Uitspraken

1.1.

Het verloop van de procedure blijkt uit:

- de dagvaarding van 28 maart 2017 met producties,

- de conclusie van antwoord met producties,

- het tussenvonnis van 18 oktober 2017, waarbij een comparitie van partijen is bepaald,

- het proces-verbaal van de op 4 januari 2018 gehouden comparitie en de daarin vermelde stukken.

1.2.

Ten slotte is vonnis bepaald.

2.1.

[eiseres] is in 2001 betrokken geraakt bij een verkeersongeval. Zij is ten gevolge daarvan uiteindelijk volledig arbeidsongeschikt verklaard. Vanaf 1 mei 2007 heeft zij, met terugwerkende kracht vanaf 1 februari 2006, een WAZ-uitkering van (in 2007) circa
€ 10.300,- bruto per jaar ontvangen. De verzekeraar van de andere bij het ongeval betrokken partij heeft aansprakelijkheid erkend en [eiseres] een voorschot van € 5.000,- aan smartengeld uitgekeerd, maar in het vervolgtraject de causaliteit betwist. Een letselschadeprocedure is tot op heden niet aangevangen.

2.2.

[eiseres] was tot [echtscheidingsdatum] 2006 getrouwd met [naam 1] (hierna: [naam 1] ). [eiseres] dreef samen met [naam 1] het juridische adviesbureau vof [naam bedrijf 1] (hierna: [naam bedrijf 1] of de vof). [naam 1] is per 31 december 2002 uit de vof getreden. Sindsdien heeft [eiseres] [naam bedrijf 1] alleen voortgezet.

2.3.

In het kader van de echtscheiding zijn twee panden aan de [adres 1] en [adres 2] te [plaats 1] (hierna: [adres 1] respectievelijk [adres 2] ) inclusief de daarop rustende spaarhypotheek bij Westland Utrecht Bank (WUH), waaraan een levensverzekering was gekoppeld (hierna: de WUH-hypotheek), toebedeeld aan [eiseres] . Daarnaast had [eiseres] een woning aan de [adres 3] te [plaats 2] in eigendom (hierna: het pand in [plaats 2] ).

2.4.

[eiseres] had [adres 1] in gebruik als kantoor voor [naam bedrijf 1] . [eiseres] had [adres 2] in gebruik als woning. In het pand in [plaats 2] woonde de vader van [eiseres] .

2.5.

[eiseres] liet zich met betrekking tot fiscale aangelegenheden bijstaan door een belastingadviseur ( [naam belastingadviseur] ).

2.6.

[eiseres] heeft in februari 2005 contact opgenomen met ABN AMRO over haar wens om de WUH-hypotheek over te sluiten. Op 8 maart 2005 heeft [eiseres] een gesprek gehad met een medewerker van ABN AMRO, [naam 2] (hierna: [naam 2] ).

2.7.

Een e-mailbericht van [eiseres] aan [naam 2] van ABN AMRO van 29 maart 2005 luidt – voor zover hier relevant – als volgt.

2.8.

Een e-mailbericht van [naam 2] van ABN AMRO van 31 maart 2005 luidt – voor zover hier relevant – als volgt.

2.9.

2.10.

ABN AMRO heeft aan [eiseres] vervolgens bij brief van 7 juni 2005 een offerte uitgebracht voor (het oversluiten van) de WUH-hypotheek, met dien verstande dat deze enkel betrekking had op [adres 2] . Deze offerte heeft niet geleid tot het oversluiten van de hypotheek.

2.11.

In juli 2005 is [adres 1] verkocht en geleverd. De koopsom bedroeg € 450.000,-. De overwaarde (€ 215.000,-) is in depot geplaatst bij ABN AMRO. [naam 1] stelde zich op het standpunt dat dit bedrag hem toekwam. Het bedrag is uiteindelijk ook aan [naam 1] uitbetaald.

2.12.

