Uitspraken

Inleiding

De rechtbank gaat op grond van de wettige bewijsmiddelen van de volgende feiten en omstandigheden uit.1

Op vrijdag 12 februari 2021 vonden er voorbereidende werkzaamheden plaats ten behoeve van onderhoud in de Sinterfabriek van verdachte. Afsluiter 397 van de sintermachine moest worden vervangen. Hiervoor moest het leidingdeel tussen de afsluiters GK301 en GK397 worden gespoeld. Dat gebeurt door via klep GSA379 stikstof toe te voegen en wordt klep GK351 geopend om die stikstof weer te kunnen afblazen. Tijdens het uitvoeren van de werkzaamheden bleek dat afsluiters lekten en is besloten om te stoppen met de klus. De geopende en met een slot vastgezette klep GK351 is toen open blijven staan. Op 15 februari 2021 is geconstateerd dat er een mogelijke fout kon zitten in de wijze waarop de installatie was achtergelaten, namelijk dat afsluiter GK351 is open blijven staan.

Bij controle is gebleken dat er sprake was van een kooksovengasemissie.2 Deze emissie is op 15 februari 2021 tussen 08:00 uur en 09:00 uur geconstateerd, waarop de ongewenste emissie rond 13:20 uur is verholpen.3 Uiteindelijk is om 23:06 uur aan de Omgevingsdienst Noordzeekanaalgebied (hierna: ODNZKG) gemeld dat er een kooksovengasemissie heeft plaatsgevonden doordat de hoofdafsluiter ten behoeve van een kooksovengassysteem halfopen heeft gestaan.4 De totale emissie tussen 12 en 15 februari 2021 betrof 35.800 m³ kooksovengas.5

Op 16 januari 2007 is – toen verdachte nog [bedrijfsnaam] heette – door de Gedeputeerde Staten van de provincie Noord-Holland aan verdachte een vergunning met kenmerk 200700001 afgegeven voor haar inrichting aan de [adres] .6 In vergunningsvoorschrift 0.1.8 is opgenomen dat afwijkende bedrijfssituaties dienen te worden gemeld overeenkomstig de standaardmilieumeldingenlijst.7

Uit de standaardmilieumeldingenlijst van 1 januari 2021, betreffende de Sinterfabriek van verdachte, volgt dat afwijkingen van de normale bedrijfsvoering die kunnen leiden tot mogelijke waarneembaarheid en/of hinder en/of schade in de omgeving of potentiële effecten op het milieu binnen vijftien minuten moeten worden gemeld aan de ODNZKG. Op de eerste pagina van deze meldingenlijst wordt de melding ‘Ongewoon voorval met mogelijke milieugevolgen’ genoemd, die onder het regime van ‘Actie 1’ valt. ‘Actie 1’ omvat het ‘registreren en direct melden (mail en telefoon) aan OD’.8

Verdachte is door de aard en omvang van de opslag van gevaarlijke stoffen een inrichting die valt onder het Besluit risico’s zware ongevallen 2015 (hierna: BRZO). Dergelijke inrichtingen moeten beschikken over een preventiebeleid zware ongevallen.9

Verdachte heeft een procedure opgesteld voor het veiligstellen van een installatie (QHSE 3.41). Deze procedure ziet zowel op het veiligstellen van een installatie ten behoeve van werkzaamheden als ook het weer in gebruik nemen van de installatie.10

Het standpunt van de officier van justitie

De officier van justitie vindt beide tenlastegelegde feiten bewezen.

Ten aanzien van feit 2 heeft de officier van justitie aangevoerd dat in de procedure voor het veiligstellen van een installatie geen stappen opgenomen waren indien werkzaamheden onverwacht niet voltooid konden worden. Ook zijn de procedures voor het doen van onderzoek naar aanleiding van een voorval, om oorzaken te achterhalen en toekomstige voorvallen te voorkomen, onvoldoende toereikend.

