Uitspraken

Overwegingen

1. Op 26 oktober 2016 heeft eiser een aanvraag tot het verlenen van een verblijfsvergunning asiel voor bepaalde tijd ingediend. Verweerder heeft deze aanvraag op

1 december 2016 afgewezen, omdat de gestelde problemen van eiser vanwege zijn bekering tot het christendom en zijn seksuele gerichtheid ongeloofwaardig werden geacht. De rechtbank Noord-Holland, zittingsplaats Haarlem, heeft op 17 oktober 20171 het beroep van eiser tegen dit besluit gegrond verklaard. De Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State (Afdeling) heeft op 27 juli 20182 de uitspraak van de rechtbank van 17 oktober 2017 vernietigd en het in die zaak ingestelde beroep ongegrond verklaard. Daarmee is het besluit van 1 december 2016 in rechte vast komen te staan.

2. Eiser heeft op 20 september 2018 een opvolgende asielaanvraag ingediend. Verweerder heeft deze aanvraag op 18 december 2018 buiten behandeling gesteld. Deze rechtbank, zittingsplaats Utrecht, heeft op 28 januari 2019 het beroep van eiser tegen dit besluit gegrond verklaard. De Afdeling heeft op 26 maart 20193 de uitspraak van de rechtbank van 28 januari 2019 vernietigd en het in die zaak ingestelde beroep ongegrond verklaard. Daarmee is het besluit van 18 december 2018 in rechte vast komen te staan.

3. Op 11 januari 2019 heeft eiser een tweede opvolgende asielaanvraag ingediend. Eiser heeft op 26 maart 2021 het iMMO-rapport van 25 februari 2021 in deze procedure ingebracht. Verweerder deze aanvraag op 20 mei 2021 ingewilligd en een verblijfsvergunning verleend met ingang van 11 januari 2019 en geldig tot 11 januari 2024.

4. Eiser heeft op 18 juni 2021 verzocht om kostenvergoeding van het iMMO rapport, waarbij een afschrift van de factuur is overgelegd van 18 maart 2020 ad € 5.250,-.

5. Eiser heeft tevens een procedure aanhangig gemaakt in verband met de ingangsdatum van zijn verblijfsvergunning. De behandeling van het beroep in deze procedure stond geagendeerd ter zitting op 13 februari 2025, gelijktijdig met de behandeling van het beroep gericht tegen de afwijzing van het verzoek om kostenvergoeding van de iMMO-rapportage. Verweerder heeft dit besluit op het verzoek om heroverweging op

11 februari 2025 ingetrokken, waarna eiser het beroep ook heeft ingetrokken. De rechtbank beoordeelt in de onderhavige procedure daarom uitsluitend of verweerder het verzoek om kostenvergoeding van het iMMO-rapport heeft mogen afwijzen.

6. Verweerder heeft zich onder verwijzing naar het Informatiebericht (IB) 2020/139 en de brief van de staatssecretaris van Veiligheid en Justitie aan de voorzitter van de Eerste Kamer der Staten-Generaal van 9 mei 2017, kenmerk 34088, op het standpunt gesteld dat de gemaakte kosten voor het iMMO-rapport niet in aanmerking komen voor vergoeding. Reden daarvoor is dat eiser het rapport pas in het kader van de opvolgende aanvraag (de derde asielaanvraag) heeft ingebracht in plaats van in de eerste procedure. Volgens verweerder is niet gebleken van feiten en omstandigheden op grond waarvan dat redelijkerwijs niet van hem kon worden verwacht.

