Uitspraken

Auteursrechten zijn vermogensrechten, die overdraagbaar zijn (artikel 2 lid 1 Aw jo artikel 3:83 lid 3 BW). Overdracht van auteursrechten geschiedt door levering krachtens een geldige titel, verricht door een beschikkingsbevoegde (rechts)persoon (artikel 3:84 lid 1 BW). Auteursrechten worden op grond van artikel 2 lid 2 Aw jo artikel 3:95 BW geleverd door een daartoe bestemde akte.

Lira heeft gesteld dat overdracht van auteursrechten plaatsvindt door middel van het Aansluitingscontract. Gelet op de tekst van het Aansluitingscontract (zie hiervoor onder 2.3), is de beoogde overdracht van auteursrechten aan te merken als een levering van reeds bestaande auteursrechten en als een levering bij voorbaat van nog niet bestaande – ofwel toekomstige – auteursrechten. Op grond van artikel 3:97 lid 1 BW kunnen ook toekomstige auteursrechten in beginsel bij voorbaat worden geleverd. De vervreemder (hier: de auteur) dient dan ten tijde van de verkrijging van het auteursrecht wel beschikkingsbevoegd te zijn, wil een rechtsgeldige levering plaatsvinden.

Tussen partijen is niet in geschil dat de door Lira ingeroepen overdracht van toekomstige auteursrechten krachtens een geldige titel en met inachtneming van de voorgeschreven leveringshandeling heeft plaatsgevonden. In de kern verschillen partijen erover van mening of de auteur, die zijn auteursrecht bij voorbaat aan Lira wil overdragen, ten tijde van de verkrijging van het auteursrecht nog daarover beschikkingsbevoegd is, gelet op het bepaalde in artikel 45d Aw.

Artikel 45d Aw luidt (voor zover hier van belang):

UPC c.s. en RODAP hebben gewezen op het hiervoor onder 4.7.4 vermelde wettelijk vermoeden van overdracht. Zij stellen zich op het standpunt dat afwijking van het wettelijk vermoeden van overdracht slechts bij schriftelijk beding tussen de auteur en de producent kan plaatsvinden. Zij wijzen in dit verband op de zinsnede “tenzij de makers en de producent schriftelijk anders overeengekomen zijn”. Afwijking op een andere wijze – zoals door middel van het Aansluitingscontract – is volgens UPC c.s. en RODAP niet mogelijk. Omdat een afwijkend beding tussen de auteur en de producent als bedoeld in artikel 45d Aw vrijwel nooit voorkomt, vindt steeds overdracht van het auteursrecht aan de producent plaats. Dientengevolge is de auteur ten tijde van de verkrijging van het auteursrecht niet langer beschikkingsbevoegd om het recht aan Lira te leveren, aldus UPC c.s. en RODAP. De overdracht is dan ook rechtsongeldig of nietig of in ieder geval onrechtmatig.

UPC c.s. en RODAP worden niet in hun verweer gevolgd. Uit de omstandigheid dat artikel 45d Aw bepaalt dat het auteursrecht wordt vermoed aan de producer te zijn overgedragen, kan niet zonder meer worden geconcludeerd dat overdracht aan een derde niet mogelijk is. Anders dan UPC c.s. en RODAP betogen, heeft de zinsnede “tenzij de makers en de producent schriftelijk anders overeenkomen zijn” slechts betrekking op de rechtsverhouding tussen de maker(s) en de producent. Het ontbreken van een afwijkend schriftelijk beding brengt nog niet met zich dat overdracht aan een derde niet kan plaatsvinden. Evenmin brengt het met zich dat overdracht aan een derde slechts met medewerking van de producent kan plaatsvinden. Gelet op het vorenstaande kunnen UPC c.s. en RODAP niet worden gevolgd in hun argument dat artikel 45d Aw een uitzondering vormt op het beginsel van overdraagbaarheid van artikel 2 lid 1 Aw.