Omdat [eiseres] de nieuwe eigenaar van [adres 1] geen prettige buur vond, is [eiseres] in de loop van 2005 op zoek gegaan naar een nieuwe woning.

2.13.

Op 16 december 2005 heeft [eiseres] een persoonlijk adviesgesprek gehad met [naam 4] (hierna: [naam 4] ) van ABN AMRO. In dit gesprek was aan de orde de voorgenomen koop van [eiseres] van een pand aan de [adres 4] te [plaats 1] (hierna: [adres 4] ) voor een bedrag van € 845.000,-. Over de koop bestond reeds mondelinge overeenstemming. Voor de aankoop was een financiering benodigd van € 600.000,- en een overbruggingskrediet van € 189.900,- (totdat [adres 2] zou zijn verkocht). Het door ABN AMRO gemaakte gespreksverslag luidt – voor zover hier relevant – als volgt:

2.14.

In een intern e-mailbericht van [naam 4] van ABN AMRO (in kopie toegestuurd aan [eiseres] ) van 4 januari 2006 staat – voor zover hier relevant – dat hij [eiseres] heeft geïnformeerd dat haar aanvraag niet mogelijk is op basis van haar zakelijke resultaten, maar dat een en ander wellicht mogelijk is op basis van maatwerk.

2.15.

De aanvraag van [eiseres] heeft tot een interne kredietaanvraag binnen ABN AMRO geleid. In deze kredietaanvraag is – voor zover hier relevant – het volgende opgenomen:

(

2.16.

Bij brief van 17 januari 2006 heeft ABN AMRO [eiseres] een aflossingsvrije hypothecaire geldlening (hierna: de hypotheek) aangeboden voor een bedrag van
€ 600.000,-, tegen een maandelijkse rente van 4,20% (tien jaar vast), hetgeen volgens de offerte neerkomt op bruto maandlasten van € 2.100,-.

2.17.

Bij brief van 19 januari 2006 heeft ABN AMRO aan [eiseres] voorts een overbruggingskrediet aangeboden van € 189.900,-. In de brief staat vermeld dat “met dit overbruggingskrediet de overwaarde in de huidige woning [adres 2] alvast wordt vrijgemaakt”, ter financiering van een gedeelte van het aankoopbedrag (en indien van toepassing de verbouwing) van [adres 4] . Het overbruggingskrediet heeft een looptijd van maximaal twee jaar na het passeren van de hypotheekakte en in deze periode kan het krediet boetevrij worden afgelost bij verkoop van [adres 2] .

2.18.

[eiseres] heeft de aangeboden hypotheek en het aangeboden overbruggingskrediet (hierna gezamenlijk: de kredieten) aanvaard.

2.19.

De overeengekomen passeerdatum van [adres 4] was 18 april 2006. Bij e-mail van 6 april 2006 heeft ABN AMRO aan [eiseres] bericht dat haar bekend is geworden dat [adres 2] ook op naam van haar ex-echtgenoot staat en dat ook hij om die reden het overbruggingskrediet dient te ondertekenen. Na enig telefonisch contact heeft [eiseres] bij e-mail van 10 april 2006 ABN AMRO bevestigd dat het meetekenen door haar ex-echtgenoot ondenkbaar is en ABN AMRO gewezen op de door haar eerder aangeboden bijpandstelling van twee panden van een derde en van het pand in [plaats 2] . [eiseres] heeft daarnaast in haar e-mail vermeld dat, indien het transport niet door kan gaan, zij door derden aansprakelijk gesteld zal worden, en dat zij ervan uitgaat dat ABN AMRO er alles aan zal doen om het transport op de geplande datum te laten plaatsvinden, omdat ook ABN AMRO er geen behoefte aan zal hebben geconfronteerd te worden met aansprakelijkheden.

2.20.

[adres 4] is uiteindelijk, iets later dan gepland, op 26 april 2006 aan [eiseres] geleverd tegen betaling van een koopsom van € 845.000,-.

2.21.

