Uitspraken

De officier van justitie heeft zich op het standpunt gesteld dat de poging tot doodslag kan worden bewezen. Uit het dossier is gebleken dat verdachte met een stanleymes verwondingen aan het gezicht van de aangever heeft aangebracht. Op de rugzijde van de bodywarmer van het slachtoffer zat op twee plaatsen een snee. Verdachte heeft in een onoverzichtelijke situatie ongecontroleerde stekende en snijdende bewegingen met een mes in de richting van het hoofd en de hals van de aangever gemaakt. Hiermee heeft hij bewust de aanmerkelijke kans aanvaard dat zijn gedraging tot de dood van de aangever zou leiden. Verdachte heeft daarmee het voorwaardelijk opzet op de dood van de aangever gehad.

De verdediging vindt dat de poging tot doodslag niet kan worden bewezen zodat verdachte hiervan moet worden vrijgesproken. Verdachte heeft één of twee zwaaiende bewegingen met het afbreekmes in de richting van de aangever gemaakt. Het was geen ongecontroleerde situatie, maar een confrontatie tussen twee personen. De wonden van de aangever waren niet heel diep en er is niet gestoken, maar hooguit gesneden. Het deel van het mesblad dat kan worden gebruikt voordat het afbreekt is maximaal 18 millimeter en het mes is ook niet door de bodywarmer heen gekomen. De aanmerkelijke kans op het insnijden in een halsslagader of andere vitale lichaamsdelen is daarmee geen reële, waarschijnlijke mogelijkheid. Verdachte heeft zich aldus niet willens en wetens blootgesteld aan de aanmerkelijke kans dat de dood van de aangever zou intreden. Mocht er gezien de gedragingen en omstandigheden wel worden gesproken van een aanmerkelijke kans op het doden van de aangever, dan heeft verdachte deze kans niet bewust aanvaard. Verdachte had niet het (voorwaardelijk) opzet op de dood van de aangever.

De rechtbank is van oordeel dat op grond van de bewijsmiddelen, zoals opgenomen in bijlage II bij dit vonnis, wettig en overtuigend kan worden bewezen dat verdachte zich schuldig heeft gemaakt aan de poging tot doodslag. De rechtbank overweegt daartoe in het bijzonder het volgende en gaat uit van de volgende feiten en omstandigheden.

Situatie 1

Verdachte staat als bestuurder van een auto voor het stoplicht op de Meer en Vaart in Amsterdam voorgesorteerd om linksaf te slaan de Osdorper Ban op. De aangever rijdt achter verdachte en heeft hem in de bocht via de rechterkant ingehaald, omdat hij naar eigen zeggen was geïrriteerd door het rijgedrag van verdachte. Hierna zijn de aangever en verdachte rechts afgeslagen naar de Notweg. Om zijn bestemming te bereiken moest verdachte daarna eigenlijk naar de Klarenburg afslaan. In plaats daarvan is hij achter de aangever, die zijn weg op de Notweg vervolgde, aan gereden. Ter terechtzitting heeft verdachte hierover verklaard dat hij de aangever op zijn rijgedrag wilde aanspreken en hij daarom achter hem aan is gereden. Uit het dossier is gebleken dat de aangever ook heeft opgemerkt dat verdachte achter hem aan is gereden. Op het moment dat de aangever zijn auto op de kruising van de Notweg en Ookmeerweg, vlakbij de moskee, tot stilstand heeft gebracht, heeft verdachte het voertuig gepasseerd. Ter terechtzitting heeft verdachte hierover verklaard dat hij de aangever niet meer wilde aanspreken, omdat hij zich had bedacht. Hierna is de aangever achter verdachte aan gereden.

Vanaf dit moment lopen de verklaringen van verdachte en de aangever omtrent het conflict en de toedracht van het incident uiteen.