Naar het oordeel van de rechtbank volgt uit artikel 45d Aw dat de overdracht door de makers aan de producent pas wordt geacht te hebben plaatsgevonden, op het moment dat de producent heeft beslist dat het filmwerk vertoningsgereed is. Tot die tijd behoudt de maker het auteursrecht over zijn bijdrage aan het filmwerk. Aanknopingspunt voor dit oordeel kan worden gevonden in de Memorie van Antwoord gezonden door de minister van Justitie en de minister van Welzijn, Volksgezondheid en Cultuur aan de Tweede Kamer van de Staten Generaal ter zake van de aanpassing van de Auteurswet 1912 aan de Akte van Parijs van de Berner Conventie. De ministers schrijven hierin:

Artikel 3:97 lid 1 BW bepaalt dat toekomstige goederen niet bij voorbaat kunnen worden overgedragen, indien het verboden is deze goederen tot onderwerp van een overeenkomst te maken. UPC c.s. en RODAP hebben aangevoerd, dat het op grond van artikel 45d Aw verboden is de overdracht van auteursrechten onderwerp van een overeenkomst te maken. Hierin worden zij echter niet gevolgd. Noch uit artikel 45d Aw, noch uit artikel 14bis Berner Conventie (waarop artikel 45d Aw is gebaseerd) volgt een dergelijk verbod. Evenmin kan – gelet op hetgeen hiervoor onder 4.7.7 met betrekking tot artikel 45d Aw is overwogen – worden gezegd dat een overeenkomst waarbij auteursrechten bij voorbaat worden overgedragen in strijd is met de wet, de goede zeden of de openbare orde. Daarnaast volgt de rechtbank UPC c.s. en RODAP niet in hun stelling dat Lira met de overdracht bij voorbaat, onrechtmatig jegens hen handelt. Er is door Lira – gelet op hetgeen hiervoor onder 4.7.6 en 4.7.7 is overwogen – immers niet gehandeld of nagelaten in strijd met een wettelijke plicht of met hetgeen haar volgens ongeschreven recht in het maatschappelijk verkeer jegens UPC c.s. en RODAP betaamt. Van uitlokking tot wanprestatie is geen sprake.

Het antwoord op de vraag of UPC c.s. en RODAP een rechtstreeks beroep op artikel 14bis Berner Conventie toekomt, kan in het midden blijven. Zoals overwogen onder 4.7.4 vormt artikel 45d Aw de implementatie van artikel 14bis Berner Conventie. Gesteld noch gebleken is dat artikel 14bis Berner Conventie een ruimere of andere bescherming biedt dan artikel 45d Aw.

Uit hetgeen hiervoor onder 4.7.6 tot en met 4.7.8 is overwogen volgt, dat artikel 45d Aw niet in de weg staat aan de door Lira ingeroepen overdracht bij voorbaat van het recht op openbaarmaking. De auteur is ten tijde van de overdracht aan Lira beschikkingsbevoegd. Immers, het auteursrecht ontstaat op het moment dat het werk van de auteur is voltooid, op welk moment het auteursrecht aan Lira wordt overgedragen, terwijl de rechten van de producent pas ontstaan op het moment dat het filmwerk door de producent vertoningsgereed is bevonden. Daarmee moet worden aangenomen – partijen hebben geen feiten of omstandigheden gesteld die tot een ander oordeel leiden – dat als eerste (na voltooiing van het werk door de auteur) de overdracht aan Lira plaatsvindt. Reeds gelet hierop faalt het betoog van UPC c.s. en RODAP dat artikel 3:298 BW analoog moet worden toegepast. Op het moment dat het auteursrecht ontstaat, bestaat er nog geen recht van de producent. Er is derhalve geen sprake van botsende rechten op levering. De rechtbank volgt UPC c.s. en RODAP dan ook niet in hun verweer dat de producenten per definitie een ouder recht op levering hebben. Anders dan UPC c.s. en RODAP lijken te betogen, volgt dit niet reeds uit de omstandigheid dat Lira in 1986 is opgericht en artikel 45d Aw al in 1985 in werking is getreden.

