Uitspraken

Het middel is gericht tegen het hiervoor onder 2.6 geciteerde oordeel van de rechtbank, dat blijk zou geven van een verkeerde rechtsopvatting en/of niet (voldoende) begrijpelijk gemotiveerd zou zijn. Daartoe wordt geklaagd dat de rechtbank niet (zelf) heeft vastgesteld dat betrokkene niet gehoord wenste te worden en dat een grotere inspanning van de rechter op dit punt verwacht mocht worden, gelet op het grote belang om gehoord te worden op grond van artikel 6:1 lid 1 Wvggz, dan wel dat de rechtbank haar oordeel op dit punt nader had moeten motiveren. Het middel voert daartoe aan dat uit de verklaring van de advocaat ter zitting niet is af te leiden dat betrokkene niet gehoord wilde worden, maar dat uit die verklaring alleen blijkt dat betrokkene niet bij de mondelinge behandeling aanwezig wilde zijn.

Bij de beoordeling van het middel stel ik het volgende voorop.

Artikel 6:1 lid 1 Wvggz bepaalt dat de rechter betrokkene hoort na ontvangst van het verzoekschrift voor een zorgmachtiging, tenzij de rechter vaststelt dat betrokkene niet in staat is of niet bereid is zich te doen horen. Het gaat hier om meer dan hetgeen reeds voortvloeit uit het fundamentele beginsel van een behoorlijke rechtspleging dat iedere partij de gelegenheid moet krijgen om haar standpunt naar voren te brengen voordat de rechter een beslissing neemt. Ook dient immers zoveel mogelijk gewaarborgd te zijn dat aan iemand niet verplichte zorg kan worden opgelegd zonder dat hij, zo hij dit wenst, zelf door de rechter wordt gehoord. Het is tegen deze achtergrond dat de onderzoeksplicht van de rechter naar de bereidheid van betrokkene om zich te doen horen en de motivering van zijn vaststelling dat die bereidheid niet aanwezig was, moeten worden beoordeeld. Dit brengt mee dat de rechter die van oordeel is dat deze bereidheid ontbrak, dit in zijn beschikking dient vast te stellen en dat hij de gronden dient te vermelden waarop dat oordeel berust. Niet noodzakelijk is evenwel dat de rechter vaststelt dat betrokkene heeft verklaard voormelde bereidheid te missen. Voldoende is dat dit naar het oordeel van de rechter kan worden afgeleid uit de wijze waarop betrokkene zich heeft gedragen, in het bijzonder ook bij de door de rechter aangewende pogingen2 om betrokkene in zijn woon- of verblijfplaats te horen op de voet van artikel 6:1 lid 2 Wvggz.3

De rechter mag niet lichtvaardig vaststellen dat betrokkene niet bereid is gehoord te worden wanneer deze niet ter zitting verschenen is.5 Ook als sprake is van een behoorlijke oproeping en daadwerkelijke bekendheid van betrokkene met de mondelinge behandeling, mag uit zijn afwezigheid ter zitting niet zonder meer geconcludeerd worden dat betrokkene niet gehoord wil worden.6

Er worden hoge motiveringseisen gesteld aan de vaststelling dat een betrokkene niet bereid is gehoord te worden door het niet-verschijnen op de zitting. In zaken waar niet aan die eisen was voldaan, woog de Hoge Raad mee dat de advocaat van betrokkene heeft verklaard dat betrokkene de rechter wilde spreken of dat betrokkene had aangegeven aanwezig te zullen zijn op de mondelinge behandeling.7 Dergelijke omstandigheden kunnen aanleiding vormen voor nader onderzoek alvorens de rechter tot het oordeel kan komen dat betrokkene niet bereid is te worden gehoord.8

Wanneer de advocaat van een niet ter zitting verschenen betrokkene namens die betrokkene verklaart dat deze niet gehoord wil worden, mag de rechter er mijns inziens van uitgaan dat de advocaat hiermee de wens van die betrokkene weergeeft. De advocaat is immers bij uitstek de vertegenwoordiger in rechte van een betrokkene.9 Uit de vertrouwenspositie van de advocaat vloeit voort dat in het rechtsverkeer afgegaan moet kunnen worden op zijn verklaring. De advocaat moet dus op zijn woord geloofd worden als hij verklaart over feiten of omstandigheden waarvan hij uit de eerste hand kennis heeft.10

Uit het voorgaande vloeit voort dat de rechter niet nader onderzoek hoeft te doen naar de bereidheid van een betrokkene om gehoord te worden, indien zijn advocaat ter zitting heeft verklaard dat die bereidheid bij betrokkene ontbreekt.11 De rechter hoeft dan dus niet te proberen betrokkene alsnog zelf te spreken over zijn bereidheid gehoord te worden, behoudens bijzondere omstandigheden.12 Een andere opvatting zou tot gevolg kunnen hebben dat een betrokkene gedwongen zou worden de rechter te spreken over zijn wens de rechter niet te spreken, zoals Dijkers terecht opmerkt. Dat laatste zou niet stroken met het respect voor de autonomie van betrokkene.13

Ik keer terug naar de bespreking van het middel.