[eiseres] heeft [adres 2] in december 2006 verkocht. Met de opbrengst is het overbruggingskrediet en de op [adres 2] rustende WUH-hypotheek afgelost.

2.22.

In april en december 2007 zijn [eiseres] naheffingsaanslagen inkomstenbelasting over het jaar 2002 opgelegd van respectievelijk € 34.550,- en € 41.431,- ter zake van stakingswinst in verband met de juridische beëindiging van de vof in dat jaar respectievelijk verdelingsafspraken met betrekking tot de echtscheiding.

2.23.

[eiseres] heeft in december 2007 het pand in [plaats 2] verkocht. De overwaarde is bij ABN AMRO ondergebracht. [eiseres] heeft uit dit bedrag onder meer de aan de hypotheek verbonden maandlasten voldaan.

2.24.

Bij brief van 23 december 2011 heeft [eiseres] ABN AMRO bericht dat haar vermogen aanzienlijk was geslonken en dat zij niet langer in staat was de aan de hypotheek verbonden maandlasten te voldoen. Zij heeft ABN AMRO aansprakelijk gesteld voor de door haar geleden schade. Zij schrijft – kort gezegd – dat ABN AMRO haar had moeten ontraden de hypotheek aan te gaan, omdat zij de maandlasten daarvan niet uit haar (geringe) inkomen kon voldoen.

2.25.

Bij brief van 13 maart 2012 heeft ABN AMRO aansprakelijkheid van de hand gewezen.

2.26.

[eiseres] heeft op 2 januari 2013 een klacht tegen ABN AMRO ingediend bij het Klachteninstituut Financiële Dienstverlening (hierna KiFiD). Op 29 juli 2013 heeft de Ombudsman Financiële Dienstverlening de klacht ongegrond verklaard.

2.27.

Bij arrest van het gerechtshof ‘s Gravenhage van 13 augustus 2013 is [eiseres] veroordeeld tot betaling aan haar ex-echtgenoot van € 289.180,- en is haar ex-echtgenoot veroordeeld tot betaling van € 40.000,- aan [eiseres] .

2.28.

Bij brief van 4 februari 2015 heeft de advocaat van [eiseres] aan ABN AMRO onder verwijzing naar de eerdere aansprakelijkheidstelling kort gezegd geschreven dat [eiseres] dreigt financieel klem te raken en zij om die reden [adres 4] wenst te verhuren, ter beperking van de schade.

2.29.

Bij brief van 25 maart 2015 heeft ABN AMRO aan [eiseres] meegedeeld dat voor toestemming van ABN AMRO tot verhuur van [adres 4] is vereist dat [eiseres] zich aan een aantal regels houdt, waaronder dat de verhuur plaatsvindt onder de regels van de Leegstandwet. ABN AMRO heeft, omdat die regelgeving erg complex is, op een aantal gespecialiseerde bemiddelingsbureaus gewezen.

2.30.

[eiseres] heeft [adres 4] in 2015 verkocht en op 15 oktober 2015 aan de koper(s) geleverd. Met de opbrengst is onder meer de hypotheek afbetaald. [eiseres] is in oktober 2015 verhuisd naar een huurwoning in [plaats 1] .

2.31.

In een door [eiseres] aangespannen kort geding heeft [eiseres] onder meer een bedrag van € 583.000,- van ABN AMRO gevorderd. Aan haar vorderingen heeft [eiseres] verwijten ten grondslag gelegd die vergelijkbaar zijn met haar verwijten in deze procedure. Bij vonnis van 26 januari 2016 heeft de voorzieningenrechter van deze rechtbank de vorderingen van [eiseres] afgewezen.

2.32.

In juli 2016 is [eiseres] verhuisd naar een door haar uit eigen middelen aangekocht appartement te [plaats 1] .

3.1.

