Uitspraken

[verweerder] heeft voor zijn bruiloft een ‘supercar’ van [eiser] gehuurd, een 13 jaar oude Lamborghini. De rit ging van de plaats in [plaats 1] waar [eiser] zijn bedrijf had, naar het centrum van [plaats 2] waar het huwelijk zou plaatsvinden. Daar haperde de auto en deze kwam uiteindelijk met een oververhitte motor tot stilstand. Door de oververhitting is het motorblok beschadigd. Volgens [eiser] is deze schade ontstaan omdat [verweerder] de auto verkeerd heeft bestuurd. Met name zou hij het waarschuwingslampje op het dashboard dat het olieniveau te laag was, hebben genegeerd en zijn doorgereden. Ook zou de auto oververhit zijn geraakt doordat [verweerder] is gaan ‘revven’ – gas geven terwijl de koppeling in neutrale stand staat. Enkele maanden later heeft [eiser] de supercar van de hand gedaan met naar eigen zeggen een verlies van ruim € 30.000 wegens het defecte motorblok.

Na te hebben geoordeeld dat [eiser] was geslaagd in het bewijs dat [verweerder] tekort is geschoten in de nakoming van de huurovereenkomst, heeft de kantonrechter [verweerder] veroordeeld om het verlies van € 30.000 als schadevergoeding te vergoeden. In hoger beroep is het hof uitgegaan van dezelfde bewijslastverdeling als de kantonrechter. Het hof kwam echter tot een ander bewijsoordeel: het bewijs dat [eiser] door getuigenverklaringen heeft bijgebracht, is door [verweerder] ontzenuwd met verklaringen van andere getuigen. Het hof heeft de vordering van [eiser] afgewezen. Het hof heeft geen feitelijke vaststellingen gedaan over de staat van de auto bij aanvang van de huur.

[eiser] klaagt in cassatie dat het hof met dat oordeel het bewijsvermoeden van art. 7:218 lid 2 BW heeft miskend. Die klacht is mijns inziens terecht voorgesteld.

In cassatie kan van de volgende feiten worden uitgegaan.1

Huurder is aansprakelijk voor alle (gevolg) schade ontstaan aan de supercar of aantoonbare bedrijfsschade van verhuurder indien dit het gevolg is van aan huurder toe te rekenen kwade opzet of schuld zoals o.a. vermeld in artikel 8.1.

Het eigen risico voor huurder m.b.t. alle tijdens de reservering aan de supercar ontstane schade is beperkt tot € 2.500,— tenzij de schade is ontstaan door het niet naleven van de bepalingen gesteld in artikel 8.1 en artikel 8.3 t/m 8.8.

Het cassatiemiddel bevat drie onderdelen. Onderdeel 1 klaagt dat het hof het bewijsvermoeden van art. 7:218 lid 2 BW heeft miskend. Onderdeel 2 houdt in dat het hof ook de hoofdregel van art. 150 Rv heeft miskend. Onderdeel 3 bevat een voortbouwklacht.

Onderdeel 1 richt zich tegen het oordeel van het hof in rov. 13 dat het, kort gezegd, aan [eiser] is om feiten en omstandigheden te bewijzen waaruit volgt dat [verweerder] toerekenbaar tekort is geschoten in de nakoming van de huurovereenkomst omdat [eiser] zich beroept op het rechtsgevolg dat [verweerder] schadevergoeding moet betalen. Daarmee heeft het hof het wettelijk (bewijs)vermoeden van art. 7:218 lid 2 BW miskend. Op grond van art. 7:218 lid 2 BW wordt immers vermoed dat alle schade die tijdens de huur aan de verhuurde zaak is ontstaan, is ontstaan door een aan de huurder toe te rekenen tekortschieten. Het was aan [verweerder] om dit wettelijk vermoeden te weerleggen. Indien het hof dit niet heeft miskend en heeft bedoeld te beslissen dat [verweerder] het wettelijk vermoeden hééft weerlegd, is die beslissing onvoldoende (begrijpelijk) gemotiveerd. Uit de motivering blijkt niet dat het hof zich rekenschap heeft gegeven van art. 7:218 lid 2 BW.