Het standpunt van de verdediging

De verdediging heeft geen verweer gevoerd tegen een bewezenverklaring van feit 1. Verdachte erkent dat niet tijdig is gemeld.

Ten aanzien van feit 2 stelt de verdediging dat niet is bewezen dat verdachte haar zorgplicht heeft geschonden en haar procedures niet op orde had. Voor zover de rechtbank oordeelt dat dit wel is bewezen, vindt de verdediging niet bewezen dat verdachte dit opzettelijk heeft gedaan.

Feit 1

De rechtbank is van oordeel dat verdachte het ongewone voorval (te weten de emissie van kooksovengas) op 15 februari 2021 tussen 08:00 en 09:00 uur heeft geconstateerd en zij dit niet tijdig, namelijk pas op 15 februari 2021 om 23:06 uur heeft gemeld. Daarmee heeft verdachte een van de voorschriften uit haar vergunning geschonden want dit had binnen vijftien minuten gemeld moeten worden.

Dit niet melden is naar het oordeel van de rechtbank ook opzettelijk gebeurd. Nadat het voorval is geconstateerd is de primaire focus van de werknemers van verdachte gericht geweest op de installatie in de correcte toestand terug te brengen en het zo correct mogelijk inschatten van de omvang van de emissie,11 en niet op het melden van het voorval.

Naar het oordeel van de rechtbank kan het (niet-)handelen van de werknemers van verdachte in redelijkheid aan verdachte worden toegerekend, zodat verdachte hiervoor strafrechtelijk verantwoordelijk is.

Feit 2

Verwijten

De rechtbank stelt vast dat in de periode van 12 tot en met 15 februari 2021 sprake is geweest van een zwaar ongeval, door de emissie van 35.800 m3 kooksovengas. Deze emissie voldoet namelijk aan de omschrijving van een ‘zwaar ongeval’ in het BRZO: een gebeurtenis als gevolg van ongecontroleerde ontwikkelingen tijdens de bedrijfsuitoefening in een inrichting, waardoor onmiddellijk of na verloop van tijd ernstig gevaar voor de menselijke gezondheid of het milieu binnen of buiten de inrichting ontstaat en waarbij één of meer gevaarlijke stoffen betrokken zijn.

De volgende vraag is of verdachte maatregelen heeft getroffen die nodig zijn om dit zware ongeval te voorkomen en/of de gevolgen daarvan voor de menselijke gezondheid en milieu te beperkten. Uit de rechtspraak van de Raad van State volgt dat ‘alle maatregelen’ ziet op alle maatregelen die nodig zijn om zware ongevallen te voorkomen. Inrichtingen zijn niet verplicht om alle denkbare maatregelen te nemen.12

Verdachte heeft naar het oordeel van de rechtbank niet voldoende maatregelen getroffen. De procedure die door verdachte was opgesteld voor het onderhoud aan een installatie (het veiligstellen van een installatie ten behoeve van werkzaamheden) voorzag niet in voorschriften voor het geval de klus tussentijds moest worden geannuleerd (het veiligstellen niet volgens de vooraf gemaakte planning zou verlopen). Niet is beschreven hoe in zo’n geval wordt toegezien dat de installatie in de oorspronkelijke (operationele) situatie wordt teruggebracht (het weer sluiten van de klep GK351). Gelet op de omvang van de inrichting van verdachte, waar het veiligstellen van installaties ten behoeve van (onderhouds)werkzaamheden aan de orde van de dag is, had van verdachte verwacht mogen worden dat zij erop bedacht was dat het veiligstellen niet altijd volgens plan zou verlopen. Ter zitting heeft verdachte verklaard dat zij ervan uitging dat de medewerkers in een dergelijk geval wel het stappenplan zouden teruglopen, maar daarvan mag niet zondermeer worden uitgegaan. Gelet op de risico’s voor de menselijke gezondheid en het milieu had van verdachte ook verwacht mogen worden dat zij hiervoor een adequate procedure zou hebben gehad. Deze procedure ontbrak en dat heeft eraan heeft bijgedragen dat de grootschalige emissie van kooksovengas heeft kunnen plaatsvinden.