Lira beantwoordt deze vraag bevestigend en verwijst hiertoe naar artikel 1 sub a Bijlage (zie hiervoor onder 2.4). Meer in het bijzonder wijst zij op de zinsnede “of indien een dergelijke uitzending niet plaatsvindt, onverkort en ongewijzigd ten opzichte van het omroepprogramma zoals dat door de omroepinstelling is samengesteld en conform het uitzendschema zoals dat door de omroepinstelling is bepaald.”. Uit deze bepaling volgt naar de mening van Lira dat de rechten met betrekking tot uitzendingen die niet separaat door de omroep zijn uitgezonden (hierna: primaire uitzending) aan haar zijn overgedragen.

UPC c.s. heeft hier tegenover gesteld, dat met het door Lira ingeroepen artikel slechts is bedoeld het recht tot secundaire openbaarmaking (uitzending gelijktijdig met of na uitzending door de omroep) aan Lira over te dragen. Zij wijst er in dit verband op dat de bewoordingen van artikel 1 sub a Bijlage volledig aansluiten bij de formulering van artikel 26a Aw. Artikel 26a Aw spreekt namelijk over “gelijktijdige, ongewijzigde, en onverkorte uitzending van een televisieprogramma”. Verder wijst UPC c.s. erop dat het voor de hand had gelegen om, als het de bedoeling was dat aan Lira het recht tot primaire uitzending werd overgedragen, een nieuw artikel aan de overeenkomst toe te voegen en om potentiële contractanten erop te wijzen dat het aangaan van het Aansluitingscontract impliceert dat producenten geen toestemming kunnen geven voor de uitzending. Dit heeft Lira, volgens UPC c.s., niet gedaan, Lira heeft slechts de woorden “indien een dergelijke uitzending niet plaats vindt” aan artikel 1 sub a Bijlage Aansluitingscontract toegevoegd. Ook uit de informatie die Lira via haar website verschaft, blijkt dat Lira slechts de bedoeling heeft gehad dat haar de rechten op secundaire uitzending werden overgedragen, aldus steeds UPC c.s. UPC c.s. verbindt aan dit alles de conclusie, dat auteurs ervan uitgaan dat zij slechts hun rechten ter zake van secundaire openbaarmakingen aan Lira overdragen.

Bij de beantwoording van de vraag of de partijen bij het Aansluitingscontract hebben bedoeld dat aan Lira de rechten met betrekking tot primaire uitzendingen worden overgedragen stelt de rechtbank voorop, dat het aankomt op de zin die de partijen bij de overeenkomst in de gegeven omstandigheden over en weer redelijkerwijs aan de inhoud van de overeenkomst mochten toekennen en op hetgeen zij te dien aanzien redelijkerwijs van elkaar mochten verwachten. Hoewel een louter taalkundige uitleg van de (schriftelijke) overeenkomst alleen niet voldoende is, is de taalkundige betekenis die de bewoordingen waarin de bepalingen van de overeenkomst zijn gesteld in (de desbetreffende kring van) het maatschappelijk verkeer normaal gesproken hebben, gelezen in de context van de overeenkomst als geheel, bij de uitleg van dat geschrift vaak wel van groot belang.

De rechtbank acht van belang, dat het door Lira gebruikte Aansluitingscontract een overeenkomst is die – zo begrijpt de rechtbank – steeds in dezelfde vorm wordt aangeboden aan de auteurs die met Lira willen contracteren. Daarmee moet het Aansluitingscontract worden aangemerkt als een standaardovereenkomst. Vastgesteld wordt dat partijen geen concrete stellingen hebben ingenomen met betrekking tot hetgeen de respectieve partijen bij de door Lira met de verschillende auteurs gesloten Aansluitingscontract over en weer hebben verklaard. Aan de hiervoor onder 4.13.2 weergegeven stellingen van UPC c.s. kan in dit verband onvoldoende waarde worden gehecht. Hetgeen zij naar voren heeft gebracht zegt namelijk slechts iets over de (mogelijke) bedoeling van Lira als opsteller van de standaardovereenkomst. Uiteindelijk gaat het echter om de bedoeling van de partijen die het Aansluitingscontract hebben gesloten. UPC c.s. is geen partij bij het Aansluitingscontract. Dat de (afzonderlijke) auteurs die het Aansluitingscontract sloten artikel 1 Aansluitingscontract op de door UPC c.s. gestelde wijze hebben begrepen kan, zonder nadere concrete toelichting – die aan de zijde van UPC c.s. ontbreekt – dan ook niet worden aangenomen. Gelet op het ontbreken van concrete stellingen met betrekking tot hetgeen de partijen bij het Aansluitingscontract over en weer hebben verklaard, zal de rechtbank voor de uitleg aansluiten bij de taalkundige betekenis waarin de bepalingen van de overeenkomst zijn gesteld in (de desbetreffende kring van) het maatschappelijk verkeer normaal gesproken hebben, gelezen in de context van de overeenkomst als geheel.