Ik begin de bespreking van het onderdeel met een uiteenzetting van de systematiek van art. 7:218 BW en art. 7:224 BW en de bewijsvermoedens die in die artikelen zijn opgenomen.

In het licht van het bovenstaande ga ik over tot beoordeling van de klacht. Omdat het hof zich het oordeel van de kantonrechter over de bewijslastverdeling eigen heeft gemaakt (zie hiervoor, 3.8.1), begin ik met dat oordeel.

In rov. 4.3 van het tussenvonnis van 2 oktober 2018 stelt de kantonrechter vast dat er géén beschrijving van de staat van de auto in de huurovereenkomst is opgenomen. De kantonrechter verbindt daar echter niet de rechtsgevolgen van art. 7:224 lid 2 BW aan – namelijk dat de auto wordt vermoed bij aanvang van de huurtijd in de staat te hebben verkeerd zoals deze was aan het einde van de huurtijd, dus in beschadigde staat –, maar oordeelt dat het ervoor moet worden gehouden dat de auto in een deugdelijke staat verkeerde toen [verweerder] met de auto het bedrijfspand verliet. Dit lijkt mij in het licht van art. 7:224 lid 2 BW onjuist.

Maar ook als het er voor moet worden gehouden dat de auto schadevrij was ten tijde van de aanvang van de huurtijd, diende de kantonrechter van het vermoeden van art. 7:218 lid 2 BW uit te gaan, en [verweerder] in de gelegenheid te stellen dat vermoeden te ontzenuwen. De kantonrechter miskent dit en oordeelt in rov. 4.7 dat “[n]u [eiser] zich beroept op de rechtsgevolgen – het vergoeden van de schade – van artikel 6:74 lid 1 BW, (…) het aan [eiser] [is] om voldoende feiten en omstandigheden te stellen, en zo nodig te bewijzen, dat [verweerder] toerekenbaar tekortgeschoten is in de nakoming van de overeenkomst.”

Ook het oordeel van het hof getuigt van miskenning van art. 7:218 lid 2 BW. Evenmin gaat het hof in op 7:224 lid 2 BW.

Het hof gaat in de eerste plaats voorbij aan het belang van de beschrijving van de auto in de huurovereenkomst, ondanks het feit dat [verweerder] met grief 2 specifiek heeft gegriefd tegen het oordeel van de kantonrechter in rov. 4.3 van het tussenvonnis van 2 oktober 2018 dat de auto in een deugdelijke staat verkeerde bij aanvang van de huurtijd.18 Het hof bespreekt deze grief van [verweerder] niet (rov. 24), mogelijk omdat het van oordeel was dat het daar niet op in hoefde te gaan aangezien het door [eiser] bijgebrachte bewijs dat [verweerder] toerekenbaar tekortgeschoten was in de nakoming van de huurovereenkomst, op basis van door [verweerder] opgeroepen getuigen voldoende was ontzenuwd (vgl. rov. 24). Daarmee miskent het hof evenwel het belang van art. 7:224 lid 2 BW.

Daardoor blijft enigszins in de lucht hangen of het hof nu, net als de kantonrechter, van oordeel is dat de auto schadevrij was bij het sluiten van de huurovereenkomst en dat de schade zich heeft voorgedaan tijdens de huurtijd, of dat het hof de staat van de auto bij het sluiten van de huurovereenkomst in het midden heeft gelaten. De verwijzing (in rov. 24) naar rov. 9.2 suggereert het eerste: in rov. 9.2 staat namelijk dat “vaststaat dat de auto in een deugdelijke staat verkeerde bij het sluiten van de huurovereenkomst”. De zinsnede “althans van het bestaan van een defect aan de auto niet heeft kunnen weten” verderop in die overweging suggereert echter eerder het laatste. Wat daar ook van zij, het arrest kan mijns inziens in ieder geval niet zo worden uitgelegd dat volgens het hof vaststaat dat de auto in beschadigde toestand verkeerde bij aanvang van de huur (daargelaten of de gedingstukken dat oordeel zouden kunnen dragen).19