In het dossier wordt ook geconstateerd dat in het deel van de installatie van waaruit de emissie heeft plaatsgevonden, geen flowmeters en/of alarmen aanwezig waren die de emissie hadden kunnen melden. Hoewel dit een denkbare maatregel is die had kunnen bijdragen aan het beperken van de gevolgen, blijkt naar het oordeel van de rechtbank uit het dossier onvoldoende dat deze maatregel eveneens op voorhand nodig was, in het geval verdachte had voldaan aan haar verplichting van de juiste procedures voor het veiligstellen van installaties.

De officier van justitie heeft ook gewezen op de procedures voor wanneer en hoe intensief er onderzoek gedaan moet worden naar ongewone voorvallen en ongevallen. Naar het oordeel van de rechtbank valt het verwijt dat deze procedures niet zouden voldoen aan de eisen die daaraan gesteld moeten worden, buiten het bereik van de huidige tenlastelegging, omdat die concreet is toegespitst op de emissie van kooksovengas tussen 12 en 15 februari 2021 en uit het dossier niet volgt op welke wijze dit nalaten had kunnen bijdragen aan het voorkomen van dit incident. De rechtbank neemt daarop dan ook geen beslissing.

Tussenconclusie

De rechtbank acht bewezen dat de procedure van verdachte voor het veiligstellen van installaties ten behoeve van (onderhouds)werkzaamheden onvoldoende was om zware ongevallen te voorkomen en de gevolgen daarvan te beperken. De rechtbank acht de overige verwijten die de officier van justitie heeft gemaakt en die binnen de tenlastegelegde periode vallen niet bewezen.

Opzet

De rechtbank is van oordeel dat verdachte opzettelijk haar zorgplicht niet heeft nageleefd. De rechtbank stelt vast dat de door verdachte vastgestelde procedure niet voorziet in voorschriften in het geval het veiligstellen niet volledig mogelijk is. De vertegenwoordiger van verdachte heeft ter zitting verklaard dat hij van de betrokken (ervaren) medewerkers verwachtte dat zij het proces van veiligstellen volledig zouden teruglopen.13 Door dit wel te verwachten, maar niet vast te leggen wordt bewust de aanmerkelijke kans aanvaard dat deze procedure niet goed wordt doorlopen met alle schadelijke gevolgen van dien.

Toerekening aan rechtspersoon

Naar het oordeel van de rechtbank kan de omstandigheid dat medewerkers van verdachte onvoldoende adequate procedures hebben vastgesteld in redelijkheid aan verdachte worden toegerekend, zodat verdachte hiervoor strafrechtelijk verantwoordelijk is. Het hangt immers nauw samen met de bedrijfsvoering van verdachte.

Inleiding

De rechtbank gaat op grond van de wettige bewijsmiddelen van de volgende feiten en omstandigheden uit.14

Op 31 januari 2022 wordt door harde wind op het terrein van verdachte de afdekband van de filterinstallatie (een zogenaamde kookszijdige ontstoffer, hierna: KZO), behorende bij de Kooksgasfabriek 1 (hierna: KGF1), geblazen. De afdekband blijkt dubbelgevouwen in de afzuigwagen terecht te zijn gekomen, waardoor de KZO in het midden van de KGF1 niet meer kan functioneren.

