Uitspraken

Omdat [gedaagde] is gevestigd in het buitenland, zal eerst worden beoordeeld of de Nederlandse rechter rechtsmacht heeft en welk recht op dit geschil van toepassing is.

De bevoegdheid van de rechtbank zal op basis van internationaal privaatrecht worden beoordeeld. Van toepassing is de Verordening (EU) 1215/2012 van het Europees Parlement en de Raad van 12 december 2012 betreffende de rechterlijke bevoegdheid, de erkenning en de tenuitvoerlegging van beslissingen in burgerlijke en handelszaken (Brussel I bis-Vo). Partijen hebben geen forumkeuze gemaakt.

Aan de primaire vorderingen van [eiser] is een verbintenis uit overeenkomst ten grondslag gelegd, aangezien een vordering tot schadevergoeding wegens onrechtmatige opzegging van de overeenkomst haar grondslag vindt in de niet-nakoming van een contractuele verplichting.1 Hetzelfde geldt voor de gevorderde verklaringen voor recht en de subsidiaire vordering tot nakoming. Op basis van artikel 7 lid 1 sub a Brussel I bis-Vo kan worden gedagvaard voor het gerecht van de plaats waar de verbintenis die aan de eis ten grondslag ligt, is uitgevoerd of moet worden uitgevoerd. Voor de bepaling in welke plaats de oorspronkelijke verbintenis tot betaling van de commissie moet worden uitgevoerd is van belang welk recht op de gestelde overeenkomst van toepassing is.2

Voor de bepaling van het toepasselijke recht zijn de verwijzingsregels van toepassing van de verordening (EG) nr. 593/2008 van het Europees Parlement en de Raad van 17 juni 2008 inzake het recht dat van toepassing is op verbintenissen uit overeenkomst in burgerlijke en handelszaken (Rome I-Vo). Partijen hebben geen rechtskeuze gemaakt. Op grond van artikel 4 lid 2 van Rome I-Vo is het recht van toepassing van het land waar de partij die de kenmerkende prestatie van de overeenkomst moet verrichten, haar gewone verblijfplaats heeft. Anders dan [gedaagde] stelt, is het verlenen van de toestemming door [eiser] aan [gedaagde] om gebruik te maken van het concept van de Escape-sloepen en de marktpositie die hij daarvoor heeft ontwikkeld, de meest kenmerkende prestatie onder de overeenkomst. Deze prestatie is verricht door [eiser] die zijn verblijfplaats heeft in Nederland, zodat op de vorderingen in dit geschil Nederlands recht van toepassing is.

Dit betekent dat de vraag waar de oorspronkelijke verbintenis tot betaling van de commissie moet worden uitgevoerd, beantwoord dient te worden op grond van artikel 6:116 lid 1 BW in samenhang met artikel 6:118 BW. Daaruit volgt dat de vergoeding moet worden betaald aan de plaats van vestiging van de schuldeiser, zijnde de woonplaats van [eiser] in Nederland. Dit leidt tot het oordeel dat de rechtbank Noord-Holland op grond van artikel 7 lid 1 sub a Brussel I bis-Vo bevoegd is om kennis te nemen van de vorderingen 1-3 van [eiser] .

In artikel 10:3 BW is bepaald dat op de wijze van procederen ten overstaan van de Nederlandse rechter het Nederlandse recht van toepassing is. Dit betekent in dit geval dat deze rechtbank ook bevoegd is kennis te nemen van de vorderingen 4 en 5 op grond van artikelen 22, 162 en 843a Rv.

Het verweer van [gedaagde] met betrekking tot de onbevoegdheid van de Nederlandse rechter en de toepasselijkheid van Pools recht wordt dan ook gepasseerd.

De rechtbank moet de vraag beantwoorden of [gedaagde] de overeenkomst met onmiddellijke ingang mocht opzeggen zoals zij heeft gedaan en zonder enige vergoeding aan [eiser] te betalen (of daartoe een aanbod te doen) of niet. De rechtbank zal eerst ingaan op de inhoud van de overeenkomst, omdat partijen daar op onderdelen een verschillende uitleg aan geven en die uitleg van belang is voor de verdere beoordeling van het geschil.

Partijen gaan uit van het bestaan van een duurovereenkomst en de rechtbank volgt partijen daarin, met inachtneming van het volgende. De overeenkomst houdt enerzijds in dat [eiser] aan [gedaagde] een aantal mallen verkoopt waarmee bepaalde typen Escape-sloepen kunnen worden gebouwd. Dit deel van de overeenkomst betreft geen duurovereenkomst, maar een koop-/verkoopovereenkomst. Anderzijds houdt de overeenkomst in de toestemming van [eiser] aan [gedaagde] om gebruik te maken van het concept van de Escape-sloepen en de marktpositie die hij daarvoor heeft ontwikkeld tegenover de verplichting voor [gedaagde] om commissie te betalen aan [eiser] als zij Escape-sloepen verkoopt, waarvan de hoogte afhankelijk is van het type Escape-sloep en of het een klant van [eiser] betreft of een klant afkomstig van [gedaagde] .

