Uitspraken

In de juwelierszaak van Ballerina, gevestigd op een haventerrein in Sint Maarten, heeft een inbraak plaatsgevonden. Ballerina en haar verhuurder HSP vorderen schadevergoeding van (onder andere) SMPD, die zij mede verantwoordelijk houden voor de beveiliging. Het Gerecht in eerste aanleg van Sint Maarten wijst de vordering af. Het Gemeenschappelijk Hof komt tot het oordeel dat bewezen is dat onder de contractuele verplichtingen van HSP jegens Ballerina en van SMPD jegens HSP ook de zorg voor beveiliging (‘security’) valt, en dat, indien het ingeschakelde beveiligingsbedrijf een fout heeft gemaakt, SMPD jegens HSP en Ballerina mede aansprakelijk is op grond van art. 6:76 BWSM (aansprakelijkheid voor hulppersonen). Het Hof vernietigt het vonnis en wijst de zaak terug naar het Gerecht voor verdere afdoening. In cassatie komt de vraag aan de orde of het Hof zijn oordelen omtrent de bewijslevering en de keten van hulppersonen voldoende heeft gemotiveerd. Voorts wordt geklaagd dat het Hof blijk geeft van een onjuiste rechtsopvatting omtrent art. 6:76 BWSM, iets anders heeft toegewezen dan was gevorderd, en de zaak ten onrechte heeft teruggewezen naar het Gerecht. Ik meen dat het cassatieberoep ontvankelijk is en dat het bestreden vonnis geen stand kan houden.

Bij het hiervoor aangehaalde dictum van het bestreden vonnis van 14 april 2022 dringt zich de vraag op of SMPD ontvankelijk is in haar cassatieberoep.

Van tussenuitspraken kan beroep in cassatie slechts tegelijk met dat van de einduitspraak worden ingesteld, tenzij de rechter anders heeft bepaald (art. 401a lid 2 Rv18).19 Voor zogenoemde deeluitspraken (die ten dele als tussenuitspraak en ten dele als einduitspraak kwalificeren) brengt deze regel mee dat indien van het tussenuitspraakdeel geen tussentijds cassatieberoep openstaat of is opengesteld, een cassatieberoep alleen ontvankelijk is als wordt geklaagd over het einduitspraakdeel van de uitspraak. Als aan deze ontvankelijkheidseis is voldaan, brengen de beginselen van een goede procesorde (waaronder het concentratiebeginsel) mee dat ook kan worden geklaagd over het tussenuitspraakdeel van de uitspraak.20 Deze regels gelden ook in Caribische zaken.21

Van een einduitspraak is sprake indien en voor zover door een uitdrukkelijk dictum omtrent enig deel van het gevorderde een einde wordt gemaakt aan de instantie.22 Bepalend is de in eerste instantie ingestelde vordering voor zover deze door het hoger beroep aan het oordeel van de appelrechter is onderworpen. De vordering van appellant strekkende tot vernietiging van het vonnis waarvan beroep valt niet onder ‘het gevorderde’.23 Hieruit wordt afgeleid dat wanneer de appelrechter in het dictum de uitspraak waarvan beroep slechts vernietigt zonder tevens de in eerste instantie ingestelde vordering toe of af te wijzen, in zoverre geen sprake is van een einduitspraak.24

Voor het antwoord op de vraag of de in cassatie bestreden appeluitspraak een eind- dan wel een tussenuitspraak is, kan bepalend zijn of de in hoger beroep bestreden uitspraak een eind- dan wel een tussenuitspraak was.25 Volgens vaste rechtspraak is een uitspraak waarin uitsluitend een tussenuitspraak van de rechter in vorige instantie wordt bekrachtigd of vernietigd en de zaak wordt teruggewezen naar een rechter in vorige instantie, eveneens een tussenuitspraak. Ook een uitspraak waarin uitsluitend de niet-ontvankelijkheid van het hoger beroep van een tussenuitspraak wordt uitgesproken, is zelf een tussenuitspraak.26 Indien het hoger beroep zich echter richt tegen het einduitspraakgedeelte van een deeluitspraak is de bekrachtiging van die uitspraak in zoverre een einduitspraak.27

