8 dat de in het eindvonnis van de rechtbank Midden-Nederland uitgesproken proceskostenveroordeling ook de proceskosten van de behandeling van het bevoegdheidsincident bij de rechtbank Den Haag omvat, zodat ook geen proceskostenbelang resteert voor Sonos bij hoger beroep tegen het Onbevoegdheidsvonnis, is miskend dat vanwege de mogelijkheid dat die kostenveroordeling wordt vernietigd, wel belang resteert bij de beoordeling van de juistheid van de verwijzingsbeslissing.

Ook hier zie ik niet wat het belang in cassatie is bij deze klacht. De aangevallen passage zou miskennen dat het vonnis van de rechtbank Midden-Nederland vernietigbaar is, maar dat volg ik niet. Wat het hof bedoelt, is dat er ook geen ‘proceskostenbelang’ resteert, omdat in de proceskostenveroordeling in het vonnis van de rechtbank Midden-Nederland in de inbreukzaak c.a. ook een kostencomponent is begrepen gemoeid met het relatieve bevoegdheidsincident bij de Haagse rechtbank. Als dat vonnis vernietigd zou worden in appel, wordt er door dat betreffende hof (Arnhem-Leeuwarden) immers opnieuw geoordeeld over de proceskosten met inbegrip van die gemoeid met het onbevoegdheidsincident. Dat heeft het hof volgens mij dan ook niet miskend, zodat subonderdeel IV(d) niet opgaat.

Onderdeel V is een veegklacht en behoeft geen afzonderlijke bespreking.

Het principale cassatieberoep is daarmee tevergeefs voorgesteld.

Het incidentele cassatiemiddel bestaat uit zes onderdelen, waarvan onderdelen I-V zijn gericht tegen het arrest van 31 mei 2022 in de hoofdzaak en onderdeel VI tegen het arrest van 27 juli 2021 in de incidenten.

Onderdeel I is gericht tegen rov. 9 en 10 van het arrest uit de hoofdzaak en klaagt dat het hof ofwel de appelverboden van art. 110 lid 3 Rv en art. 337 lid 2 Rv heeft miskend, ofwel voorbij is gegaan aan essentiële stellingen dienaangaande van Google80. In het licht van die appelverboden was voor de beslechting in appel niet relevant, zo luidt de klacht, of het standpunt van Sonos over de bevoegdheid van de Haagse rechtbank om in het Onbevoegdheidsvonnis te bepalen dat de in de VRO-beschikking bepaalde termijnen gehandhaafd werden al dan niet juist was, en bestond er geen aanleiding voor Sonos om in (tussentijds) hoger beroep te gaan van het Onbevoegdheidsvonnis. Een appelverbod behelst immers dat tegen de betreffende beslissing geen hoger beroep kan worden ingesteld, hoe onjuist die beslissing ook moge zijn, waarmee er ook geen aanleiding kan zijn om toch hoger beroep in te stellen. Dat geldt in ieder geval ook voor het appelverbod van art. 337 lid 2 Rv, dat naar vaste jurisprudentie niet kan worden doorbroken, en zou wat Google betreft ook moeten gelden voor het appelverbod van art. 110 lid 3 Rv. De passage in rov. 10 dat geen sprake is van misbruik van recht en de beslissing dat er aanleiding zou zijn de proceskosten te compenseren kunnen bij die stand van zaken niet in stand blijven.

Deze klacht kan niet tot cassatie leiden, nu het hof er kennelijk van is uitgegaan, zoals hiervoor is uiteengezet, dat Sonos zich op doorbrekingsgronden heeft beroepen met betrekking tot het appelverbod van art. 110 lid 3 Rv (zie hiervoor in 4.7). Dat daarbij voorbij is gegaan aan essentiële stellingen van Google dat dat beroep op doorbrekingsgronden niet terecht is, lees ik niet in de klacht; de klacht behelst alleen dat die essentiële stellingen een beroep op appelverboden betreffen. De klacht mist daarom al doel. Ook ontbreekt belang bij deze klacht, omdat het hof Sonos niet-ontvankelijk heeft verklaard, zij het om andere redenen dan aangevoerd door Google81.

