Uitspraken

Op pagina 4 van het boek staat de volgende tekst:

“Hoewel werkelijke gebeurtenissen en personen de inspiratie vormden tot het schrijven van dit verhaal, berusten zowel het verhaalverloop als de personages op fictie.”

Een van de hoofdpersonen in het boek is een vaderfiguur die Hans Kostons heet. Op pagina 49 staat het volgende:

“Dan Hans, Hans, ach Hans. We weten wel hoe Hans zich gedraagt, maar we weten nog altijd niet precies waaraan Hans lijdt. De DSM-5 biedt de deskundigen simpelweg te veel opties. Toen hij twaalf was werd er nog gewoon gedacht dat hij een homo in de dop was.”

Vanaf pagina 116 tot en met pagina 120 wordt in het boek beschreven hoe Hans Kostons zijn gezin achterlaat bij een tankstation.

Op pagina 129 schrijft de ik-persoon over haar vader Hans Kostons:

“Ik zei dat Hans dood mocht. (…) Natuurlijk wil ik Hans soms dood. Maar eerst wil ik hem verantwoording laten afleggen voor jaren aan frustratie en het er nooit meer over hebben, ik wil het in zijn gezicht wrijven en onder het tapijt vegen.”

Op pagina 137 en 138 van het boek wordt beschreven hoe Hans Kostons iedereen in de gaten houdt door middel van opgenomen camerabeelden in en rond de woning van het in het boek beschreven gezin.

Op pagina 139 staat:

“Tot een sluitende diagnose is het voor Hans nooit gekomen. Hij stopte met de therapie die in een huwelijkscrisis werd afgedwongen, zo gauw de woede weer was bekoeld. En al bleef hij soms wat langer in behandeling, ze kwamen niet dichterbij het probleem. Voor je hem kon begrijpen ontglipte hij je; dat gebeurde mij, Elsbeth, de huisarts, de therapeuten. Door de jaren heen vielen er zoveel kwalen dat een mens ze onmogelijk allemáál zou kunnen hebben: een persoonlijkheidsstoornis, een autismespectrumstoornis, dwangneurosen, neurasthenie, psychotische aanvallen, smetvrees, manieën, hoogtevrees, woede-aanvallen, suïcidale neigingen en, deze term bedachten Elsbeth en ik, destructofobie: mijn vader vindt het geen enkel probleem als de spullen van anderen kapotgaan – maar één krasje op een eigendom van Hans en het is waardeloos.”

Op 17 september 2014 heeft [gedaagde] op haar website [naam website] een (link naar een) interview met haar geplaatst, dat (zowel digitaal als op papier) is verschenen in het dagblad De Volkskrant. Dit interview bevat onder meer de volgende passages:

“Haar vorige week verschenen debuutroman Iedereen kan schilderen gaat over een familie die lijkt op haar eigen familie: een gezin waarin een geesteszieke vader alle aandacht opeist. Alles en iedereen moet zich schikken naar depressies, waanbeelden, koop- en vernielzucht, hypochondrie, suïcidale neigingen en dwangmatigheid van Hans Kostons, met alle vernederende gevolgen van dien voor hoofpersoon Iris, haar zus Mia en moeder Elsbeth. [gedaagde] (28) was al van plan een boek te schrijven over een vader-dochterrelatie, maar na de kerstdagen van 2011 veranderde het verhaal. ‘Toen is onze familie ontploft.’ De ouders van [gedaagde] gingen na een huwelijk van 28 jaar uit elkaar en vrijwel meteen verbrak [gedaagde] vader het contact met haar. (…)

‘(…) Toen ik wegging heeft hij gezegd dat ik niet meer mocht terugkomen. Of nou ja, dat heeft hij laten doorgeven.’ (…) ‘(…) Tot die tijd geloofde ik dat de band tussen ouder en kind onvoorwaardelijk is. Dat is dus gewoon helemaal niet zo. Het is een romantisch, leuk sprookje om elkaar te vertellen. Mijn vader heeft mij weggedaan. Hij zei letterlijk: je bent mijn kind niet meer, je mag hier nooit meer komen. En het gekke is, kennelijk heb ik ondanks alles mededogen voor hem. Kennelijk lijd ik ook onder dat sprookje. (…)’

Het boek werd er persoonlijker door, zegt [gedaagde]. Ze lengde werkelijke gebeurtenissen aan met fictie, maar verzon minder dan ze vooraf in gedachten had. (…)

Iedereen kan schilderen speelt zich vooral af rondom de feestdagen. (…) Met Pasen is de familie met tegenzin op weg naar visite als Hans zijn vrouw en dochters achterlaat op een tankstation. Omdat ze zich niet gedroegen, zegt hij later. Echt gebeurd, vertelt [gedaagde]. ‘Maar mijn vader liet alleen mijn moeder staan, hoor.’ (…)

‘De moeder en zus zijn veel minder op de realiteit geënt dan de vaderfiguur. Toch ging mijn moeder alles spiegelen aan het echte leven. (…) Dan moest ik haar eraan herinneren dat zij niet Elsbeth is, en dat ik mag kiezen wat dat personage doet.’ (…)

‘(…) Zoek het maar uit, heeft hij gezegd, mijn hulp heb je niet meer. Begint te lachen: ‘Ik hoorde via via dat hij mij onterfd heeft, vorige week. Door dit boek. Dat toont maar weer aan hoe weinig hij van mij begrijpt.’ (…)

Verwacht je dat hij het gaat kopen?