Tegen de achtergrond van het voorgaande is voor de ontvankelijkheid van het cassatieberoep van SMPD, waarin klachten worden gericht tegen oordelen en beslissingen van het hof aangaande de (potentiële) aansprakelijkheid van SMPD, bepalend of de beslissing in het dictum “bepaalt dat, indien een fout is begaan door Checkmate, SMPD mede aansprakelijk is jegens HSP” kwalificeert als einduitspraak(deel). Het enkele feit dat deze beslissing is gegeven in het hoger beroep tegen de einduitspraakcomponent in het deelvonnis van het Gerecht (de afwijzing van de vordering jegens SMPD) lijkt mij daartoe ontoereikend.28 Voorts strekt de vordering die inzet is van het geding ertoe SMPD te veroordelen tot betaling van een schadevergoeding. Daarover is door het Hof nog niet uitdrukkelijk en zonder voorbehoud beslist.29 In een geval waarin de vordering strekte tot betaling van schadevergoeding en de rechter een verklaring voor recht had uitgesproken inhoudende dat gedaagde aansprakelijk is voor de geleden schade (met rolverwijzing voor uitlating over de schade), oordeelde uw Raad echter dat de vordering “gedeeltelijk [was] toegewezen in de vorm van de uitgesproken verklaring voor recht” en in zoverre sprake was van een einduitspraak.30 In het verlengde daarvan meen ik dat ook de zojuist aangehaalde beslissing in het dictum kwalificeert als een einduitspraak. Daaraan doet niet af dat de beslissing een voorwaardelijk element bevat. Nu het cassatieberoep mede tegen deze beslissing opkomt, meen ik dat SMPD ontvankelijk is in haar cassatieberoep.

Het eerste onderdeel stelt, kort gezegd, het oordeel van het Hof in rov. 2.1 EV (jo. rov. 3.2 TV1) ter discussie dat HSP en Ballerina het bewijs hebben geleverd dat onder ‘maintenance’ ook beveiliging (‘security’) valt.

Alvorens ik toekom aan de bespreking van dit onderdeel, maak ik eerst de volgende inleidende opmerkingen ten aanzien van de motivering van rechterlijke beslissingen, meer in het bijzonder ten aanzien van een (voorlopig) bewijsoordeel en een (voorlopig) uitlegoordeel.

Vaste rechtspraak is dat een rechterlijke beslissing tenminste zodanig moet worden gemotiveerd dat zij voldoende inzicht geeft in de aan haar ten grondslag liggende gedachtegang om de beslissing zowel voor partijen als voor derden – in geval van openstaan van hogere voorzieningen: de hogere rechter daaronder begrepen – controleerbaar en aanvaardbaar te maken.31 De precieze omvang van de motiveringsplicht hangt af van verschillende factoren, zoals de aard van de procedure, de aard van de beslissing en ook de wijze waarop partijen geprocedeerd hebben.32

Voor een bewijsoordeel geldt in het algemeen een verlichte motiveringsplicht.33 Dit hangt samen met de omstandigheid dat de rechter vrij is in de waardering van het bewijs. Die vrijheid brengt mee dat niet gemotiveerd behoeft worden waarom aan bepaald bewijsmateriaal méér waarde wordt toegekend dan aan ander bewijsmateriaal.34 Wel zal de rechter in ieder geval duidelijk moeten maken op grond van welk bewijsmateriaal het bewijs wel of niet geleverd wordt geacht.35 Hoe ver de motiveringsplicht gaat, is afhankelijk van de omstandigheden van het geval. Tot die omstandigheden behoort mede het aan de beslissing ten grondslag liggende partijdebat.36 De rechter zal dienen in te gaan op bezwaren die door een procespartij zijn geuit met betrekking tot een bewijsmiddel dat hij wil gebruiken.37 Indien de rechter bijvoorbeeld groot belang hecht aan een bepaalde getuigenverklaring, dan zal hij op specifiek aangebrachte en voldoende onderbouwde bezwaren van de wederpartij ter zake moeten ingaan.38