Onderdeel II bevat de klacht dat het hof in rov. 9-10 voorbij is gegaan aan essentiële stellingen van Google inhoudende dat, wat er ook zij van de bevoegdheid van de Haagse rechtbank om te bepalen dat de in de VRO-beschikking bepaalde termijnen van kracht bleven in de procedure na verwijzing, de rechtbank Midden-Nederland al kort daarna, bij rolbeschikking van 7 april 2021, zelfstandig had beslist om de in de VRO-beschikking bepaalde data te handhaven. In het licht van die rolbeslissing was de discussie over de bevoegdheid van de rechtbank Den Haag om een en ander te bepalen achterhaald82. Voor zover er al aanleiding was in hoger beroep te gaan van het Onbevoegdheidsvonnis, had Sonos na deze beslissing geen belang meer bij het hoger beroep en had zij moeten afzien van het doorzetten daarvan.

Zoals uit het voorafgaande bespreking volgt, lijkt mij deze visie van Google juist voor zover het de bij rolbeslissing zelfstandige bepaling van het procesregime betreft en heeft zij een punt dat het hof op deze essentiële stelling had moeten responderen. Maar qua uitkomst kan Google er bij cassatie op dit punt volgens mij niet beter op worden – Sonos is niet-ontvankelijk verklaard, zodat haar appel geen doel heeft getroffen. Google heeft dan ook geen belang in cassatie bij deze klacht (mede gelet op het hierna te bespreken doel treffen van Onderdeel IV).

Ik merk in dit verband nog wel op dat in weerwil van Sonos’ stellingen bij s.t. onder 23 en 88 en plta cass 27, het oordeel in rov. 9 dat de Haagse rechtbank het VRO-regime niet op mocht leggen, wel degelijk is bestreden in cassatie door Google.

In onderdeel III klaagt Google dat het hof in rov. 9-10 voorbij is gegaan aan haar essentiële stellingen over misbruik van procesrecht door Sonos, inhoudend dat Sonos haar procedurele bezwaren slechts aanvoerde om de zaak ten gronde te frustreren83, althans heeft het hof die stellingen onvoldoende gemotiveerd gepasseerd. Het onderdeel besluit ermee dat de klacht nader wordt uitgewerkt in hoofdstuk 5 t/m 784, maar licht niet toe hoe dat dan zou gebeuren.

In hoger beroep heeft Google aangevoerd dat er sprake is van misbruik van procesrecht zijdens Sonos, omdat Sonos eerst ruim vier maanden heeft gewacht met het kenbaar maken van haar relatieve bevoegdheidsbezwaren, vervolgens heeft geprobeerd het gesloten stelsel van rechtsmiddelen te doorkruisen door in een bevoegdheidsincident vernietiging van de VRO-beschikking te vragen en überhaupt de bevoegdheid te betwisten voor een ander doel dan waarvoor deze gegeven is85. Het hof heeft in rov. 10 van zijn arrest van 31 mei 2022 geoordeeld dat – gelet op zijn overweging dat de verwijzende rechtbank Den Haag niet de bevoegdheid had om de bevoegde rechtbank Midden-Nederland een procesrechtelijk regime op te leggen dat de rechtbank niet kent, en het standpunt van Sonos dus juist is – niet kan worden gezegd dat Sonos misbruik van recht heeft gemaakt door hoger beroep tegen het Onbevoegdheidsvonnis aan te tekenen.