In artikel 1 Aansluitingscontract is de overdracht van rechten geregeld. Op grond van artikel 1 Aansluitingscontract wordt overgedragen het recht op “Gelijktijdige doorgifte van radio en tv-programma’s via de kabel, satelliet, dvb-t, (mobiele) telefoon, et cetera”. In artikel 1 sub a Bijlage (waarnaar artikel 1 aanhef Aansluitingscontract verwijst) staat wat hieronder moet worden verstaan. Dit omvat het recht met betrekking tot secundaire uitzendingen. Hetgeen wordt overgedragen is echter – anders dan UPC c.s. betoogt – niet hiertoe beperkt. De rechtbank neemt daarbij in aanmerking, dat Lira zich ten doel stelt om via collectieve belangenbehartiging de belangen van auteurs te behartigen en dat het doel van het Aansluitingscontract is – zoals Lira onbetwist heeft gesteld – om Lira in staat te stellen dit doel te verwezenlijken. Verder wordt in aanmerking genomen dat de woorden “of indien een dergelijke uitzending niet plaatsvindt” verwijzen naar het “uitzenden via de kabel (…) zulks gelijktijdig, onverkort en ongewijzigd ten opzichte van het omroepprogramma zoals dat door de omroepinstelling en/of een andere distributeur aan het publiek wordt uitgezonden”. Tussen partijen is niet in geschil dat met deze laatste zinsnede de secundaire uitzendingen worden bedoeld. Hetgeen hiervoor is overwogen leidt ertoe dat een redelijke uitleg van de zinsnede “of indien een dergelijke uitzending niet plaatsvindt” met zich brengt, dat ook het recht met betrekking tot primaire openbaarmaking door de auteur aan Lira wordt overgedragen. De enkele omstandigheid dat artikel 1 sub a Bijlage ook betrekking heeft op secundaire uitzendingen, maakt voormeld oordeel dan ook niet anders.

Tussen partijen staat vast dat met de uitzendingen via de kabel en de online terbeschikkingstelling, sprake is van een openbaarmaking in de zin van artikel 12 Aw. Voor deze openbaarmaking is toestemming vereist van de auteursrechthebbende (artikel 1 Aw). UPC c.s. wordt niet gevolgd in haar verweer dat zij over toestemming van de auteursrechthebbenden, in haar visie de producenten van televisieprogramma’s, beschikt. Het verweer op dit punt is volledig gegrond op het betoog van UPC c.s. en RODAP, dat op grond van artikel 45d Aw wordt vermoed dat de auteursrechten aan de producenten zijn overgedragen. Zoals hiervoor onder 4.7.5 tot en met 4.7.10 is geoordeeld, wordt dit verweer niet aanvaard.

UPC c.s. heeft geen andere gronden aangevoerd, die tot de conclusie moeten leiden dat zij toestemming van de auteursrechthebbende heeft ontvangen voor de uitzendingen via de kabel en de online terbeschikkingstelling van werken. Lira is door contractuele overdracht auteursrechthebbende op werken van bij haar aangesloten auteurs geworden en tussen partijen staat vast dat Lira geen toestemming tot openbaarmaking heeft gegeven. Het vorenstaande leidt tot de conclusie dat UPC c.s. inbreuk maakt op de aan Lira overgedragen auteursrechten.