De rechter kan er ook voor kiezen een voorlopig bewijsoordeel te geven. Hoewel het een voorlopig oordeel betreft, wordt hiermee wel een feit vastgesteld, hetgeen dient te geschieden op basis van een volledige waardering van het aanwezige bewijsmateriaal. Het voorlopige karakter van het oordeel is er in gelegen dat de mogelijkheid tot het leveren van tegenbewijs wordt opengesteld.39 Als dit tegenbewijs niet afdoende wordt geleverd, zal daarmee het voorlopige bewijsoordeel een definitief karakter krijgen. Gelet hierop zullen de eisen die gesteld worden aan de motivering van een voorlopig bewijsoordeel dan ook niet wezenlijk verschillen ten opzichte van de motivering van een bewijsoordeel.

Aanvaard is dat een (voorlopig) bewijsoordeel betrekking kan hebben op de uitleg van een rechtshandeling.40 Daarbij gaat het niet om bewijs van de uitleg c.q inhoud van de rechtshandeling als zodanig, maar van (‘hulp’)feiten en omstandigheden die met toepassing van de toepasselijke uitlegmaatstaf de gestelde inhoud kunnen dragen. De rechter kan de door de partij met de bewijslast verdedigde uitleg voorshands juist achten en de wederpartij toelaten tot tegenbewijs.41 Deze kan pogen om door de rechter aan zijn voorlopig uitlegoordeel ten grondslag gelegde feiten alsnog in twijfel te trekken, althans in een ander licht te plaatsen door nadere feiten aannemelijk te maken, die in een andere richting wijzen. Waar het bij uitleg van de rechtshandeling uiteindelijk gaat om een waardering van alle relevante feiten, zal de wederpartij de rechter alsnog van de juistheid van haar standpunt omtrent de juiste uitleg van de rechtshandeling moeten overtuigen.42 Nu het bij uitleg om een gemengd oordeel gaat, meen ik dat dit ook consequenties heeft voor de vraag in hoeverre de rechter zijn oordeel of het (tegen)bewijs is geleverd dient te motiveren. Heeft dit enkel betrekking op de vaststelling van feiten, dan geldt de gewone (verlichte) motiveringsplicht voor bewijsoordelen. Voor zover het gaat om de waardering van de relevante feiten, zal de rechter moeten aangeven op grond van welke omstandigheden hij tot een bepaalde uitleg is gekomen en moeten ingaan op door een partij aangevoerde en voldoende onderbouwde omstandigheden die voor een andere uitleg pleiten.

In de onderhavige zaak heeft het Hof in zijn eerste tussenvonnis een voorlopig oordeel gegeven, inhoudende dat het bewijs is geleverd dat onder ‘to maintain’ in de notariële akte en ‘maintenance’ in de Declaration en het huurcontract ook beveiliging valt en SMPD in de gelegenheid gesteld tegenbewijs te leveren (TV1, rov. 3.2-3.4 en dictum). In het tweede tussenvonnis heeft het Hof geoordeeld dat SMPD het tegenbewijs heeft geleverd tegen het voorshands bewezen geachte oordeel dat onder ‘maintenance’ ook beveiliging valt (TV2, rov. 2.1) en heeft het HSP en Ballerina vervolgens in de gelegenheid gesteld om alsnog bewijs te leveren dat onder ‘to maintain’ in de notariële akte en ‘maintenance’ in de Declaration ook beveiliging valt (TV2, rov. 2.4 en dictum). Daarop is het Hof in zijn eindvonnis tot het oordeel gekomen dat het bewijs door HSP en Ballerina geleverd is dat onder 'maintenance' ook beveiliging ('security') valt, waarbij wordt verwezen naar rov. 3.2 van het eerste tussenvonnis (EV, rov. 2.1-2.3). 43

Productie B, p. 3 onder 3.5 vermeldt uitdrukkelijk:

En productie C, p. 2 onder 'Shops", nummer 1:

Het onderdeel klaagt dat het oordeel van het Hof dat HSP en Ballerina het bewijs hebben geleverd dat onder ‘maintenance’ ook beveiliging (‘security’) valt, niet naar behoren is gemotiveerd. Deze klacht wordt uitgewerkt in een viertal subonderdelen (1.1-1.4).