Het hof zit op de lijn dat de Haagse rechtbank in het Onbevoegdheidsvonnis ten onrechte de rechtbank Midden-Nederland het VRO-regime heeft opgelegd, zodat het bezwaar daartegen van Sonos op zich terecht was en er daarom geen sprake is van misbruik van procesrecht door Sonos. Dat is een oordeel dat gepaard gaat met waarderingen van feitelijke aard en de tegenovergestelde argumentatie van Google dat Sonos zich wel aan misbruik van procesrecht heeft schuldig gemaakt is met dat oordeel impliciet verworpen. Het hofoordeel dat de Haagse rechter ten onrechte het VRO-regime aan de rechtbank in Midden-Nederland zou hebben opgelegd deel ik niet, zoals in de voorafgaande bespreking uiteen is gezet, maar van het passeren van essentiële stellingen lijkt mij hier geen sprake en het hofoordeel (of men het daar nu mee eens is of niet), is op zichzelf goed te volgen. Het standpunt van Sonos is overigens dat het juist Google is die misbruik zou hebben gemaakt van procesrecht door bij een evident relatief onbevoegde rechter een procedure te beginnen onder het VRO-regime en dat regime vervolgens ‘geëxporteerd’ te krijgen naar de wel relatief bevoegde rechter. Het hof heeft geen van beide posities van partijen over misbruik van recht gevolgd en dat lijkt mij geen blijk geven van een onjuiste rechtsopvatting of onbegrijpelijk. In dit verband is art. 3:13 lid 2 BW over van misbruik van recht van belang en Duka/Achmea86, waaruit volgt dat pas sprake is van misbruik van procesrecht of onrechtmatig handelen (als grond voor een vergoedingsplicht ter zake van alle in verband met een procedure gemaakte kosten), als het instellen van de vordering, gelet op de evidente ongegrondheid ervan, in verband met de betrokken belangen van de wederpartij achterwege had behoren te blijven. Dat is een nogal hoge drempel. Bij het aannemen van misbruik van procesrecht of onrechtmatig handelen door het aanspannen van een procedure past terughoudendheid, gelet op het recht op toegang tot de rechter dat mede gewaarborgd wordt door art. 6 EVRM.

In weerwil van het ‘procedurele kabaal’ van partijen bij het over en weer slaan op de misbruiktrom (ik wees er in de inleiding al op dat deze zaak slechts een klein radertje is in een wereldwijd octrooigevecht over smart speakers technologie, in welk type zaken dergelijke verwijten over en weer wel vaker worden gezien), is het oordeel van het hof bezien door een juist afgesteld misbruikvizier in het licht van dit aldus geschetste juridische kader niet onjuist of onbegrijpelijk te achten. Sonos heeft de relatieve bevoegdheid van de Haagse rechtbank met succes en op een moment dat dat nog procedureel kon betwist, terwijl het vervolgens doorkruisen van het gesloten stelsel van rechtsmiddelen op zichzelf nog niet op misbruik van procesrecht wijst, nu zij zich daarbij (al dan niet terecht) op doorbrekingsgronden heeft beroepen. Googles positie dat Sonos alleen een bevoegdheidsincident zou hebben opgeworpen om ten onrechte onder het VRO-regime uit te komen en dus met een ander doel dan waarvoor zo’n incident dient87, behoefde, zo al juist, niet tot een ander oordeel te leiden. Dit is geen zodanig laakbaar oogmerk dat sprake is van misbruik van bevoegdheid in de hiervoor uiteengezette zin, maar eerder het gebruik maken van procedurele mogelijkheden die het Nederlandse (octrooi)procesrecht biedt. Ongeoorloofde doelen zijn met name het louter toebrengen van schade en het louter vertragen van de procedure88. Dat het voorstelbaar zou kunnen zijn dat Sonos ook belang kan hebben bij vertraging van de procedure ten gronde89, maakt het oordeel van het hof dat hier geen sprake is van misbruik van procesrecht niet onjuist of onbegrijpelijk in cassatie-technisch opzicht. Kennelijk heeft het hof geoordeeld dat voornoemde hoge drempel hier niet is gehaald en dat lijkt mij goed te volgen. De klacht ketst hierop af.

In onderdeel IV klaagt Google dat in rov. 10 is miskend dat er ex art. 237 lid 1 Rv geen ruimte is om de proceskosten te compenseren in een geval waarin de appellant niet-ontvankelijk wordt verklaard, aangezien er dan geen sprake van is dat partijen over en weer in het gelijk worden gesteld. Het hof had Sonos daarom hoe dan ook in de proceskosten moeten veroordelen.

