Uitspraken

[eisers] komen op tegen de door de minister aan de directeur van de PI Vught gedicteerde huisregel, luidende dat degenen die willen telefoneren met een in de EBI op grond van de c- en/of d-grond gedetineerde, dit vanuit een door de minister aangewezen politiebureau of PI dient te doen. [eisers] doen daarbij een klemmend beroep op onder meer hun recht op family life (zie onder 3.3), dat volgens hen door deze huisregel onmiskenbaar wordt geschonden. Zij bepleiten dan ook dat bedoelde bestreden toezichtmaatregel buiten toepassing dient te worden gelaten. De Staat betwist de onrechtmatigheid en wijst onder meer op het maatschappelijk belang dat voortgezet crimineel handelen vanuit EBI-detentie onmogelijk wordt gemaakt. De voorzieningenrechter komt in dit vonnis tot het oordeel dat de vorderingen van [eisers] niet kunnen worden toegewezen, wat niet wil zeggen dat hij zich het lot van het gezin, en dan in het bijzonder de kinderen, in het geheel niet aantrekt (vgl. 4.14).

De voorzieningenrechter dient zich, net als in alle andere zaken, eerst de vraag te stellen of hij degene is die over deze belangwekkende vraag mag oordelen of dat hij daarmee zijn bevoegdheden zou overschrijden. De Staat betoogt dat dat oordeel niet aan de burgerlijke (voorzieningen)rechter is.

De voorzieningenrechter constateert dat [eisers] aan hun vordering ten grondslag hebben gelegd dat de Staat onrechtmatig handelt. Daarmee is naar vaste jurisprudentie de bevoegdheid van de burgerlijke (voorzieningen)rechter gegeven.

Desondanks dient de voorzieningenrechter een eiser niet-ontvankelijk in zijn vorderingen te verklaren indien kort gezegd voor hem een specifieke rechtsgang openstaat of heeft opengestaan die met voldoende waarborgen is omkleed. Daarbij is het volgende van belang.

Bij de beantwoording van de vraag naar de ontvankelijkheid, heeft als uitgangspunt te gelden dat de voorzieningenrechter in kort geding fungeert als ‘restrechter’ in alle zaken met een spoedeisend karakter. De aanwijzing van een andere bevoegde rechter of van een speciale rechtsgang zet de voorzieningenrechter in beginsel niet buiten spel. Wanneer echter die andere aangewezen rechter of rechtsgang voldoende rechtsbescherming biedt, is de weg naar de voorzieningenrechter afgesloten. Daartoe is ook vereist dat in spoedeisende gevallen een met voldoende waarborgen omklede rechtsgang openstaat, waarin de eiser een met het kort geding vergelijkbaar resultaat kan bereiken.

De Staat heeft zich op het standpunt gesteld dat daarvan in het geval van [eiser 1] zelf sprake is. Volgens de Staat staan er voor [eiser 1] twee met voldoende waarborgen omklede andere rechtsgangen open, die hij deels ook al heeft benut. Volgens de Staat kan [eiser 1] in de eerste plaats beroep instellen tegen de verlengingsbeslissing –hetgeen hij ook heeft gedaan– en kan hij in die procedure aan de orde stellen dat de bestreden toezichtmaatregel in strijd is met het hogere wet- of regelgeving. Daarnaast kan [eiser 1] dit volgens de Staat ook bij de beklagcommissie en in beroep bij de RSJ aan de orde stellen, terwijl aan de voorzitter van de RSJ een voorlopige voorziening in de vorm van een schorsingsbeslissing kan worden gevraagd. De weg naar de burgerlijke rechter is daarom afgesloten, aldus de Staat. [eiser 1] heeft dit weersproken, stellende dat hij in dit kort geding niet opkomt tegen zijn EBI-plaatsing en dat hij bij een penitentiaire rechter niet-ontvankelijk wordt verklaard indien hij aan de orde stelt dat de toepassing van een algemeen geldende huisregel onrechtmatig is jegens hem.

[eiser 1] kan dat resultaat echter wél bereiken door beklag in te stellen tegen de toevoeging van de bestreden toezichtmaatregel aan de huisregels door de directeur van de PI Vught, waarna hij eventueel nog beroep kan instellen bij de RSJ tegen de uitspraak van de beklagcommissie. Dat [eiser 1] die route heeft gevolgd, is gesteld noch gebleken. Wel heeft [eiser 1] aan de voorzitter van de RSJ gevraagd om schorsing van de tenuitvoerlegging van de bestreden toezichtmaatregel. Daarop is in de uitspraak van 21 februari 2023 afwijzend beslist, met de motivering als vermeld onder 2.7.