7. Eiser voert, samengevat, aan op grond van het iMMO-rapport en hetzelfde relaas als bij zijn eerste aanvraag, een verblijfsrecht en internationale bescherming te hebben gekregen. Dat de kosten van een rapport worden vergoed als ze in de eerste procedure worden gemaakt of aangekondigd en geweigerd wordt deze af te wachten en in beginsel niet worden vergoed als een rapport pas in een tweede of volgende procedure wordt opgevraagd en ingebracht zonder dat dit in de eerste procedure is aangevraagd, vindt eiser onbegrijpelijk en daarom onredelijk. Bij de beoordeling van de vraag of het onderscheid gerechtvaardigd is moet ook rekening worden gehouden met de rechtsregels die horen bij de inhoudelijke beoordeling. Verder is van belang dat het iMMO-rapport juist weergeeft dat er beperkingen waren tijdens de eerste procedure, beperkingen waardoor eiser niet goed kon verklaren en ook hiermee moet rekening worden gehouden. Niet alle feiten en omstandigheden konden bekend zijn bij de eerste aanvraag en dit kan niet aan eiser worden verweten. Het is dan ook niet redelijk om eiser tegen te werpen dat toen niet om een iMMO-rapport is verzocht. Het ligt volgens eiser op de weg van verweerder om rekening te houden met de omstandigheid of het redelijk is te verwachten dat eiser dit rapport eerder had ingebracht. Eiser verwijst naar het iMMO-rapport en zijn brief aan verweerder. Voor zover verweerder als uitzondering op de regel toch maatwerk hanteert, is eiser van mening dat de verweerder de toepassing hiervan onvoldoende heeft gemotiveerd, niet heeft onderzocht en eiser ten onrechte niet heeft gehoord. Eiser heeft om zijn beroepsgronden te onderbouwen verwezen naar meerdere uitspraken.

8. De rechtbank overweegt allereerst dat de passage in het besluit dat “door de inwilliging volledig aan eiser tegemoet is gekomen en eiser de kosten van de iMMO-rapportage niet zelf hoeft betalen omdat hij volgens de website van het iMMO slechts een inspanningsplicht heeft om de kosten te verhalen”, in het besluit als “opmerking” is gekwalificeerd. De rechtbank gaat er dan ook van uit dat deze passage geen rol heeft gespeeld in de besluitvorming. Het is evident dat indien de passage zou dienen om het verzoek om de kosten van het iMMO-onderzoek en de rapportering van de bevindingen af te wijzen en de kosten daardoor nooit zouden worden vergoed door verweerder, het iMMO niet langer medisch onderzoek ten behoeve van de asielprocedure zou kunnen verrichten. Verweerder heeft overigens niet betwist dat de gefactureerde kosten zijn gemaakt en/of dat deze niet in verhouding staan tot de kwaliteit van het onderzoek en het gefactureerde aantal uren. In IB 2024/72 is bovendien uitgelegd welke bedragen in welke jaren maximaal vergoed worden. De rechtbank zal dus geen “niet-ontvankelijkheid” uitspreken voor zover dat wel was beoogd in deze passage. De rechtbank zal het beroep gegrond verklaren en motiveert dit als volgt.

9. In artikel 3.109 e, vierde lid, van het Vreemdelingenbesluit 2000 is het navolgende bepaald:

(…)

4 Indien de vreemdeling op eigen initiatief een medisch onderzoek naar aanwijzingen van vroegere vervolging of ernstige schade heeft laten verrichten, betrekt Onze Minister de resultaten ervan bij de beoordeling van de aanvraag.

(…)

10. In paragraaf C1/4.6 van de Vreemdelingencirculaire 2000 is uiteengezet wanneer verweerder forensisch medisch onderzoek zal laten verrichten. Dit beoordelingskader heeft vooral betrekking op de vraag of medisch onderzoek steunbewijs kan opleveren voor het asielmotief en de verklaringen van de vreemdeling hierover.