Deze klacht is terecht. Volgens de hoofdregel van art. 237 lid 1 Rv, welke regel op grond van art. 353 lid 1 Rv ook in hoger beroep geldt, wordt de partij die bij vonnis in het ongelijk wordt gesteld, veroordeeld in de kosten van de procedure. De rechter die de vordering van de eiser toewijst, moet de gedaagde in beginsel in de kosten van de procedure veroordelen. Als de vordering van de eiser wordt afgewezen, dan moet de eiser in de kosten van de procedure worden veroordeeld. In de tweede en derde volzin van art. 237 lid 1 Rv worden gronden genoemd die afwijking van die hoofdregel kunnen rechtvaardigen. De rechter die van de hoofdregel afwijkt, moet deze beslissing motiveren. Een van die gronden is dat beide partijen deels in het gelijk en in het ongelijk worden gesteld. Het staat de rechter niet vrij om de proceskosten te compenseren wanneer een vordering volledig wordt toe-of afgewezen90. De vraag welke partij in het ongelijk is gesteld, wordt beantwoord door middel van een vergelijking van het dictum van het vonnis of arrest met het petitum van de procesinleiding. De overwegingen die aan het dictum ten grondslag liggen, zijn voor de proceskostenveroordeling niet relevant91. Wanneer de appellant niet-ontvankelijk wordt verklaard, is er geen sprake van een situatie dat partijen over en weer in het gelijk worden gesteld, zodat geen vrijheid bestaat de proceskosten te compenseren. Dat het hof de proceskosten heeft gecompenseerd terwijl Google een volledige proceskostenveroordeling had gevorderd, maakt het voorgaande niet anders. Het betreft geen zelfstandige vordering, zo is hiervoor besproken, zodat de vergelijking tussen dictum en petitum niet tot de conclusie kan leiden dat partijen deels in het gelijk en in het ongelijk worden gesteld.

Onderdeel V bevat de klacht dat het hof met rov. 9-10 heeft miskend dat de Haagse rechtbank wel bevoegd was om van het onderhavige geschil kennis te nemen, zoals uitgewerkt in hoofdstuk 5.

Google gaat uit van de onjuiste lezing van het arrest voor zover zij tot uitgangspunt neemt dat het hof in rov. 9 heeft overwogen dat de Haagse rechtbank niet bevoegd zou zijn geweest. Het hof heeft namelijk geen oordeel gegeven over de relatieve bevoegdheid, omdat dit aspect in hoger beroep niet voorlag. Het was een gepasseerd station, afgedaan bij tussenvonnis, aan welk oordeel de rechter naar wie verwezen was, was gebonden, zo hebben we hiervoor gezien in 3.10. Het hof heeft alleen geoordeeld dat de Haagse rechtbank niet de bevoegdheid had om de bevoegde rechter een procesrechtelijk regime op te leggen dat zij niet kent. Het hof heeft met andere woorden zijn oordeel over de proceskosten niet op enig oordeel over de relatieve bevoegdheid gebaseerd.

Het punt van de relatieve bevoegdheid lag in hoger beroep niet voor, omdat Google de reikwijdte van art. 80 ROW in voorwaardelijk incidenteel appel aan het hof had voorgelegd. De voorwaarde was dat het hof Sonos ontvankelijk zou achten92. Nu het hof Sonos niet-ontvankelijk heeft verklaard, was de voorwaarde waaronder Google incidenteel appel had ingesteld niet vervuld. Google geeft zelf in onderdeel V aan dat haar incidenteel appel voorwaardelijk was ingesteld vanuit de gedachte dat indien het hof Sonos niet-ontvankelijk zou achten er ook geen belang was bij een hofoordeel over de relatieve bevoegdheid. De klacht stelt dat hoewel de voorwaarde strikt genomen niet was vervuld, nu Sonos wél niet-ontvankelijk is verklaard, het hof toch de stellingen over de bevoegdheid van de Haagse rechtbank hier van Google niet zou hebben mogen passeren, omdat het hof wel tot een beoordeling van de merites van Sonos’ appel is overgegaan. Ik zie niet in waarom dat zou opgaan, nu het hof immers uiteindelijk Sonos niet-ontvankelijk heeft verklaard. Dan is goed te volgen dat het hof heeft geoordeeld dat de voorwaarde waaronder Google haar incidenteel appel had ingesteld niet was vervuld. Hier ketst Onderdeel V op af93.