In overeenstemming met vaste RSJ-jurisprudentie heeft de voorzitter overwogen dat tegen een algemene regel in beginsel geen beklag open staat. De voorzitter van de RSJ heeft in zijn uitspraak van 21 februari 2023 overwogen dat dit ook geldt voor een algemene regel die voor alle gedetineerden geldt die in de EBI verblijven op grond van artikel 6, eerste lid onder c. of d., van de Regeling, zoals bij [eiser 1] het geval is. Daarbij wordt, wederom volgens vaste jurisprudentie van de RSJ, echter tevens overwogen dat op dit beginsel een uitzondering wordt gemaakt als deze algemene regel in strijd is met hogere wet- en regelgeving. Dat geldt dus ook in het geval het een door de minister bij ministeriële regeling aan de directeur van de PI gedicteerde algemene huisregel betreft. In een dergelijk geval – waarvan volgens [eiser 1] sprake is vanwege strijd met onder meer artikel 8 EVRM – staat beklag en nadien eventueel beroep bij de RSJ wél open. De voorzitter heeft het verzoek tot een voorlopige (schorsings)voorziening niet toegewezen op grond van zijn oordeel dat van een dergelijke strijd geen sprake is.

Dat de (voorzitter van de) RSJ ook werkelijk algemene regels aan hoger recht toetst blijkt niet alleen uit de zojuist besproken uitspraak van de voorzitter van de RSJ van 21 februari 2023, maar ook uit andere uitspraken van de RSJ. De voorzieningenrechter wijst ter illustratie op de uitspraak van 17 januari 2022 (21/20549/GA). Daarin is het beroep weliswaar ongegrond verklaard, maar in de uitspraak wordt uitvoerig ingegaan op de vraag of is voldaan aan de vereisten om een inbreuk te mogen maken op de door artikel 8 EVRM gewaarborgde rechten. In een uitspraak van de voorzitter van de RSJ van 13 december 2022 (22/30761/SGA) is voorts de tenuitvoerlegging van een maatregel geschorst vanwege strijdigheid met (artikel 9 van) het EVRM.

Nu een (op beklag volgende) beroepsprocedure bij de RSJ ook ingevolge vaste jurisprudentie moet worden aangemerkt als een met voldoende waarborgen omklede rechtsgang, sluit (de mogelijkheid van) die procedure de weg naar de burgerlijke rechter op grond van het stelsel van gesloten rechtsmiddelen uit. Het vorenstaande leidt tot de conclusie dat [eiser 1], voor zover hij optreedt namens zichzelf, niet kan worden ontvangen in zijn vordering in dit kort geding.

In dit kort geding zijn wel ontvankelijk [eiser 2], in persoon en optredende als wettelijke vertegenwoordiger van de kinderen en [eiser 1] voor zover hij optreedt als wettelijke vertegenwoordiger van de kinderen. Voor [eiser 2] en de kinderen staat immers geen andere rechtsgang open, waarin zij aan de orde kunnen stellen dat de bestreden toezichtmaatregel op onrechtmatige wijze inbreuk maakt op hun fundamentele rechten. Deze vorderingen zijn in dit geding echter niet voor toewijzing vatbaar. De voorzieningenrechter dient zich immers in beginsel te richten naar het (voorlopig) oordeel van de voorzitter van de RSJ in de uitspraak van 21 februari 2023 dat niet is gebleken dat de bestreden toezichtmaatregel in strijd is met hogere wet- en regelgeving, waaronder het recht op family life. Afgezien daarvan zou de voorzieningenrechter de beslissing van de beklag- en beroepscommissie moeten afwachten, nu er geen plaats is voor een met die beslissing strijdige uitspraak in kort geding (vgl de door de Staat als productie overgelegde (niet gepubliceerde) uitspraak van het Gerechtshof ’s-Gravenhage van 22 juni 1995 (94/259 KG) waarin in gelijke zin wordt geoordeeld).

De voorzieningenrechter ziet onvoldoende aanleiding om de regel te doorbreken dat hij zich (in beginsel) naar het oordeel van de voorzitter dient te richten. De voorzitter heeft in zijn voorlopige voorzieningsbeslissing geen inzage gegeven in zijn gedachtegang ten aanzien van zijn oordeel dat van strijd met hoger recht geen sprake is. Echter, de voorzieningenrechter zou zich, indien hij wel inhoudelijk zou mogen toetsen of de bestreden maatregel onmiskenbaar onrechtmatig is, moeten richten op de rechtspraak van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM) over onder meer het al geruime tijd bestaande Italiaanse artikel 41-bis-regime - dat wat beperkingen van telefoonverkeer en bezoek soortgelijk en zelfs strenger is dan het EBI-regime - en ten aanzien waarvan het EHRM ondanks een behoorlijk aantal zaken voorgelegd te hebben gekregen over dat regime, geen schendingen heeft aangenomen. Van een evidente misslag van de voorzitter in de toepassing van het hogere recht, in het bijzonder het EVRM, is dan ook geen sprake, waarbij nog van belang is dat door de toets van de verlenging van het verblijf in de EBI van [eiser 1] op grond van de c- en d-grond (vgl. 2.9), niet kan worden gezegd dat toepassing van de bestreden maatregel geheel los staat van (weliswaar door [eiser 1] bestreden) persoonlijke omstandigheden. De voorzieningenrechter rest dus niets anders dan de vorderingen van [eiser 2] en de kinderen af te wijzen.