Uitspraken

Beoordeling door de voorzieningenrechter

2. Verzoekers hebben verzocht om vrijstelling van de verplichting om griffierecht te betalen wegens betalingsonmacht. De voorzieningenrechter wijst dit verzoek toe, zodat verzoekers in deze zaken geen griffierecht hoeven te betalen.

3. De gemachtigde van verzoekers heeft in totaal tien verzoeken om een voorlopige voorziening ingediend. De gemachtigde van de minister heeft toegezegd dat de uitkomst in deze tien zaken ook gevolgd zal worden ten aanzien van andere deelnemers van de LVV in Amsterdam die een bezwaarschrift hebben ingediend tegen de brieven van 9 december 2024.

4. De voorzieningenrechter beoordeelt de verzoeken om een voorlopige voorziening aan de hand van de gronden van verzoekers. Het oordeel van de voorzieningenrechter heeft een voorlopig karakter en bindt de rechtbank in een eventueel bodemgeding niet.

5. De voorzieningenrechter overweegt dat de beëindiging van de LVV per
1 januari 2025, die schriftelijk kenbaar is gemaakt in de brieven van 9 december 2024, een feitelijke handeling is in de zin van artikel 72, derde lid, van de Vw 20006, en daarmee gelijkgesteld met een beschikking waartegen bezwaar openstaat. Als er eenmaal besloten is op de bezwaarschriften van verzoekers, zal tegen die beslissingen beroep ingesteld kunnen worden bij deze rechtbank.7 Tijdens een bezwaarprocedure kan de voorzieningenrechter van de bestuursrechter die bevoegd zal worden in een eventuele beroepsprocedure op grond van artikel 8:81, eerste lid, van de Awb een voorlopige voorziening treffen als onverwijlde spoed, gelet op de betrokken belangen, dit vereist. Gelet op het voorgaande is de voorzieningenrechter van oordeel dat zij bevoegd is om van de verzoeken kennis te nemen en zo nodig een voorlopige voorziening te treffen.

6. De voorzieningenrechter is van oordeel dat de verzoeken moeten worden toegewezen. Hieronder legt de voorzieningenrechter uit hoe zij tot dit oordeel komt en welke gevolgen dit heeft.

7. Verzoekers stellen zich op het standpunt dat zij een spoedeisend belang hebben bij voortzetting van opvang. Hiertoe voeren zij aan dat door het wegvallen van de
24-uursopvang de ondergrens van artikel 3 van het EVRM8 en artikel 4 van het Handvest9 niet meer wordt gehaald, zoals geformuleerd in het Changu-arrest van het Hof van Justitie10 van 12 september 202411. Door het wegvallen van de 24-uursopvang zullen verzoekers namelijk buiten hun wil en persoonlijke keuzes om terechtkomen in een toestand van zeer verregaande materiële deprivatie waardoor zij niet langer kunnen voorzien in hun meest elementaire behoeften, zoals eten, zich wassen en beschikken over een woonruimte. Zij verzoeken daarom om de beëindiging van de opvang te schorsen tot zes weken nadat er een beslissing is genomen op hun bezwaren.

8. De voorzieningenrechter is van oordeel dat verzoekers een spoedeisend belang hebben bij de door hun gevraagde voorlopige voorziening. De opvang zal namelijk per
1 januari 2025 eindigen en de gemeente heeft geen toezegging gedaan dat verzoekers en andere deelnemers aan de LVV allemaal opnieuw opvang zullen krijgen waarbij in hun elementaire levensbehoeften wordt voorzien.

9. De voorzieningenrechter sluit zich aan bij het oordeel van de rechtbank Den Haag, zittingsplaatsen Rotterdam en Utrecht, dat de vraag of de minister, gelet op onder andere het Changu-arrest, in het algemeen gehouden is om naast opvang in de VBL ook opvang in de LVV of andersoortige opvang aan te bieden, te ver strekt voor beantwoording in het kader van de huidige spoedprocedure. De voorzieningenrechter beperkt zich daarom tot het beantwoorden van de vraag of bij afweging van de belangen van verzoekers en de minister een voorlopige voorziening moet worden getroffen.