11. De vraag wanneer verweerder zal overgaan tot vergoeding van de kosten van medisch onderzoek als dit op initiatief van de vreemdeling is uitgevoerd, is uitgewerkt in een instructie, neergelegd in IB 2024/72, die moet worden gezien als een update van

d. Opvolgende aanvraag

- de vreemdeling al in de eerste procedure om een iMMO-rapport heeft gevraagd, maar dit nog niet beschikbaar was ten tijde van het besluit of de behandeling van de zaak in beroep, en de IND en/of de rechtbank niet bereid was/waren de besluitvorming of het beroep aan te houden in afwachting van dit rapport; of

- de vreemdeling feiten en omstandigheden naar voren brengt, op grond waarvan redelijkerwijs niet van hem kon worden verwacht dit rapport eerder in te dienen. Hierbij is er sprake van maatwerk. Bij maatwerk worden de merites van de individuele zaak onderzocht. Hiervoor kunnen (per definitie) geen criteria worden genoemd. In de beoordeling van de vraag of een iMMO-onderzoek voor vergoeding in aanmerking komt, wordt bezien wat de reden is waarom de vreemdeling het onderzoeksrapport naar eigen zeggen niet in de eerste procedure heeft overgelegd. Indien deze situaties zich voordoen, wordt alsnog tot vergoeding van de kosten overgegaan.

12. Verweerder heeft in het verweerschrift, dat is uitgebracht de dag voordat de beslissing is ingetrokken om niet tot heroverweging over te gaan van de verleende verblijfsvergunning, nogmaals verwezen naar IB 2024/72 en herhaald dat er geen omstandigheden zijn waarom eiser in de eerste procedure niet had kunnen verzoeken om een iMMO-rapportage. Verweerder heeft in het verweerschrift ook opgemerkt dat de resultaten van het iMMO-rapport geen ondersteuning bieden voor de verklaringen van eiser over zijn fysieke letsels en “mede hierom al volgt dat eiser ten tijde van de eerste aanvraag niet voldeed aan de vereisten van de asielvergunning”. Verweerder heeft verder gewezen op de medische advisering van 29 oktober 2016 waaruit volgde dat er toen geen beperkingen voor eiser om te kunnen verklaren waren. Verweerder heeft tot slot vermeld dat eiser opnieuw is gehoord en dat er in deze procedure rekening is gehouden met de bevindingen van de iMMO-rapportage en dat het rapport in die zin bijdraagt aan de inwilliging.

13. De rechtbank merkt allereerst op dat in het “FMMU-advies horen en beslissen” van 29 oktober 2016 wel beperkingen zijn gebleken die de verpleegkundige en de arts relevant hebben geacht voor het horen. Vermeld is dat “gegeven de medische klachten die tijdens het onderzoek zijn gebleken rekening moet worden gehouden met een mogelijk emotionele reactie als het verleden ter sprake komt”. Zoals hiervoor reeds benoemd heeft verweerder twee dagen voor de behandeling van het beroep ter zitting, het besluit waarin -kort gezegd- was vastgehouden aan het niet heroverwegen van de ingangsdatum van de verleende verblijfsvergunning ingetrokken. Ter zitting heeft verweerder op vragen van de rechtbank of dit betekent dat het verzoek van eiser tot heroverweging dan ook wordt ingewilligd, medegedeeld dat de verblijfsvergunning inderdaad alsnog wordt ingewilligd met als ingangsdatum 26 oktober 2016, de datum van de eerste asielaanvraag. De rechtbank overweegt dat dit ook volstrekt logisch is. Eiser heeft immers internationale bescherming gekregen in verband met zijn seksuele geaardheid, en die geaardheid maakte ook al onderdeel uit van zijn identiteit op het moment dat hij zijn eerste asielaanvraag indiende. Eiser is enkel niet eerder in staat gebleken om zijn geaardheid ten overstaan van verweerder aannemelijk te maken. De rechtbank is bekend met de Afdelingsjurisprudentie waarin de ingangsdatum van de verblijfsvergunning wordt gekoppeld aan het naar voren brengen van het asielmotief. Eiser heeft zijn homoseksuele geaardheid ook ten grondslag gelegd aan zijn eerste verzoek om internationale bescherming, maar ook indien hij dat niet zou hebben gedaan, zou duidelijk zijn geweest dat eiser reeds toen voor internationale bescherming in aanmerking kwam vanwege zijn geloofwaardig bevonden seksuele geaardheid.