Linksom of rechtsom zal dus dat in cassatie als vaststaand moeten worden aangenomen dat de auto in deugdelijke staat verkeerde bij het sluiten van de huurovereenkomst en dat de schade tijdens de huurtijd is ontstaan. Dit is zo ófwel omdat het hof dit kennelijk heeft geoordeeld en [verweerder] daarover (of over het onbehandeld laten van zijn tweede grief) niet klaagt in cassatie, ófwel omdat dit door [eiser] is gesteld20 en door het hof in het midden is gelaten in welk geval het als hypothetisch feitelijke grondslag in cassatie tot uitgangspunt dient.

Een en ander betekent ook dat het bewijsvermoeden van art. 7:218 lid 2 BW in beginsel van toepassing is. Uit het arrest blijkt echter niet dat het hof acht heeft geslagen op art. 7:218 lid 2 BW. [eiser] heeft zich beroepen op art. 7:218 lid 2 BW.21 Het hof verenigt zich met de door de kantonrechter gegeven beslissingen over de bewijslastverdeling tussen partijen (rov. 13 en 24) en beoordeelt de aan [eiser] gegeven bewijsopdracht opnieuw.

Door geen toepassing te geven aan het bewijsvermoeden van art. 7:218 lid 2 BW heeft het hof in zoverre een onjuist oordeel gegeven. Daarmee slaagt de klacht.

Dan resteert nog de vraag of [eiser] ook belang heeft bij het slagen van de klacht. Denkbaar is dat belang ontbreekt indien in het oordeel van het hof dat het door [eiser] in het kader van zijn bewijsopdracht bijgebrachte bewijs door [verweerder] voldoende is ontzenuwd – zowel op het eerste punt (doorrijden) als op het tweede punt (het ‘revven’) – besloten zou liggen dat het bewijsvermoeden van art. 7:218 lid 2 BW voldoende is weerlegd.

Mijns inziens ligt dat niet besloten in het bewijsoordeel van het hof. Het door [verweerder] bijgebrachte, en door het hof beoordeelde, bewijs bestaat uit een reeks getuigenverklaringen van de strekking (i) dat [verweerder] niet is doorgereden terwijl het olielampje brandde, en (ii) dat [verweerder] niet is gaan ‘revven’. Dit ter weerlegging van de stellingen van [eiser] dat [verweerder] wél is doorgereden en wél is gaan ‘revven’.

Uit de hiervoor in 3.8.3-3.8.5 weergegeven bewijswaardering door het hof blijkt dat onduidelijk is gebleven of [verweerder] inderdaad – kort gezegd – te lang is doorgereden en/of is gaan ‘revven’, maar enkel dat het hof hiervan niet is overtuigd en dat de verklaringen in de contra-enquête het door [eiser] bijgebrachte bewijs voldoende hebben ontzenuwd. Er blijkt niet uit dat het hof ervan is overtuigd dat de schade in het geheel niet door [verweerder] is veroorzaakt. Indien het hof het bewijsvermoeden van art. 7:218 lid 2 BW zou hebben toegepast, dan diende het hof ervan uit te gaan dat, behoudens tegenbewijs, vaststond dát de schade het gevolg was van een tekortschieten van [verweerder] . Dat vermoeden kan door [verweerder] worden ontzenuwd, maar er kan nu niet van worden uitgegaan dat dit vermoeden reeds door [verweerder] is ontzenuwd met de door hem bijgebrachte bewijsmiddelen. Met het ontzenuwen van de stellingen waar [eiser] zich op beriep, is namelijk niet weerlegd dat de schade in brede zin aan een tekortkoming van [verweerder] is te wijten. Dat is een veel breder uitgangspunt dan het verwijt dat hij te lang is doorgereden en is gaan ‘revven’. De schade zou immers ook door andere gedragingen van [verweerder] kunnen zijn ontstaan. Daarom kan er niet van worden uitgegaan dat het wettelijk bewijsvermoeden is weerlegd.