De vraag of UPC c.s. inbreuk maakt op de auteursrechten van auteurs voor wie Lira op de voet van artikel 26a Aw optreedt, behoeft geen beoordeling. Voor een actie van Lira op grond van artikel 26a Aw is een noodzakelijke voorwaarde dat sprake is van een heruitzending, hetgeen een eerdere openbaarmakingshandeling veronderstelt (zie in dit verband r.o. 4.1.3. van het arrest Hoge Raad 28 maart 2014, ECLI:NL:HR:2014:735, Norma/NLKabel). Van een eerdere openbaarmakingshandeling is echter geen sprake. UPC c.s. heeft in dit verband naar voren gebracht dat het signaal dat door haar via de kabel aan haar klanten wordt verzonden, door de omroepen via de “Media Gateway” wordt aangeleverd. De Hoge Raad heeft in het arrest Norma/NLKabel geoordeeld dat met het ter beschikking stellen van programmadragende signalen aan de kabelexploitanten (hier: UPC c.s.) via de Media Gateway geen openbaarmakingshandeling wordt verricht (r.o. 4.2.3). Dit leidt tot de conclusie dat er dus ook geen sprake is van een heruitzending. Met haar stelling dat het op de weg van UPC c.s. ligt om te stellen en te bewijzen dat alle zenders die zij doorgeeft op de Media Gateway worden klaargezet, miskent Lira dat op grond van artikel 150 Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering (hierna: Rv) op haar de stelplicht en bewijslast rust dat wordt voldaan aan de voorwaarden van artikel 26a Aw. Gelet op de gemotiveerde betwisting door UPC c.s. lag het dan ook op de weg van Lira te bewijzen dat UPC c.s. voor uitzending via de kabel gebruik maakt van signalen die haar niet via de Media Gateway ter beschikking worden gesteld, maar door de omroepen worden uitgezonden en door UPC c.s. worden opgevangen en doorgegeven via de kabel. Haar enkele stelling dat er nog altijd (binnen- en buitenlandse) omroepen zijn die vanwege hun publieke taak via dvb-t of satelliet uitzenden is hiertoe onvoldoende. Uit die stelling volgt op zichzelf immers nog niet dat UPC c.s. van dat signaal gebruik maakt. Dat Digitenne een signaal gebruikt dat door de omroepen via de Media Gateway wordt aangeboden, brengt zonder nadere toelichting – die aan de zijde van Lira ontbreekt – evenmin met zich dat datzelfde signaal ook door UPC c.s. wordt gebruikt.

De kosten van het geding aan de zijde van Lira worden tot op heden begroot op EUR 819,13 aan verschotten en op EUR 127.408,11 aan salaris advocaat, derhalve totaal EUR 128.227,24, nu Lira haar kosten daarop heeft gesteld en UPC c.s. en RODAP de omvang daarvan niet hebben betwist. In de omstandigheid dat RODAP zich aan de zijde van UPC c.s. heeft gevoegd en volwaardig verweer tegen de vorderingen van Lira heeft gevoerd, ziet de rechtbank aanleiding UPC, Zeelandnet, Ziggo en RODAP ieder voor een vierde in de proceskosten aan de zijde van Lira te veroordelen. UPC, Zeelandnet, Ziggo en RODAP zullen derhalve ieder worden veroordeeld tot betaling aan Lira van EUR 32.056,81. De gevorderde wettelijke rente is toewijsbaar, met dien verstande dat de verschuldigdheid pas ontstaat vanaf het moment van verzuim. De wettelijke rente zal daarom worden toegewezen als in het dictum vermeld.

De beoordeling of een vonnis uitvoerbaar bij voorraad moet worden verklaard, moet plaatsvinden aan de hand van de vraag of het belang van degene die de veroordeling verkrijgt zwaarder weegt dan het belang van de wederpartij bij behoud van de bestaande toestand tot op het rechtsmiddel is beslist. Daarbij staat voorop dat degene die de veroordeling verkrijgt, in beginsel belang heeft bij onmiddellijke tenuitvoerlegging daarvan.

UPC c.s. heeft subsidiair nog verzocht om aan de uitvoerbaarverklaring bij voorraad de voorwaarde te verbinden dat Lira zekerheid stelt voor door UPC c.s. als gevolg van tenuitvoerlegging van het vonnis te lijden schade. UPC c.s. heeft echter geen feiten en omstandigheden gesteld die tot het oordeel moeten leiden dat zij eventuele schade niet op Lira zal kunnen verhalen.