In subonderdeel 1.1 wordt aangevoerd dat de verwijzing door het Hof naar de verklaring van [de getuige] van 20 mei 2021 en de ingezonden producties A-C onvoldoende is. Het Hof gaat niet inhoudelijk in op de verklaring van [de getuige] en motiveert niet waarom die verklaring (en welk onderdeel daarvan) doorslaggevend is. Ten aanzien van producties A-C volstaat het Hof met het citeren van enkele passages uit producties B en C. Het subonderdeel wijst er daarbij op dat ook ten aanzien van het oordeel of het bewijs geleverd is het grondbeginsel geldt dat een rechterlijke beslissing voldoende moet worden gemotiveerd.

Ik meen dat deze klachten op zichzelf genomen niet opgaan. Uit het partijdebat volgt immers dat partijen het erover eens waren dat de verklaring van [de getuige] , oud-directeur van SMPD, inhield dat onder de maintenance fee ook security-kosten vielen.44 Ook was tussen partijen niet in geschil dat in de documenten die als producties A tot en met C in het geding zijn gebracht45 onder het begrip ‘maintenance’ ook ‘security’ wordt gebracht. De ter zake relevante passages uit de producties B en C zijn door het Hof geciteerd. In zoverre hoefde het hof zijn oordeel dan ook niet nader te motiveren. Daarmee is immers voldoende duidelijk op grond van welk bewijsmateriaal het Hof het bewijs geleverd achtte (zie hiervoor onder 4.5).

Overigens heeft SMPD wél nog aangevoerd dat de verklaring van [de getuige] niet geloofwaardig is en ook dat uit de genoemde producties A tot en met C niet de conclusie kan worden getrokken dat onder ‘maintenance’ zoals opgenomen in het huurcontract, de notariële akte en de Declaration ook beveiliging valt. Of de motivering van het Hof ook in dat licht toereikend is komt aan de orde bij de bespreking van subonderdeel 1.4.

In het oordeel van het Hof ligt weliswaar besloten dat het tweede tussenvonnis, waarin het Hof nog had geoordeeld dat het tegenbewijs was geleverd gelet op de gedocumenteerde stellingen van SMPD, geen stand meer houdt gelet op het geleverde bewijs, maar daaruit volgt nog niet waarom die stellingen niet meer van belang zouden zijn voor zijn oordeel. Daarbij speelt een rol dat het niet om een zuiver bewijsoordeel gaat, maar ook om een uitlegoordeel (zie hiervoor onder 4.7). Bovendien geldt dat indien wordt afgeweken van een eerder oordeel, dit een nadere motivering behoeft.46 Het oordeel van het Hof is in dat licht dan ook onvoldoende gemotiveerd. De klacht slaagt.

Subonderdeel 1.3 ligt in het verlengde van subonderdeel 1.2 en slaagt om dezelfde redenen.

Onderdeel 2 richt zich tegen het door het Hof in rov. 2.6 EV tot eindbeslissing gemaakte oordeel in rov. 3.8-3.9 TV1, inhoudend dat SMPD wat betreft de 'maintenance', voor zover deze ziet op beveiliging, (bij de uitvoering van haar verbintenis jegens HSP) kennelijk gebruikmaakt van haar 'moeder' SMPA, die ter zake heeft gecontracteerd met Checkmate, en dat, kortom, SMPD de hulppersoon is van HSP, SMPA de hulppersoon is van SMPD en Checkmate de hulppersoon is van SMPA. Dit oordeel zou niet naar behoren gemotiveerd zijn.