In het middel wordt geklaagd dat de rechtbank niet (zelf) heeft vastgesteld dat betrokkene niet gehoord wenste te worden en dat op dit punt een grotere inspanning van de rechtbank verwacht mocht worden, dan wel dat de rechtbank haar oordeel op dit punt nader had moeten motiveren. Daartoe wordt aangevoerd dat de rechtbank uit de verklaring van de advocaat niet had mogen afleiden dat betrokkene niet gehoord wilde worden, maar alleen dat hij niet bij de mondelinge behandeling aanwezig wilde zijn. Ik begrijp de rechtsklacht aldus dat de rechtbank heeft nagelaten nader onderzoek te doen naar de bereidheid van betrokkene om gehoord te worden.

Het is mij – mede door de plaatsing tussen haakjes van het woord “(zelf)” in het middel – niet duidelijk of ook beoogd wordt te klagen dat de rechtbank bij het vaststellen of betrokkene gehoord wilde worden, niet had mogen afgaan op de verklaring van de advocaat namens betrokkene, maar hiertoe zelf met betrokkene had moeten spreken. Volledigheidshalve zal ik ook op deze mogelijke klacht ingaan.

Naar mijn mening falen de klachten.

Ter onderbouwing van haar beslissing de behandeling buiten aanwezigheid van betrokkene voort te zetten heeft de rechtbank zich, anders dan het middel betoogt, niet alleen gebaseerd op 1) de verklaring van de advocaat dat betrokkene niet ter zitting zal verschijnen omdat hij er niet bij wil zijn, maar ook op 2) de verklaring van de advocaat dat hij contact met betrokkene heeft gehad en 3) de omstandigheid dat de advocaat zich gemachtigd voelt om namens betrokkene een standpunt in te nemen. De rechtbank concludeert immers na het noemen van deze drie omstandigheden dat zij daarom de behandeling buiten aanwezigheid van betrokkene zal voorzetten. Voor zover het middel ervan uitgaat dat de rechtbank zich alleen op de eerstgenoemde omstandigheid heeft gebaseerd, gaat het middel uit van een te beperkte lezing van de bestreden beschikking en faalt de klacht reeds wegens gebrek aan feitelijke grondslag.

Ook overigens is geen sprake van een onjuist dan wel onbegrijpelijk of niet voldoende gemotiveerd oordeel. Tegen de drie door de rechtbank genoemde omstandigheden op zich zijn geen klachten gericht, zodat van de juistheid daarvan in cassatie uitgegaan mag worden. Deze drie omstandigheden, in onderlinge samenhang bezien, kunnen mijns inziens de beslissing van de rechtbank de behandeling buiten aanwezigheid van betrokkene voort te zetten, dragen. Uit deze omstandigheden volgt immers dat betrokkene op de hoogte was van de mondelinge behandeling, dat hij daarbij niet aanwezig wilde zijn en dat de advocaat in staat was namens betrokkene zijn standpunt te verwoorden. Onder deze omstandigheden had de rechtbank niet nog nader onderzoek hoeven doen naar de bereidheid van betrokkene gehoord te worden.

Ik wijs er overigens nog op dat, hoewel in het middel wordt geklaagd dat van de rechtbank op dit punt een grotere inspanning verwacht had mogen worden, uit het middel niet blijkt waaruit die inspanning dan had moeten bestaan. Ook blijkt niet dat de advocaat tijdens de mondelinge behandeling heeft aangevoerd dat de rechtbank nader onderzoek had moeten doen naar de bereidheid van betrokkene om gehoord te worden. Integendeel, de advocaat heeft namens betrokkene in eerste aanleg inhoudelijk verweer gevoerd, zoals blijkt uit de hiervoor onder 2.4 geciteerde passages uit het proces-verbaal van de mondelinge behandeling.

Voor zover geklaagd wordt dat de rechtbank, bij het vaststellen of betrokkene gehoord wilde worden, niet had mogen afgaan op de verklaring van de advocaat namens betrokkene, maar hiertoe zelf met betrokkene had moeten spreken, treft de klacht geen doel. Zoals hiervoor uiteengezet onder 3.7 en 3.8 mag de rechter afgaan op verklaringen van een advocaat namens betrokkene, behoudens bijzondere omstandigheden. Van dergelijke bijzondere omstandigheden blijkt niet uit de stukken van het geding, het proces-verbaal of de bestreden beschikking.

Tot besluit: wat enigszins wringt in deze zaak is dat noch de advocaat in eerste aanleg noch de rechtbank in haar bestreden beschikking met zoveel woorden heeft verklaard respectievelijk heeft overwogen dat betrokkene niet bereid is gehoord te worden. In zoverre schurkt de hiervoor onder 2.6 geciteerde overweging van de rechtbank aan tegen de grenzen van begrijpelijkheid. Ik ben echter van mening dat de motivering van de rechtbank de begrijpelijkheidstoets kan doorstaan. Het is mijns inziens voldoende duidelijk en begrijpelijk dat in de beslissing van de rechtbank de behandeling buiten aanwezigheid van betrokkene voor te zetten, het oordeel besloten ligt dat betrokkene niet bereid is zich te doen horen.

De slotsom is dat de klachten van het middel falen.