[eiser] heeft de stelling van [gedaagde] niet betwist dat de aanleiding voor het sluiten van de overeenkomst was, dat [eiser] een betalingsachterstand had in de betaling van de door [gedaagde] voor [eiser] geproduceerde sloepen. Dat dit het geval was, blijkt ook uit de considerans (onder C) in de overeenkomst, waarin dit met zoveel woorden staat. [gedaagde] wilde met het aangaan van de overeenkomst bereiken dat zij direct door dealers betaald zou krijgen en dat zij hiervoor niet meer afhankelijk was van [eiser] .

Partijen zijn het erover eens dat [gedaagde] geen productie- en/of verkoopverplichting onder de overeenkomst heeft. Voor [gedaagde] heeft de overeenkomst op dit punt een vrijblijvend karakter.

Artikel 3.3 van de overeenkomst geeft aan [gedaagde] onder meer het recht om te bepalen wat de prijsstelling van de Escape-sloepen is.

In de dagvaarding stelt [eiser] dat er model- en merkrechten aan de Escape-lijn verbonden zijn, maar op de zitting is door hem erkend dat dit niet geval is. [eiser] heeft uitgelegd dat hij hierover gerechtelijke procedures heeft gevoerd, maar dat de rechter(s) ervan uitgaat/gaan dat een boot een boot is, waaruit de rechtbank afleidt dat de Escape-sloepen onvoldoende onderscheidend vermogen hebben. Uit de door [gedaagde] overgelegde uitspraak in kort geding, die onder andere betrekking had op één van de Escape-sloepen, volgt dit ook. De mallen en/of de sloepen zijn dus niet beschermd door een intellectueel eigendomsrecht. Evenmin is een beroep op de leer van slaafse nabootsing voor [eiser] succesvol gebleken, zo volgt uit die uitspraak.

[gedaagde] stelt dat partijen bij het aangaan van de overeenkomst ervan uitgingen dat er geen intellectuele eigendomsrechten verbonden waren aan de Escape-lijn en dit is verder niet betwist door [eiser] , zodat dit vaststaat. De onder de overeenkomst aan [eiser] verschuldigde commissie bij verkoop van Escape-sloepen, hield dus geen verband met model- en/of merkrechten op de Escape-sloepen: dergelijke rechten bestonden niet. Daarmee hield de verplichting tot betaling van commissie dus (uitsluitend) verband met de marktpositie die [eiser] had gecreëerd voor Escape-sloepen. Hieruit volgt dat de stelling van [eiser] die inhoudt dat de commissie verschuldigd is voor iedere sloep die met de mal wordt geproduceerd, ongeacht of hierbij de marktpositie van de Escape-lijn wordt benut, niet opgaat.

Partijen zijn verder verdeeld over de vraag of de mallen onbeperkt in eigendom zijn verkocht of niet. Volgens [eiser] mogen de mallen alleen worden gebruikt voor Escape-sloepen, waarbij hij verwijst naar artikel 1.1 en 3.3 van de overeenkomst, zodat deze na het einde van de overeenkomst niet vrijelijk kunnen worden gebruikt voor de productie van andere sloepen. De rechtbank is het met [gedaagde] eens dat een dergelijke beperking van de in eigendom overgedragen mallen, niet volgt uit de overeenkomst. Dat er in artikel 1.1 van de overeenkomst typen Escape-sloepen worden genoemd, is om de mallen specifiek aan te duiden, maar houdt geen beperking van de eigendomsrechten in. En artikel 3.3 van de overeenkomst gaat over de commissie en niet over een beperking van de eigendomsrechten van de mallen.

Ten slotte zijn partijen verdeeld over de vraag of uit artikel 3.8 van de overeenkomst volgt dat [eiser] erop mocht vertrouwen dat de overeenkomst ten minste voor vijf jaar werd aangegaan. De beoordeling van dit punt komt hierna aan bod in alinea 4.22 (waarnaar ook in alinea 4.28 wordt verwezen).

De rechtbank zal eerst de primaire stelling van [eiser] behandelen, die uitgaat van een duurovereenkomst voor onbepaalde tijd, zonder contractuele beperking in de opzegmogelijkheid. Ook [gedaagde] gaat hiervan uit.

De rechtbank is van oordeel dat de omstandigheden die [eiser] stelt niet maken dat [gedaagde] de overeenkomst alleen op zwaarwegende gronden had mogen opzeggen. Daarom kan in het midden blijven of de door [gedaagde] aangevoerde grond (teleurstellende omzet) een zwaarwegende grond oplevert of niet.