De stormschade wordt om 11:30 uur geconstateerd, waarna het proces van het drukken van kooks uit de ovens van KGF1 wordt stilgelegd. Er wordt eerst geprobeerd om de band uit de constructie te halen. Dat is niet gelukt. Als blijkt dat de afdekband niet op korte termijn kan worden hersteld, wordt op diezelfde dag om 16:01 uur besloten om het drukprogramma zonder functionerende KZO te hervatten. Om 16:16 uur wordt hiervan namens verdachte een melding gemaakt bij de ODNZKG.15

Uit het ook al bij zaak A genoemde vergunningsvoorschrift 0.1.8 volgt dat afwijkende bedrijfssituaties bij verdachte gemeld dienen te worden overeenkomstig de standaardmilieumeldingenlijst.16 Uit de standaardmilieumeldingenlijst van 24 februari 2021, betreffende de Kooks- en Gasfabrieken van verdachte, volgt dat afwijkingen van de normale bedrijfsvoering die kunnen leiden tot mogelijke waarneembaarheid en/of hinder en/of schade in de omgeving of potentiële effecten op het milieu binnen vijftien minuten moeten worden gemeld aan de ODNZKG. Op de eerste pagina van deze meldingenlijst wordt de melding ‘Kookszijdige ontstoffing KGF1 uit bedrijf’ genoemd, die onder het regime van ‘Actie 1’ valt. ‘Actie 1’ omvat het ‘registreren en direct melden (mail en telefoon) aan OD’.17

Het standpunt van de officier van justitie

De officier van justitie vindt het tenlastegelegde feit bewezen, omdat verdachte bij het ontdekken van de stormschade om 11:30 uur het ongewone voorval had moeten melden, en verdachte het pas om 16:16 uur heeft gemeld.

Het standpunt van de verdediging

De verdediging stelt dat het ongewone voorval wel tijdig is gemeld, omdat de situatie om 11:30 nog niet tot potentiële effecten op het milieu kon leiden. Voor zover de rechtbank oordeelt dat verdachte niet tijdig heeft gemeld, heeft verdachte dat niet opzettelijk gedaan.

Het oordeel van de rechtbank

De rechtbank vindt bewezen dat verdachte het ongewone voorval op 31 januari 2022 niet tijdig heeft gemeld. Daarvoor is van belang dat de rechtbank van oordeel is dat om 11:30 uur al sprake was van een voorval met potentiële effecten op het milieu.

Vanaf het moment dat ontdekt werd dat de afdekband van de KZO was geblazen en daarmee de KZO buiten gebruik was, werd het een reëel scenario dat later die dag gare kooks gedrukt moest worden, zonder dat de KZO in gebruik was. Uit de schriftelijke verklaring die namens verdachte is verstrekt volgt ook dat het van belang was dat de productie na een aantal uren weer werd hervat, omdat er zich in ovenkamers kooks bevond die daar niet zonder risico’s nog veel langer in kon blijven.18 Er waren dus slechts enkele uren beschikbaar om de stormschade te herstellen en de productie op de reguliere wijze te hervatten. Verdachte wist dat als het niet op tijd gerepareerd zou zijn er nadelige gevolgen voor het milieu zouden optreden, omdat dan de kooks zouden worden gedrukt zónder dat de KZO in werking zou zijn waardoor kooksstof zou vrijkomen en in de lucht zou worden verspreid. Naar het oordeel van de rechtbank was er dan ook om 11.30 uur al sprake van een situatie van mogelijke milieuschade. Dat had anders kunnen zijn als aannemelijk was geweest dat in die concrete situatie ruim voldoende reparatietijd beschikbaar was. Dat is echter niet door verdachte aangevoerd of anderszins gebleken. Dit ligt ook niet voor de hand, omdat geen sprake was van regulier onderhoud maar van reparatiewerkzaamheden naar aanleiding van stormschade, terwijl nog sprake was van stormachtig weer.

De rechtbank vindt ook bewezen dat verdachte opzettelijk in strijd heeft gehandeld met haar vergunning door het ongewone voorval niet tijdig te melden. Nadat de stormschade is geconstateerd is door werknemers van verdachte overwogen of er gemeld moest worden en is besloten om nog niet te melden.

Naar het oordeel van de rechtbank kan het (niet-)handelen van de werknemers van verdachte in redelijkheid aan verdachte worden toegerekend, zodat verdachte hiervoor strafrechtelijk verantwoordelijk is.