Subonderdeel 2.1 voert aan dat het oordeel dat SMPD bij de uitvoering van beveiligingsdiensten (welke volgens het Hof mede het door HSP aan Ballerina verhuurde gebouw omvatten) kennelijk gebruik maakt van haar ‘moeder’ SMPA, zonder nadere motivering onbegrijpelijk is. Volgens het onderdeel kan dit niet worden afgeleid uit de enkele omstandigheid dat SMPA ter zake van beveiliging heeft gecontracteerd met Checkmate, temeer niet omdat SMPA en SMPD – naar onherroepelijk is beslist – niet kunnen worden vereenzelvigd. Voorts is het Hof niet ingegaan op de stelling van SMPD dat de overeenkomst tussen SMPA en Checkmate alleen betrekking heeft op de wettelijk verplichte beveiliging van het haventerrein en niet op de beveiliging van panden, zoals het door HSP aan Ballerina verhuurde gebouw. Subonderdeel 2.2 voert aan dat het bestreden oordeel onbegrijpelijk althans onvoldoende gemotiveerd is in het licht van de “gedocumenteerde stellingen van SMPD” (rov. 2.2 TV2) en/of het in subonderdeel 1.2 onder i-v samengevatte betoog van SMPD. Daaruit volgt, samengevat, dat Checkmate voor wat betreft de uitvoering van beveiligingsdiensten ter zake van het door HSP aan Ballerina verhuurde gebouw (uitsluitend) de hulppersoon is van schuldenaar ADT, en niet van SPMA (en - via SPMA - van SMPD). Het Hof had dit betoog kenbaar bij zijn beoordeling moeten betrekken. Dit klemt temeer, omdat het Hof in rov. 3.6-3.11 TV1 slechts voorlopige oordelen had gegeven en in rov. 3.5 TV1 had aangegeven dat partijen te zijner tijd in hun conclusies na enquête desgewenst op deze voorlopige oordelen konden reageren. In dat licht kon het Hof, toen het zijn voorlopige oordelen tot eindbeslissing maakte, niet ongemotiveerd aan genoemd betoog voorbijgaan.

Met SMPD ben ik van mening dat het Hof had moeten ingaan op het als essentieel aan te merken onderbouwde betoog van SMPD omtrent aard en inhoud van het contract tussen SMPA en Checkmate enerzijds en de rol van ADT en de gevolgen daarvan voor de kwalificatie van Checkmate als hulppersoon anderzijds. Nu het Hof dit heeft nagelaten, slagen de klachten van onderdeel 2.

Onderdeel 3 richt zich tegen het oordeel van het Hof in rov. 2.6 EV jo. rov. 3.9-3.11 TV1 dat indien Checkmate een fout heeft begaan, SMPD op grond van art. 6:76 BWSM mede aansprakelijk is jegens Ballerina.

Subonderdeel 3.1 klaagt dat dit oordeel blijk geeft van een onjuiste rechtsopvatting omtrent art. 6:76 BWSM. Het onderscheidt tussen twee lezingen van het vonnis:
(a) Indien het Hof is uitgegaan van SMPD als de ‘schuldenaar’ in de zin van art. 6:76 BWSM, miskent het dat die bepaling alleen kan leiden tot aansprakelijkheid van de schuldenaar (in casu SMPD) jegens de schuldeiser van de verbintenis bij de uitvoering waarvan de schuldenaar van de hulppersoon gebruik maakt (in casu HSP) en niet jegens een derde (in casu Ballerina).|
(b) Indien het Hof is uitgegaan van HSP als de ‘schuldenaar’ in de zin van art. 6:76 BWSM, miskent het dat die bepaling alleen kan leiden tot aansprakelijkheid van de schuldenaar (in casu HSP) jegens de schuldeiser van de verbintenis bij de uitvoering waarvan de schuldenaar van de hulppersoon gebruik maakt (in casu Ballerina) en niet tot aansprakelijkheid van de hulppersoon (in casu SMPD).
Subonderdeel 3.2 bevat hiermee corresponderende subsidiaire motiveringsklachten.

Op grond van art. 6:76 BWSM, dat overeenkomt met art. 6:76 BW, is de schuldenaar die bij de uitvoering van een verbintenis gebruik maakt van de hulp van andere personen, voor hun gedragingen op gelijke wijze als voor eigen gedragingen aansprakelijk.48 Deze bepaling behelst een uitwerking van de in art. 6:75 BW genoemde toerekenbaarheid krachtens de wet van tekortkomingen van de schuldenaar in de nakoming van verbintenissen.

Het middel neemt dus terecht tot uitgangspunt dat art. 6:76 BWSM aansprakelijkheid schept van de schuldenaar jegens de schuldeiser (ter zake van gedragingen van (onder)hulppersonen), en niet van de schuldenaar jegens een derde, noch van de hulppersoon jegens de schuldenaar.