[eiseres] vordert dat de rechtbank bij vonnis, uitvoerbaar bij voorraad:

I. voor recht verklaart dat ABN onrechtmatig gehandeld heeft, althans (toerekenbaar) tekortgeschoten is jegens haar, doordat zij in strijd met de op haar rustende (bijzondere) zorgplichten, waaronder de onderzoeks- en waarschuwingsplicht, heeft gehandeld voorafgaand en/of ten tijde van het verstrekken van de kredieten;

voor recht verklaart dat ABN AMRO (meer specifiek) in strijd met de op haar rustende onderzoeksplicht heeft gehandeld voor waar het de inkomens- en vermogenspositie van [eiseres] betreft, door na te laten (deugdelijk) te onderzoeken of [eiseres] de financiële lasten uit hoofde van de kredieten kon dragen in het licht van de aldus bepaalde inkomens- en vermogenspositie;

voor recht verklaart dat ABN AMRO (meer specifiek) in strijd heeft gehandeld met de op haar rustende (precontractuele) onderzoeks- en/of waarschuwingsplicht;

voor recht verklaart dat in het geval van [eiseres] sprake is van overkreditering doordat ABN AMRO is overgegaan tot verstrekking van de kredieten;

voor recht verklaart dat ABN AMRO aansprakelijk is voor de schade die [eiseres] lijdt en/of heeft geleden door het onrechtmatig handelen, althans het (toerekenbaar) tekortschieten met betrekking tot de advisering omtrent de aan- en verkoop van het onroerend goed van [eiseres] en/of met betrekking tot de door de fiscus aan [eiseres] opgelegde naheffingsaanslagen (zie 2.22);

voor recht verklaart dat ABN AMRO met hetgeen hiervoor onder I en/of II en/of III en/of IV en/of V is gevorderd onrechtmatig heeft gehandeld, althans (toerekenbaar) tekort is geschoten in de nakoming van haar verplichtingen jegens [eiseres] , althans in strijd heeft gehandeld met de redelijkheid en billijkheid, op grond waarvan ABN AMRO jegens [eiseres] aansprakelijk is voor, en gehouden is tot vergoeding van, de schade die dientengevolge aan de zijde van [eiseres] is ontstaan, op te maken bij staat en te vereffenen volgens de wet;

ABN AMRO veroordeelt om binnen 14 dagen nadat op dit onderdeel van de vordering beslist is, althans binnen 14 dagen na het in dezen te wijzen vonnis, aan [eiseres] de vermogensschade te vergoeden, welke schade [eiseres] geleden heeft doordat ABN AMRO onrechtmatig jegens haar handelde, althans jegens [eiseres] (toerekenbaar) tekort is geschoten in de nakoming van haar verplichtingen, althans doordat ABN AMRO in strijd met de redelijkheid en billijkheid heeft gehandeld, door [eiseres] geen toestemming te verlenen tot verhuur van [adres 4] over te mogen gaan, te vermeerderen met de wettelijke rente over dat bedrag vanaf bedoelde termijn voor voldoening, tot aan de dag der algehele voldoening daarvan:

ABN AMRO veroordeelt om binnen 14 dagen na het in dezen te wijzen vonnis tot betaling aan [eiseres] van de buitengerechtelijk gemaakte kosten over te gaan, welke kosten conform de staffel buitengerechtelijke incassokosten een bedrag groot € 6.775 bedragen en – voor het geval voldoening van die kosten niet binnen de gestelde termijn plaatsvindt – te vermeerderen met de wettelijke rente over die kosten vanaf bedoelde termijn voor voldoening, tot aan de dag der algehele voldoening daarvan;

ABN AMRO veroordeelt in de kosten van dit geding, alsmede de nakosten volgens het liquidatietarief, een en ander te voldoen binnen veertien dagen na dagtekening van het in deze zaak te wijzen vonnis, en – voor het geval voldoening van de (na-)kosten niet binnen de gestelde termijn plaatsvindt – te vermeerderen met de wettelijke rente over de (na-)kosten vanaf bedoelde termijn voor voldoening, tot aan de dag der algehele voldoening daarvan.

3.2.