Situatie 2

Op de plaats waar de Klarenburg de hoek omgaat (bij de hoofdingang van de flat), heeft verdachte zijn auto tot stilstand gebracht, waarna ook de aangever zijn auto stil zette. Beiden zijn uitgestapt en er heeft een agressieve woordenwisseling tussen hen plaatsgevonden. Verdachte heeft hierover verklaard dat er over en weer naar elkaar is gescholden. Verder heeft hij verklaard dat het leek alsof de aangever wilde gaan vechten en dat aangever dat ook heeft gezegd. Er is volgens verdachte geen sprake van een handgemeen geweest. Vervolgens heeft de aangever zijn auto geparkeerd op de plaats waar de Klarenburg de hoek omgaat. Verdachte heeft de auto van de aangever gepasseerd en zijn auto aan het einde van de doodlopende kant van de Klarenburg geparkeerd. Verdachte heeft verklaard dat hij tijdens het passeren heeft gezien dat de aangever in zijn auto zijn jas heeft uitgedaan en dat het leek alsof hij naar iets in zijn auto zocht.

Ook aangever heeft een woordenwisseling beschreven. Verder heeft hij verteld dat verdachte hem daarbij heeft geslagen. Verdachte ontkent dit.

Situatie 3

Verdachte heeft vervolgens verklaard dat hij in de richting van de plek waar de aangever zijn voertuig heeft geparkeerd, heeft gekeken en dat hij heeft gezien dat de aangever zijn kant op kwam lopen. Verdachte is vanaf de doodlopende kant van de Klarenburg in de richting van de aangever gelopen, omdat hij naar eigen zeggen daar naartoe moest om zijn bestemming te bereiken. De aangever heeft verklaard dat zij naar elkaar toe liepen en elkaar halverwege op de Klarenburg hebben getroffen. Verdachte heeft verklaard dat de aangever - toen hij verdachte op ongeveer anderhalf à twee meter genaderd was - naar hem toe kwam sprinten en dat de aangever gelijk naar hem heeft uitgehaald. Verdachte heeft verklaard dat hij vervolgens het mes uit zijn tas heeft gepakt en één à twee zwaaiende bewegingen daarmee in de richting van het gezicht van de aangever heeft gemaakt. De aangever heeft verklaard dat hij verdachte niet heeft geslagen en dat verdachte, op het moment dat zij tegenover elkaar stonden, met zijn rechterhand met het mes in zijn richting heeft gezwaaid.

De rechtbank stelt voorop dat uit de bewijsmiddelen en voornoemde feiten en omstandigheden is gebleken dat verdachte en aangever onenigheid hebben gekregen in het verkeer. Vervolgens hebben zij elkaar in drie te onderscheiden situaties gepasseerd of ontmoet. Verdachte heeft bij de laatste confrontatie met een stanleymes, dat hij uit zijn tas heeft gepakt, meerdere zwaaiende bewegingen richting het gezicht van de aangever gemaakt. De aangever is hierdoor meerdere keren in zijn gezicht geraakt. Daarnaast heeft verdachte ook de achterkant van de bodywarmer van de aangever geraakt gelet op de twee sneeën in de stof van die bodywarmer.

Opzet

De eerste vraag die de rechtbank moet beantwoorden is of bij verdachte sprake was van (voorwaardelijk) opzet op de dood van aangever.

Er is in deze zaak geen reden om te denken dat verdachte de bedoeling had aangever te doden (geen vol opzet). De rechtbank ziet zich voor de vraag gesteld of hij bewust de aanmerkelijke kans heeft aanvaard dat de aangever zou komen te overlijden (voorwaardelijk opzet).

In het gezicht van de aangever zijn drie snijwonden op respectievelijk de kin, de onderlip en de linker wang geconstateerd. De eerste snijwond liep afbuigend vanaf de rechteronderkant van de kin tot in de richting van de linker mondhoek. De wond op de onderlip is een hoefijzervormige huidbeschadiging. De derde wond is een schuin verlopende snijwond op de linkerwang. Volgens de forensisch arts is het onwaarschijnlijk dat deze drie wonden in één snijdende beweging zijn gemaakt. De rechtbank concludeert daaruit dat verdachte minstens twee keer met het mes een zwaaiende of snijdende beweging moet hebben gemaakt. Uit de letselrapportage volgt ook dat de wonden slechts enkele centimeters van de hals waren verwijderd. Hier komt bij dat een stanleymes naar zijn aard een zeer scherp voorwerp is. Voorafgaand aan voornoemde handeling heeft een verkeerstwist en een woordenwisseling tussen verdachte en de aangever plaatsgevonden. Het is daarom aannemelijk dat op het moment dat verdachte en de aangever elkaar nogmaals treffen (situatie 3) er sprake is van een verhitte en dynamische situatie. Het is ook te verwachten dat de aangever zich tegen de aanval met het stanleymes zou verdedigen. Daar komt bij dat verdachte heeft verklaard dat hij zwaaiende bewegingen met het mes heeft gemaakt. De rechtbank begrijpt hieruit dat die bewegingen ongecontroleerd zijn geweest. Als het mes de aangever slechts enkele centimeters lager had geraakt, zou zijn hals en/of nek zijn getroffen. In die halsstreek bevinden zich grote slagaders die niet door andere structuren worden beschermd. De kans dat verdachte de aangever zou verwonden op een plek waar zich vitale aders bevinden was gelet op die omstandigheden en deze handelswijze naar algemene ervaringsregels aanmerkelijk. Het verweer van de raadsvrouw op dit punt wordt verworpen.