Bij het weerleggen van dat vermoeden kan het reeds bijgebrachte bewijs uiteraard wel een rol spelen. [verweerder] kan bovendien proberen aan te tonen dat hij de auto normaal heeft bestuurd of dat de schade het gevolg is van een gebrek aan de auto dat al aanwezig was voordat hij de auto meekreeg en voor hem verborgen was gehouden. In dat geval zou de schade, gegeven dat gebrek, ook bij het normaal besturen van de auto zijn ontstaan (en dus niet zijn veroorzaakt door een tekortkoming van hem). Het is evenwel aan de feitenrechter om dit te beoordelen.

Ten overvloede merk ik op dat de vraag of in een concreet geval tegenbewijs is geleverd in de context van art. 7:218 BW, ook als de schade niet is komen vast te staan, aan het oordeel van de feitenrechter is overgelaten. Het verwijzingshof kan nog steeds tot het oordeel komen dat het bewijsvermoeden van art. 7:218 lid 2 BW door [verweerder] voldoende is ontzenuwd. Het verwijzingshof zal echter van een ander vertrekpunt moeten uitgaan. Waar het hof zich heeft afgevraagd of bewezen is dat [verweerder] – kort gezegd – te lang is doorgereden en is gaan ‘revven’, zal het verwijzingshof het bewijsvermoeden van art. 7:218 lid 2 BW voorop moeten stellen om zich vervolgens af te vragen of [verweerder] dit voldoende heeft ontzenuwd. In cassatie kan op de uitkomst van dat onderzoek niet vooruit worden gelopen.22

Onderdeel 2 richt zich tegen rov. 4, 13 en 24. Daarin oordeelt het hof dat het zowel met betrekking tot de vordering in conventie als met betrekking tot de vordering in reconventie aan [eiser] is om feiten en omstandigheden te stellen, en zo nodig te bewijzen, waaruit volgt dat [verweerder] in de nakoming van de huurovereenkomst toerekenbaar tekort is geschoten. Dat is onjuist. De vordering in conventie strekte tot terugbetaling van de waarborgsom van € 1.000,-. Het is op grond van art. 150 Rv aan [verweerder] om feiten en omstandigheden te stellen, en zonodig te bewijzen, waaruit kan worden afgeleid dat [eiser] de waarborgsom van € 1.000,- dient terug te betalen. Dit betekent ook dat [verweerder] feiten en omstandigheden moet stellen, en zo nodig bewijzen, waaruit blijkt dat de schade aan de auto niet is ontstaan doordat [verweerder] toerekenbaar tekort is geschoten in de nakoming van de huurovereenkomst. [verweerder] beroept zich namelijk op de rechtsgevolgen van die feiten, te weten dat [eiser] de waarborgsom terug moet betalen.

Deze klacht faalt. Op grond van art. 5.4 van de algemene voorwaarden van [eiser] vindt “[r]estitutie van de waarborgsom, onder aftrek van o.a. kilometervergoeding, brandstofkosten, boetes en andere voorkomende en aantoonbare kosten, (…) plaats binnen 7 dagen na beëindiging van de reservering.” [verweerder] dient ter staving van zijn vordering tot terugbetaling van de waarborgsom slechts te stellen, en zo nodig te bewijzen, dat zeven dagen zijn verstreken na beëindiging van de reservering. Tot de stelplicht en bewijslast van [verweerder] behoort niet dat er geen bedragen zijn die in aftrek komen op de waarborgsom. Dat [eiser] niet is gehouden tot restitutie van de waarborgsom omdat daarop bedragen in aftrek mogen komen (lees: met de waarborgsom mogen worden verrekend) is een bevrijdend verweer van [eiser] . De bewijslast en het bewijsrisico voor de feiten en omstandigheden die dat kunnen dragen rusten op [eiser] .

Onderdeel 3 bevat een voortbouwklacht die slaagt in het verlengde van onderdeel 1.