Uitspraken

De gedoogplicht geldt voor reguliere herstel- en onderhoudswerkzaamheden aan een waterstaatswerk. In deze zaak is geen sprake van herstel of onderhoud van de bestaande grindrug, maar van de aanleg van een grindrug waarvoor een vergunning is aangevraagd en verkregen. Er is dus geen sprake van verandering van een reeds vergund en bestaand werk, zoals Rijkswaterstaat aanvoert (spreekaantekeningen sub 4.12).

De gedoogbrief van Rijkswaterstaat aan Natuurmonumenten (productie 4 Natuurmonumenten) vermeldt ook dat het om een gedoogplicht van rechtswege voor aanlegwerken gaat. Anders dan Rijkswaterstaat ter zitting heeft uitgelegd, is niet aannemelijk dat sprake is van een slip of the pen, omdat ook de aangevraagde vergunning ziet op “het aanleggen van een grindrug” (productie 1 Natuurmonumenten). Voor de aanleg van een werk biedt artikel 10.2 lid 1 Omgevingswet geen grondslag.

In het midden kan daarom blijven of de werkzaamheden van Rijkswaterstaat behoren tot hetzelfde waterstaatswerk als de bestaande grindrug, nog daargelaten de vraag of de door Rijkswaterstaat voorgestane ruime uitleg van het begrip “waterstaatswerk” niet leidt tot een veelheid aan inbreuken op eigendomsrechten, waarvan allerminst zeker is dat dat in overeenstemming is met de bedoeling van de wetgever.

Relevant daarbij is dat de vergunning nog niet onherroepelijk is. Rijkswaterstaat is, anders dan gebruikelijk, wel alvast met de werkzaamheden begonnen. Door alvast met de werkzaamheden te beginnen, ondanks vooraf bekende bezwaren, heeft Rijkswaterstaat het risico aanvaard dat de werkzaamheden geen doorgang kunnen vinden of zelfs ongedaan moeten worden gemaakt.

Dat de werkzaamheden geen uitstel meer kunnen dulden en daarmee urgent zijn, is een situatie die door Rijkswaterstaat in het leven is geroepen. Ter zitting is duidelijk geworden dat het laatste herstel aan de grindrug in 2019 heeft plaatsgevonden, vijf jaar geleden. Dat Rijkswaterstaat doorlopend aan nakoming van bilaterale afspraken wil werken, is in die jaren niet gebleken en kan weliswaar tot urgentie leiden, maar die urgentie weegt vanwege het stilzitten van Rijkswaterstaat in de afgelopen jaren niet zwaarder dan het belang van Natuurmonumenten bij gebruikmaking van haar eigendomsrecht. Het stilzitten van Rijkswaterstaat kan kortom niet worden afgewenteld op Natuurmonumenten. Er is geen aannemelijke omstandigheid aangevoerd die Rijkswaterstaat heeft gehinderd om gedurende de ontwikkeling van een doeltreffend alternatief voor de bestaande grindrug wel noodzakelijke herstelwerkzaamheden te verrichten, zoals het in de jaren 2006-2019 ook is gebeurd. Dat herstel thans alleen met enorme blokken mogelijk zou zijn, komt voor rekening van Rijkswaterstaat.

De (ter zitting gewijzigde) vordering tot het per direct staken van de werkzaamheden ten behoeve van de aanleg van de nieuwe grindrug zal dan ook worden toegewezen. Het verweer tegen de uitvoerbaarverklaring bij voorraad slaagt niet, gelet op het spoedeisend belang van Natuurmonumenten en de beperkte impact van de veroordeling op dit punt, namelijk het stoppen van de werkzaamheden met betrekking tot de aanleg van de grindrug, welk verbod niet geldt voor de overige (wel overeengekomen) werkzaamheden, die - naar mag worden aangenomen - gewoon doorgang kunnen vinden.