14. De rechtbank heeft verweerder ter zitting gevraagd naar de inhoud van de minuut van de beslissing om alsnog het verzoek van eiser om de ingangsdatum van de verblijfsvergunning te bepalen op de datum van de eerste asielaanvraag in te willigen. Verweerder heeft aangegeven dat eiser opnieuw is gehoord en dat kennis is genomen van de iMMO-rapportage en dat zijn verklaringen alsnog geloofwaardig zijn bevonden, zoals ook in het verweerschrift is weergegeven. De rechtbank overweegt dat het op zijn minst genomen opmerkelijk is dat het besluit om de kosten van het vervaardigen van de iMMO-rapportage niet te vergoeden is gehandhaafd, nadat is beslist dat eiser alsnog zijn seksuele identiteit geloofwaardig heeft weten te maken en dat tevens is beslist om de ingangsdatum van de verblijfsvergunning gelijk te stellen met de datum van de eerste asielaanvraag. De rechtbank sluit dan ook niet uit dat dit mede is gelegen in de korte tijdsspanne tussen de beslissing om alsnog de ingangsdatum van de verblijfsvergunning te bepalen op de datum van de eerste aanvraag en de behandeling van het beroep inzake de vergoeding van de kosten van de iMMO-rapportage.

15. De rechtbank overweegt verder, zoals ter zitting ook besproken, dat het verschil dat verweerder bij de beslissing om kosten te vergoeden maakt tussen eerste en opvolgende rapportages niet is gerechtvaardigd. De vreemdeling is gehouden zijn asielaanvraag zoveel mogelijk te staven en alle elementen en bevindingen waarover hij beschikt aan te dragen. Bij een eerste aanvraag kan een vreemdeling echter niet overzien of verweerder zijn verklaringen om zijn asielmotief geloofwaardig te achten voldoende aannemelijk zal vinden. Indien een vreemdeling te snel een iMMO-rapport laat opmaken, voordat het voornemen is uitgebracht, worden de kosten immers ook niet vergoed en voorstelbaar is ook dat een uitspraak van de rechter wordt afgewacht alvorens wordt aanvaard dat de verklaringen het asielmotief onvoldoende staven en aanvullende bewijsmiddelen moet worden vergaard. Bovendien is het ondergaan van onderzoek om een medisch forensische rapportage te kunnen opstellen ook niet zelden belastend omdat het confronterend kan zijn om over ondergane traumatiserende gebeurtenissen te spreken en omdat door medisch deskundigen andere en wellicht meer persoonlijke vragen zullen worden gesteld dan door een hoormedewerker. Er kunnen dus goede en gerechtvaardigde redenen zijn om niet reeds in een eerste procedure zelf medisch onderzoek te laten verrichten naar de aanwezigheid van medisch steunbewijs en de beoordeling of “de betrokken vreemdeling het iMMO-rapport in de eerste procedure had kunnen en moeten inbrengen”. Verweerder houdt niet altijd rekening met al deze redenen. Het zelf entameren van onderzoek naar het vermogen om adequaat te kunnen verklaren, vereist bovendien dat de vreemdeling psychische klachten ervaart en zelf onderkent dat deze klachten kunnen interfereren met dit vermogen om te kunnen verklaren. De rechtbank overweegt dat niet tot uitgangspunt kan worden genomen dat getraumatiseerde vreemdelingen die psychische klachten ervaren dat verband zelf leggen. Daargelaten dat er dus doorgaans “geen verwijt” te maken valt dat niet in een eerste procedure zelf medisch onderzoek wordt geëntameerd, is ook het beleid over wanneer kosten worden vergoed bij een opvolgende aanvraag niet altijd gerechtvaardigd. Verweerder zal immers een opvolgende aanvraag alleen behandelen als de vreemdeling nieuwe elementen en bevindingen aandraagt. Indien eiser zijn tweede opvolgende aanvraag zou hebben ingediend met alleen als onderbouwing dat hij inmiddels beter in staat is om zijn gedachten over zijn eigen geaardheid en zijn gevoelens onder woorden te brengen en hierover ook vragen te beantwoorden, is het weinig waarschijnlijk dat verweerder “de nieuwe verklaringen” als relevant element of bevinding zal aanmerken. Eiser moet dus andere bewijsmiddelen aandragen dan alleen zijn eigen verklaringen om zijn opvolgende aanvraag te staven. De rechtbank overweegt dat omdat eiser zijn seksuele geaardheid aan zijn verzoek om bescherming ten grondslag heeft gelegd, er weinig bewijsmiddelen beschikbaar zijn voor eiser. Verweerder hecht doorgaans geen substantiële waarde aan verklaringen van derden bij de beoordeling van een gestelde seksuele geaardheid. Een seksuele geaardheid is ook een asielmotief dat met name vereist dat de vreemdeling in staat is om dit met zijn verklaringen aannemelijk te maken. Indien de kosten van een iMMO-rapportage die is opgemaakt om een deskundige beoordeling te verkrijgen van wat verwacht mag worden van het kunnen verklaren door de vreemdeling niet worden vergoed indien de rapportage als nieuw element wordt aangedragen om de opvolgende aanvraag op te baseren, maakt dit het staven van een opvolgende aanvraag waaraan net als in de eerste aanvraag, de seksuele geaardheid ten grondslag ligt, onredelijk moeilijk.