Onderdeel VI komt op tegen de afwijzing van de incidenten in rov. 1-8 van het arrest van 27 juli 2021. Het hof heeft volgens de klacht miskend dat het Sonos ex art. 337 lid 2 Rv en/althans art. 110 lid 3 Rv niet-ontvankelijk had moeten verklaren, om dezelfde redenen als in Onderdeel I aangevoerd94. Dat raakt ook eventuele incidentele vorderingen die in het niet-ontvankelijke appel zijn ingesteld95.

Ik zie niet welk belang Google heeft bij deze klacht, omdat het hof Sonos uiteindelijk al niet-ontvankelijk heeft verklaard – daargelaten op welke grond dat is gebeurd, het resultaat was niet-ontvankelijkheid in de hoofdzaak96. Het hof heeft de door Sonos opgeworpen incidenten ook afgewezen. Daar stuit onderdeel VI op af.

Inhoudelijk zou Onderdeel IV van het incidenteel cassatieberoep zodoende terecht zijn voorgesteld.

Nu volgens de hoofdlijn van deze conclusie het principaal cassatieberoep van Sonos wordt verworpen, dient Sonos te worden veroordeeld in de proceskosten in het principaal beroep en wel volgens het liquidatietarief. Ik kom daartoe als volgt.

Google vordert in het principale en incidentele cassatieberoep veroordeling van Sonos in de volledige proceskosten wegens misbruik van procesrecht97. Zoals uit de inhoudelijke bespreking ten overvloede van onderdeel III van het incidentele cassatieberoep volgt, lijkt mij de afwijzing door hof van de vergelijkbare vordering in appel niet onjuist of onbegrijpelijk. Hetgeen Google in cassatie aanvoert over beweerdelijk misbruik van procesrecht98, moet volgens mij niet tot een ander oordeel leiden. Google stelt bloot of zo men wil speculatief dat Sonos dit cassatieberoep heeft aangewend om de zaak ten gronde, waaronder begrepen het appel van de procedure in de octrooi-inhoudelijke hoofdzaak, te vertragen of te frustreren en illustreert dit met een beschrijving van de procesgang in appel in de hoofdzaak99. Hiermee is niet voldaan aan de strenge eisen die worden gesteld aan de stelplicht voor van misbruik van procesrecht100. De primaire proceskostenvordering in cassatie van Google in de volledige proceskosten in cassatie lijkt mij te moeten worden afgewezen.

Subsidiair vordert Google blijkens p. 2101 van haar verweerschrift in zowel het principaal als het incidenteel cassatieberoep een proceskostenveroordeling op de voet van art. 1019h Rv met bepaling dat over die proceskostenveroordeling de wettelijke rente verschuldigd zal zijn met ingang van de vijftiende dag na de datum van het te wijzen arrest. Curieus genoeg betwist Google vervolgens bij dupliek principaal/repliek incidenteel onder 30 dat zij aanspraak heeft gemaakt op een proceskostenveroordeling volgens art. 1019h Rv en betoogt zij zelfs dat dat artikel niet van toepassing is102. Sonos gaat wel uit van de toepasselijkheid van deze bepaling103. Gelet op Becton/Braun104 vindt art. 1019h Rv in beginsel toepassing in deze octrooi-inbreukzaak, ook voor zover het de in deze zaak centraal staande puur procedurele schermutselingen betreft105. Uit Endstra papers106 volgt dat een kostenveroordeling volgens art. 1019h Rv slechts desgevorderd wordt uitgesproken en uit Googles nadere uiteindelijke opstelling maak ik op dat zij niet langer aanspraak maakt op een proceskostenveroordeling volgens art. 1019h Rv, zodat niet van desgevorderd (meer) kan worden gesproken. De proceskostenveroordeling in het principaal cassatieberoep ten laste van Sonos zal mitsdien kunnen worden begroot conform het liquidatietarief op de gebruikelijke wijze.

Volgens de hoofdlijn van deze conclusie is in het incidenteel cassatieberoep Google de in het ongelijk gestelde partij en aangezien Sonos wel aanspraak maakt op een proceskostenveroordeling conform art. 1019h Rv, zal deze kunnen worden begroot conform dat artikel op de gebruikelijke wijze.