De rechtbank komt ten aanzien van de handeling dat verdachte één of meerdere zwaaiende beweging(en) in de richting van de rug van de aangever heeft gemaakt tot een ander oordeel en overweegt hiertoe als volgt. Uit het dossier is gebleken dat er twee sneeën in de stof van de bodywarmer zijn aangebracht. Het stanleymes is niet volledig door de stof van de bodywarmer gekomen, waardoor de rug van de aangever niet is geraakt. De rechtbank is van oordeel dat het maken van één of meerdere zwaaiende beweging(en) met een stanleymes in de richting van de rug niet per se leidt tot voorwaardelijk opzet op de dood van een persoon. In de romp bevinden zich weliswaar kwetsbare en vitale organen van het menselijk lichaam en belangrijke (slag)aderen, maar de romp wordt aan de rugzijde door de ribbenkast beschermd. In onderhavig geval heeft de aangever een bodywarmer met daaronder een vest gedragen en deze kledingstukken hebben voor extra bescherming van de rug en onderliggende organen en (slag)aderen gezorgd. Er is voorts geen informatie over de exacte locatie van de twee sneeën ten opzichte van vitale organen of (slag)aderen. De rechtbank acht – net zoals de verdediging – de kans dat de aangever door één of meerdere zwaaiende beweging(en) met het stanleymes in de richting van de rug van die aangever zou komen te overlijden niet aannemelijk.

Verdachte moet – evenals ieder ander weldenkend persoon – op de hoogte zijn geweest dat het met een stanleymes maken van meerdere zwaaiende bewegingen richting het gezicht en de hals en/of keel van de aangever, in een verhitte en ongecontroleerde situatie, kan leiden tot de dood van die aangever. Uit de aard van deze gedragingen van verdachte volgt dat hij de aanmerkelijke kans dat de aangever op een vitale plek zou worden geraakt – en daarmee zou komen te overlijden – ook bewust heeft aanvaard. Verdachte heeft dit risico op de koop toegenomen en hij heeft daarmee het voorwaardelijk opzet op de dood van de aangever gehad. Het verweer van de raadsvrouw op dit punt wordt verworpen.

Ter terechtzitting heeft de raadsvrouw overeenkomstig haar pleitnotitie aangevoerd dat verdachte niet strafbaar is omdat hij zich kan beroepen op de schulduitsluitingsgrond (putatief) noodweerexces, als bedoeld in artikel 41, tweede lid, van het Wetboek van Strafrecht. Volgens de raadsvrouw was bij verdachte sprake van een verontschuldigbare overschrijding van de grenzen van noodzakelijke verdediging, omdat hij door een hevige – door de (veronderstelde dreiging van de) aanranding van de aangever veroorzaakte – gemoedsbeweging verder is gegaan in de verdediging dan geboden was. De raadsvrouw vindt dat bij de beoordeling van het beroep op noodweer moet worden uitgegaan van de verklaring van verdachte. Gelet op zijn verklaring is het aannemelijk dat de aangever op verdachte is toegerend en met zijn vuist uithaalde in de richting van verdachte. Dit is een ogenblikkelijke wederrechtelijke aanranding en de verdediging tegen die aanranding was noodzakelijk. Door de aangever met een afbreekmes van zich af te houden, heeft verdachte de proportionaliteitsgrenzen overschreden. Het is aannemelijk dat verdachte in een zo hevige gemoedsbeweging verkeerde, dat hij de grenzen van een noodzakelijke verdediging heeft overschreden en de aangever met het afbreekmes heeft geraakt. Verdachte kon daarbij redelijkerwijs in de veronderstelling verkeren dat hij werd aangevallen met een mes of ander wapen. Hij zag namelijk bij het passeren van aangever bij Klarenburg (situatie 2) dat aangever iets zocht in zijn auto. Hij heeft de dreiging verkeerd beoordeeld en de grenzen van de noodzakelijke verdediging overschreden, maar hij handelde verontschuldigbaar. Daarom moet verdachte worden ontslagen van alle rechtsvervolging.