16. De rechtbank overweegt dat het doen verrichten van medisch onderzoek, naast gericht te zijn op de aanwezigheid van medisch steunbewijs, ook gericht kan zijn op aanwijzingen dat sprake is (geweest) van beperkingen om adequaat te verklaren. Ook indien, zoals in de onderhavige procedure, voorafgaand aan het gehoor in de eerste procedure in de medische advisering van 29 oktober 2016 slechts geringe beperkingen zijn geconstateerd in het adequaat kunnen verklaren, betekent dit niet dat op een later moment, al dan niet in een opvolgende procedure, aanleiding kan bestaan om hier medisch onderzoek naar te laten verrichten. Dit zal temeer relevant zijn indien een asielmotief vooral met de eigen verklaringen moet worden gestaafd omdat andere bewijsmiddelen niet voorhanden zijn. Verweerder zal, indien hij reeds besluit te horen in een opvolgende procedure, niet snel aanleiding zien om opnieuw een medisch advies horen en beslissen op te vragen als in een eerste procedure niet is gebleken van (substantiële) beperkingen ten aanzien van het horen en beslissen. Het is echter niet uitgesloten dat psychische klachten die interfereren met het vermogen om adequaat te kunnen verklaren, zich niet bij aanvang van een eerste procedure en bij een eerste gehoor openbaren en/of herkend en erkend worden. Er kan dus ook in een later stadium of in een opvolgende procedure aanleiding bestaan om alsnog of nogmaals onderzoek te doen naar het vermogen om te kunnen verklaren. Indien verweerder dit niet doet, is het dus aan de vreemdeling om een dergelijk advies van een deskundige op te vragen.

17. In de onderhavige procedure heeft eiser een iMMO-rapportage, gedagtekend op

Informatie over hoger beroep

Een partij die het niet eens is met deze uitspraak, kan een hogerberoepschrift sturen naar de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State waarin wordt uitgelegd waarom deze partij het niet eens is met deze uitspraak. Het hogerberoepschrift moet worden ingediend binnen vier weken na de dag waarop deze uitspraak is verzonden. Kan de indiener de behandeling van het hoger beroep niet afwachten, omdat de zaak spoed heeft, dan kan de indiener de voorzieningenrechter van de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State vragen om een voorlopige voorziening (een tijdelijke maatregel) te treffen.