[eiseres] legt hieraan, samengevat, het volgende ten grondslag. ABN AMRO heeft haar (bijzondere) zorgplicht geschonden en in strijd gehandeld met de geldende wet- en regelgeving (de Wet financiële dienstverlening (Wfd), de Gedragscode Hypothecaire Financieringen 2006 (GHF 2006), de gedragscode van de Vereniging van Financieringsondernemingen in Nederland (VFN) en de normen van de Nationale Hypotheek Garantie 2006 (NHG 2006)) bij de advisering van [eiseres] voorafgaand aan de totstandkoming van de kredieten en tijdens de looptijd daarvan. Specifiek heeft ABN AMRO in strijd met de ‘ken uw cliënt’-regels de financiële positie van [eiseres] onvoldoende onderzocht en (dientengevolge) over onvoldoende financiële informatie beschikt, om, ter voorkoming van overkreditering, te kunnen beoordelen of het aangaan van de kredieten verantwoord was. In het geval van [eiseres] was ook daadwerkelijk sprake van overkreditering, nu zij de bij de kredieten behorende lasten niet kon voldoen. ABN AMRO heeft echter geen invulling gegeven aan de ‘explain’-mogelijkheid waarom zij, ondanks [eiseres] lage jaarinkomen, toch tot een omvangrijke hypotheekverstrekking mocht overgaan. Het interne overzicht dat ABN AMRO van het vermogen van [eiseres] heeft gemaakt (zie 2.15) is onjuist. Het eigen vermogen van [eiseres] bedroeg geen € 945.000,-, maar € 421.000,- althans maximaal € 604.900,-. Daarnaast had ABN AMRO onderzoek moeten doen naar, dan wel rekening moeten houden met:

- de vaste lasten van [eiseres] , in het bijzonder de extra kosten die verband hielden met de gevolgen van het verkeersongeval, ook omdat de uitkomst van de letselschadeprocedure toen en nu onzeker was;

- de mogelijk significante vordering die [eiseres] ex-echtgenoot uit hoofde van de echtscheiding op [eiseres] zou hebben en de kosten van de in dat kader gevoerde procedures;

- de fiscale gevolgen, waaronder de stakingswinst, van haar uittreden uit de vof;

- het gegeven dat de maandlasten van het overbruggingskrediet (voor een periode van twee jaar) bij de vaste lasten meegerekend moesten worden.

Indien ABN AMRO dit onderzoek deugdelijk zou hebben verricht, had ABN AMRO [eiseres] moeten waarschuwen dat zij fors zou interen op eventueel beschikbare vermogensbestanddelen en voor de aan dat interen verbonden risico’s.

3.3.

3.4.

Bij dit alles geldt dat ABN AMRO van meet af aan op de hoogte was van de geestelijke gezondheidssituatie van [eiseres] ten gevolge van het verkeersongeval. Het lag daarom op de weg van ABN AMRO om te verifiëren of de adviezen van ABN AMRO helder waren voor [eiseres] , aldus steeds [eiseres] .

3.5.

ABN AMRO voert gemotiveerd verweer.

3.6.

Op de stellingen van partijen wordt hierna, voor zover nodig, (nader) ingegaan.

4.10.

[eiseres] stelt dat ABN AMRO rekening moest houden met mogelijke betalingen aan haar ex-echtgenoot in verband met de echtscheidingsprocedure. ABN AMRO wijst er terecht op dat zij dit heeft gedaan, door de verkoopopbrengst van [adres 1] buiten de financieringsaanvraag te houden. Voor het overige hoefde ABN AMRO niet met mogelijke betalingen door [eiseres] aan haar ex-echtgenoot rekening te houden, nu [eiseres] geheel niet aannemelijk heeft gemaakt dat zij destijds aan ABN AMRO duidelijk heeft gemaakt wat er speelde en waar dat toe zou kunnen leiden.

4.11.