Het Hof heeft vastgesteld dat ten aanzien van ‘maintenance’ op HSP een verbintenis rust jegens Ballerina.49 Ook heeft het Hof vastgesteld dat wat betreft de ‘maintenance’ op SMPD een verbintenis rust jegens HSP,50 en dat SMPD op haar beurt kennelijk gebruik maakt van SMPA die heeft gecontracteerd met Checkmate. Daaruit leidt het Hof af dat SMPD de hulppersoon is van schuldenaar HSP, SMPA de hulppersoon is van schuldenaar SMPD en Checkmate de hulppersoon is van schuldenaar SMPA.

Het hof heeft dus, de aansprakelijkheid van SMPD jegens Ballerina baserende op art. 6:76 BWSM, hetzij het onder 4.25 vermelde uitgangspunt miskend, hetzij zijn oordeel ontoereikend gemotiveerd. Het vastgestelde schuldenaarschap van HSP jegens Ballerina kan leiden tot aansprakelijkheid van HSP jegens Ballerina op de grond van art. 6:76 BWSM, maar niet valt in te zien hoe dat kan leiden tot aansprakelijkheid van hulppersoon SMPD jegens Ballerina. Nu het Hof voorts niet heeft vastgesteld dat op SMPD als schuldenaar een verbintenis rust jegens Ballerina, valt niet in te zien dat SMPD bij de uitvoering van een verbintenis jegens Ballerina gebruik heeft gemaakt van een hulppersoon.

Onderdeel 4 klaagt dat het Hof in het dictum van het eindvonnis ten onrechte heeft bepaald dat, indien een fout is begaan door Checkmate, SMPD mede aansprakelijk is jegens HSP en Ballerina. Daarmee zou het Hof buiten de grenzen van de rechtsstrijd zijn getreden en in strijd met art. 48 van het Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering van Sint Maarten (hierna: RvSM) iets hebben toegewezen wat niet is gevorderd.

Aangezien dit oordeel voortbouwt op de in de voorgaande onderdelen met succes bestreden overwegingen van het Hof, kan dit oordeel reeds om die reden niet in stand blijven.

Terzijde merk ik op dat de klacht op zichzelf niet slaagt. Art. 48 RvSM bepaalt: “De rechter beslist over alles hetgeen partijen hebben gevorderd”. Deze bepaling is vrijwel gelijkluidend aan art. 23 Rv. In dit artikel ligt besloten dat een rechter niet iets mag toewijzen dat niet gevorderd of verzocht is, of dat niet in de vordering of het verzoek besloten ligt.51 De vordering van HSP en Ballerina houdt in dat SMPD (evenals Checkmate) wordt veroordeeld tot betaling van een bedrag van USD 368.175,00 uit hoofde van schadevergoeding. Zoals hiervoor reeds ter sprake kwam, beschouwt uw Raad in een dergelijk geval een uitgesproken verklaring voor recht omtrent de aansprakelijkheid van verweerder als een gedeeltelijke toewijzing van het gevorderde.52 Dat moet mijns inziens ook gelden voor de met onderdeel 4 bestreden beslissing.

Onderdeel 5 richt zich tegen de beslissing in het dictum van het eindvonnis dat de zaak wordt teruggewezen naar het Gerecht voor verdere afdoening. Geklaagd wordt dat het Hof hiermee heeft miskend dat het de zaak aan zich had moeten houden.

Aangezien ook dit oordeel voortbouwt op in voorgaande onderdelen bestreden overwegingen van het hof, kan dit oordeel niet in stand blijven indien de daartegen gerichte klachten slagen.

Voor zover niettemin belang bestaat bij deze klacht, meen ik dat deze slaagt.

Uitgangspunt is dus dat het Hof de zaak na vernietiging zelf inhoudelijk dient te behandelen, tenzij de rechter in eerste aanleg op louter processuele gronden niet aan een inhoudelijke behandeling van de zaak is toegekomen.55 Aangezien in eerste aanleg reeds definitief is beslist op de vordering jegens SMPD, is die uitzondering niet van toepassing. Het Hof heeft de zaak dan ook ten onrechte teruggewezen naar het Gerecht.