‘Ik denk dat hij ervoor kiest het bandje niet af te spelen. Niet dat dit het bandje met de ultieme waarheid is. Maar dit is wel mijn bandje over hem. Ik denk dat hij het liever niet wil horen. (…) ‘Het boek is niet bedoeld als afrekening met mijn vader. Ik bewonder hem ook. Hij heeft vijf jaar geleden grapjes gemaakt waar ik nu nog steeds om kan lachen, is consequent, secuur, vastberaden, principieel. Dingen die ik als goede eigenschappen zie.’ ”

Op 27 oktober 2014 heeft de raadsman van [eiser] [gedaagde] gesommeerd om het boek uit de handel te nemen en een rectificatie te plaatsen, waarin [gedaagde] dient te vermelden dat het boek puur en alleen op fictie berust en dat zij ten onrechte in diverse interviews heeft aangegeven dat het om haar werkelijke verleden gaat.

Verder wordt [gedaagde] gesommeerd om haar excuses aan te bieden aan [eiser] In de brief is tenslotte vermeld dat [eiser] open staat voor een minnelijke regeling.

[eiser] vordert – samengevat – (I) primair veroordeling van Atlas om het boek uit de handel te nemen, en veroordeling van [gedaagde] om dat te dulden; subsidiair veroordeling van Atlas om de in voorraad zijnde en reeds gepubliceerde exemplaren van het boek te voorzien van een inlegvel met de onder

I van het petitum in de dagvaarding weergegeven tekst, waarin staat dat de passages over Hans Kostons in het boek volledig op fictie berusten en dat passages uit het boek onrechtmatig zijn bevonden jegens [eiser], en veroordeling van [gedaagde] om dat te dulden;

voorts vordert [eiser] (II) veroordeling van gedaagden tot het (laten) plaatsen van een rectificatie in De Volkskrant met, samengevat, voornoemde inhoud, zoals nader omschreven onder II. van het petitum in de dagvaarding;

daarnaast vordert [eiser] (III) dat het [gedaagde] wordt verboden om zich in het kader van het boek en/of betrokkenheid bij het gezin van de familie [gedaagde] negatief uit te laten over [eiser], daaronder begrepen het plaatsen van een link op de website van [gedaagde] naar het onder 2.8 vermelde artikel in De Volkskrant; en tot slot (IV) veroordeling van [gedaagde] tot het binnen 24 uur verwijderen van haar website [naam website] van het voornoemde artikel in De Volkskrant en/of iedere verwijzing daarnaar.

Dit alles op straffe van verbeurte van dwangsommen en met veroordeling van gedaagden in de proceskosten.

[eiser] heeft zijn vorderingen, samengevat, als volgt toegelicht.

[eiser] is door het boek, met name in samenhang met de daarna gevolgde interviews met [gedaagde], bijzonder gegriefd. Kon de lezer aanvankelijk nog denken dat het boek fictie was, dan is dat inmiddels achterhaald door hetgeen [gedaagde] in de interviews heeft gezegd. Het publiek zal dan ook denken dat Hans Kostons [eiser] is. In het boek wordt hij afgeschilderd als een egoïstische tiran, die aan tal van stoornissen lijdt. Dit is een onjuist en zeer negatief beeld van de werkelijkheid. Bovendien heeft [eiser] zijn gezin niet achtergelaten bij een tankstation, heeft hij [gedaagde] niet onterfd en lijdt hij niet aan de stoornissen die hem in het boek worden toegedicht. Bij de afweging tussen de uitingsvrijheid van [gedaagde] enerzijds en de bescherming van de privacy, eer en goede naam van [eiser] anderzijds, dient de balans in het voordeel van [eiser] door te slaan. [eiser] lijdt zowel immateriële als materiële schade, bestaande (onder meer) uit gederfde levensvreugde, teruglopende opdrachten voor zijn bedrijf en aantasting van zijn goede naam, vooral in [woonplaats] en omgeving, waar hij woont en werkzaam is. Doordat [gedaagde] via de interviews heeft gezegd dat het boek is gebaseerd op de realiteit, is ook het boek zelf een onrechtmatige publicatie geworden. Atlas handelt onrechtmatig jegens [eiser], omdat zij als uitgeverij het onrechtmatig handelen van [gedaagde] faciliteert en ervan profiteert.