Hetzelfde geldt voor de naheffingen van de belastingdienst. Gesteld noch gebleken is dat [eiseres] ABN AMRO over reeds bekende of te verwachten naheffingen heeft ingelicht. De stelling van [eiseres] dat ABN AMRO had moeten constateren dat [adres 1] zakelijk was opgenomen in de vof, en dat in het kader van de staking van de vof, naheffingen te verwachten waren, kan niet worden gevolgd. ABN AMRO heeft er terecht op gewezen dat zij niet als fiscaal adviseur van [eiseres] is opgetreden, maar als hypotheekadviseur. Uit dien hoofde heeft zij stukken van de vof opgevraagd met het enkele doel om het inkomen van [eiseres] (over de afgelopen drie jaar) te kunnen vaststellen. Onder die omstandigheden kon niet van ABN AMRO worden verwacht om deze stukken ook in fiscale zin te controleren of te doorgronden en [eiseres] daarover te adviseren (nog daargelaten de vraag of de adviserende rol van een hypotheekadviseur zo ver strekt). Daar komt nog bij dat [eiseres] zich liet bijstaan door een belastingadviseur.

4.12.

Als duidelijk is tot welk bedrag [eiseres] volgens de berekeningen van de bank verantwoord had kunnen lenen, kan worden beoordeeld of sprake was van overkreditering en kan nader debat plaatsvinden over de omvang van de schade en de eventuele vergoedingsplicht van ABN AMRO.

4.13.

Als sprake is van overkreditering, en dus van een verplichting van ABN AMRO tot het vergoeden van schade, moet worden beoordeeld welke (door [eiseres] gestelde) schade voor vergoeding in aanmerking komt. Dat is alleen die schade die in voldoende verband staat met de fout van ABN AMRO, overeenkomstig artikel 6:98 van het Burgerlijk Wetboek (BW). De fout van ABN AMRO is dan (mogelijk) dat zij een hypotheek heeft verstrekt voor een te hoog bedrag.

4.14.

4.15.

Als sprake is van overkreditering en (dus) een verplichting van ABN AMRO tot het vergoeden van schade, komt ook de vraag aan de orde of – en in hoeverre – sprake is van eigen schuld (of beter: eigen verantwoordelijkheid) van [eiseres] . In dat verband wordt [eiseres] niet gevolgd waar zij stelt dat ABN AMRO haar had moeten waarschuwen voor het feit dat haar inkomen onvoldoende was om de hypotheekverplichtingen te voldoen, nu dit evident was, zeker voor een academisch geschoolde als [eiseres] . Het was [eiseres] daarom eveneens duidelijk, althans dat had haar duidelijk moeten zijn, dat zij zou interen op haar vermogen. Dit betekent ook dat zij naar het oordeel van de rechtbank in ieder geval voor een deel zelf verantwoordelijk is voor (‘eigen schuld heeft aan’) haar keuze om een hypotheek voor dit bedrag aan te gaan. Wat de ‘omvang’ van deze eigen schuld is (met andere woorden: welk deel van de schade voor haar rekening moet blijven), kan de rechtbank nog niet beoordelen. Dit hangt af van de omstandigheden van het geval en vooral van de persoon van [eiseres] en hoe zij zich aan ABN AMRO heeft gepresenteerd. Uit (de correspondentie in) het procesdossier komt het beeld naar voren van een vrouw die – ondanks het ongeval dat haar is overkomen – heel goed wist wat ze wilde en voldoende deskundig was om zelf haar beslissingen te nemen. Tijdens de comparitie heeft [eiseres] dat beeld bestreden en verklaard dat zij beschikt over stukken waarmee zij kan onderbouwen dat ABN AMRO wist dat het toen helemaal niet goed met haar ging en dat zij niet goed in staat was alles zelf te beoordelen en zelf beslissingen te nemen. [eiseres] zal bij akte deze verklaring nader mogen onderbouwen, waarna het debat over de mate van eigen schuld verder kan en moet worden vervolgd.

4.16.

Iedere verdere beslissing zal worden aangehouden.