De officier van justitie heeft gesteld dat een beroep op noodweerexces niet kan slagen, omdat het maken van meerdere stekende of zwaaiende bewegingen met het stanleymes niet als een verdediging maar als een aanval moet worden aangemerkt. Bovendien behoefde verdachte zich niet te verdedigen, gelet op de verklaring van de aangever waaruit is gebleken dat er geen sprake is geweest van een ogenblikkelijke wederrechtelijke aanranding door de aangever. Uit onder andere de verklaring van de zus van aangever blijkt dat het verdachte was die op de aangever afliep, en niet andersom. Hierdoor is er geen sprake geweest van een noodweersituatie, waardoor ook het beroep op noodweerexces dient te worden verworpen.

Een beroep op noodweer (en in het verlengde daarvan op (putatief) noodweerexces) kan niet slagen als het handelen van verdachte niet als ‘verdediging’ maar als een aanval moet worden gezien.

De rechtbank vindt dat de gedraging van verdachte niet kan worden aangemerkt als “verdediging”, maar – naar de kern bezien – als aanval. De rechtbank overweegt daartoe in het bijzonder het volgende.

Op het moment dat verdachte een stanleymes uit zijn tas heeft gepakt en daarmee meermalen in de richting van het gezicht en de hals/keel van de aangever heeft gezwaaid, was er geen sprake van een ogenblikkelijke wederrechtelijke aanranding door aangever waartegen verdachte zich noodzakelijkerwijs moest verdedigen. Verdachte heeft zich op meerdere momenten kunnen onttrekken aan de vermeende dreiging, zoals ook blijkt uit de hiervoor in rubriek 3.3. geschetste situaties. Om te beginnen is verdachte achter aangever aangereden om hem aan te spreken op zijn rijgedrag, en is hij afgeweken van de voor hem meest logische route naar zijn bestemming. Vervolgens zijn beiden uitgestapt en heeft er bij de hoofdingang van de flat Klarenburg een agressieve woordenwisseling plaatsgevonden (situatie 2). Daarna heeft hij zijn auto geparkeerd, is hij uitgestapt en is hij in de richting van aangever gelopen (situatie 3). Hij heeft toen een stanleymes uit zijn tas gepakt en dit ook daadwerkelijk gebruikt tegen de aangever, terwijl hij ook op dat moment de mogelijkheid heeft gehad om weg te lopen of om hulp te roepen. Hier heeft verdachte welbewust niet voor gekozen en hij is wederom de confrontatie aangegaan. De verklaring van verdachte dat de aangever heeft geprobeerd om hem te slaan, wordt niet ondersteund door andere bewijsmiddelen in het dossier. Verder is relevant dat verdachte nimmer een wapen heeft gezien bij de aangever. Dat de aangever volgens verdachte naar iets in zijn auto heeft gezocht, is onvoldoende om redelijkerwijs in de veronderstelling te mogen verkeren dat verdachte zich tegen de aangever moest verdedigen. Dat maakt dat er geen sprake was van een noodzakelijke verdediging tegen een ogenblikkelijke wederrechtelijke aanranding en dat van een noodweersituatie niet kan worden gesproken. Ook het beroep op putatief noodweer wordt verworpen.

Omdat verdachte geen beroep op (putatief) noodweer toekomt, kan ook een beroep op (putatief) noodweerexces niet slagen. Het verweer van de raadsvrouw wordt op dit punt verworpen.

Er is dus geen omstandigheid aannemelijk geworden die de strafbaarheid van verdachte uitsluit. Verdachte is dan ook strafbaar.