10. Bij de voor een voorlopige voorziening vereiste belangenafweging gaat het om een afweging van enerzijds het belang van de verzoekers dat zij hebben bij de gevraagde voorlopige voorziening en anderzijds het belang dat de minister heeft bij de onmiddellijke uitvoering van het stopzetten van de LVV.

11. De voorzieningenrechter is van oordeel dat de belangenafweging uitvalt in het voordeel van de verzoekers. Zij sluit hierin aan bij het oordeel van de rechtbank Den Haag, zittingsplaatsen Rotterdam en Utrecht. Ook voor de gemeente Amsterdam geldt dat er op dit moment te veel onduidelijk bestaat over de vraag of de minister met het wegvallen van de LVV vanaf 1 januari 2025 nog aan de ondergrens van artikel 3 van het EVRM en artikel 4 van het Handvest kan voldoen. De minister voert aan dat zij ook na het beëindigen van de LVV deze ondergrens nog haalt, omdat de vreemdelingen in de VBL terecht kunnen. Op de zitting is namens de gemeente Amsterdam echter toegelicht dat de Dienst Terugkeer & Vertrek te kennen heeft gegeven dat er geen capaciteit is de VBL is om verzoekers en de andere deelnemers aan de LVV op te vangen. De gemachtigde van de minister heeft ter zitting nog gesteld dat er extra bedden gecreëerd kunnen worden in de VBL, maar deze stelling is onvoldoende concreet en verder ook niet onderbouwd. Zo is niet duidelijk geworden om hoeveel bedden het gaat en op welke termijn dit mogelijk is. Bovendien is namens de gemeente Amsterdam toegelicht dat de groep die deelneemt aan de LVV niet allemaal voldoen aan de (strengere) toelatingsvereisten voor de VBL. Daarnaast kunnen andere vormen van opvang in de gemeente, zoals de winteropvang en de daklozenopvang, niet worden gegarandeerd omdat er ook bij deze vormen van opvang tekorten en wachtlijsten zijn.

12. De gemeente Amsterdam heeft nieuw beleid opgesteld waarin zij te kennen geven dat de gemeente ondanks de landelijke veranderingen haar verantwoordelijkheid blijft nemen om deze kwetsbare groep te blijven bedienen, met respect voor mensenrechten de menselijke waardigheid. In het door de gemeente overgelegde uitvoeringsplan is de ambitie opgenomen om 24-uursopvang met begeleiding te bieden en de daadwerkelijke uitvoering daarvan te continueren in 2025. De gemeente Amsterdam heeft op de zitting echter benadrukt dat zij geen toezegging kan doen dat verzoekers en andere deelnemers aan de LVV toegang zullen krijgen tot deze gemeentelijke 24-uursopvang. Vreemdelingen die toegang willen tot de nieuwe gemeentelijke 24-uursopvang zullen zich tussen 6 en 10 januari 2025 moeten melden, waarbij zal worden nagegaan of zij voldoen aan de toelatingscriteria. Het nieuwe beleid geeft op dit moment dus te weinig aanknopingspunten voor het oordeel dat de ondergrens van artikel 3 van het EVRM en artikel 4 van het Handvest wordt behaald. De voorzieningenrechter betrekt hierbij ook dat de gemeente Amsterdam op de zitting naar voren heeft gebracht dat vreemdelingen worden uitgesloten van deelname aan de nieuwe gemeentelijk 24-uursopvang als ze de LVV-opvang waarin zij nu verblijven niet vóór 1 januari 2025 verlaten.

13. Bij deze stand van zaken is de voorzieningenrechter van oordeel dat de belangen van de minister niet opwegen tegen de belangen van verzoekers. Met de voorzieningenrechter in rechtbank Den Haag, zittingsplaatsen Rotterdam en Utrecht is de voorzieningenrechter van oordeel dat het financiële belang van de minister een dreigende inbreuk op artikel 3 van het EVRM en artikel 4 van het Handvest niet rechtvaardigen.