[eiser] stelt dat er een zwaarwegende grond vereist is om de overeenkomst al na één jaar en vier maanden op te zeggen, omdat hij er gerechtvaardigd vanuit mocht gaan de overeenkomst ten minste vijf jaar zou duren en hij tot 22 juli 2023 commissie zou ontvangen, waarbij hij door hem gedane investeringen kon terugverdienen. [eiser] verwijst hierbij naar artikel 3.8 van de overeenkomst (zie alinea 2.3 van dit vonnis). Ter onderbouwing van die door hem gedane investeringen, heeft [eiser] een aantal facturen uit 2014 overgelegd, die zien op de koop van twee mallen voor een totaalbedrag van € 40.000. [eiser] begroot zijn investering, die hij in 2010 en 2014 zegt te hebben gedaan, op een bedrag van € 90.000. Daarnaast stelt [eiser] dat hij in 2015 de kosten voor CE test/certificaten van € 2.000 heeft betaald. Door de overeenkomst eerder te beëindigen en geen verdere commissie af te dragen, heeft [eiser] volgens hem geen eerlijke prijs van [gedaagde] ontvangen voor de mallen.

[gedaagde] betwist deze argumentatie van [eiser] op ieder punt. De rechtbank volgt de stellingen van [eiser] ook niet en zal de door hem aangevoerde punten afgaan.

Ten eerste volgt de rechtbank de stelling van [eiser] niet dat hij erop mocht vertrouwen dat de overeenkomst tenminste vijf jaar zou duren. In artikel 3.8 van de overeenkomst staat dat de licenties en rechten genoemd in de overeenkomst voor onbepaalde tijd aan [gedaagde] zijn verstrekt en dat [eiser] voor een periode van vijf jaar eenzelfde licenties en rechten niet aan derden zal verstrekken. Daarmee is dit een exclusiviteitsbeding, dat eenzijdig een verplichting op [eiser] legt. Het beding regelt de duur van de exclusiviteit, maar daarmee niet ook de duur van de overeenkomst. [eiser] stelt geen feiten of omstandigheden die maken dat hier anders over moet worden geoordeeld.

Evenmin volgt de rechtbank de stelling van [eiser] dat [gedaagde] onder de overeenkomst de verplichting had ervoor te zorgen dat diens investering kon worden terugverdiend, nog daargelaten dat de hoogte van die investering gemotiveerd is betwist door [gedaagde] en dus niet vaststaat. Een dergelijke verplichting volgt niet uit de inhoud van de overeenkomst en verdraagt zich ook niet met het vaststaande feit dat er geen productieverplichting voor [gedaagde] was en de verkoop van de mallen aan [gedaagde] onvoorwaardelijk is geweest.

De rechtbank oordeelt dat de eisen van redelijkheid en billijkheid niet maken dat [gedaagde] de overeenkomst niet met onmiddellijke ingang mocht opzeggen of dat de opzegging gepaard had moeten gaan met een (aanbod tot) vergoeding van schade.

Wat betreft een te hanteren opzegtermijn is niet gesteld of gebleken dat [eiser] tijd nodig had zijn bedrijfsvoering aan te passen aan de nieuwe situatie. Bij de opzegging zijn geen lopende orders afgebroken. Niet gesteld of gebleken is dat er op korte termijn nieuwe orders te verwachten waren. Dat een opzegtermijn verschil zou hebben gemaakt voor het terugverdienen van de door [eiser] gestelde investering of hij anderszins in een wezenlijk andere positie zou zijn komen te verkeren, is dan ook onvoldoende gebleken.

Er zijn daarmee ook geen feiten of omstandigheden aanwezig, die maken dat de opzegging op grond van de eisen van redelijkheid en billijkheid gepaard had moeten gaan met (een aanbod tot) vergoeding van schade.

Subsidiair stelt [eiser] dat de overeenkomst voor bepaalde tijd is gesloten, te weten voor de duur van vijf jaar, zodat deze niet tussentijds kon worden beëindigd. De rechtbank volgt [eiser] hierin niet. Zoals uit alinea 4.22 blijkt, is de rechtbank het niet met [eiser] eens dat uit artikel 3.8 van de overeenkomst volgt dat de overeenkomst een duur heeft van vijf jaar. Daarmee strandt de subsidiair ingenomen stelling van [eiser] .

Het oordeel dat [gedaagde] bevoegd was de overeenkomst zonder inachtneming van een opzegtermijn op te zeggen, neemt niet weg dat zij onder omstandigheden gehouden kan zijn de door [eiser] als gevolg van de opzegging geleden schade te vergoeden.

Voor zover met ‘onrechtmatig’ in het petitum een beroep op artikel 6:162 BW is bedoeld, zodat het standpunt van [eiser] is dat de opzegging van [gedaagde] naast een schending van de overeenkomst ook een onrechtmatige daad oplevert, neemt de rechtbank dat in de beoordeling mee. Daarbij neemt de rechtbank in aanmerking dat een beroep op schadevergoeding wegens onrechtmatige daad is beperkt door de in het petitum aan de schadevergoeding verbonden voorwaarde: ‘.., vanwege het op onrechtmatige wijze beëindigen van de overeenkomst en het als gevolg daarvan mislopen door [eiser] van de commissie die [gedaagde] op grond van de overeenkomst tot en met 27 juli 2022 verschuldigd was’.

[eiser] stelt dat dat de aangevoerde reden van de opzegging onjuist is, waarbij hij wijst op de e-mail van 5 februari 2018 van [gedaagde] aan hem en waarin juist een ‘overweldigend’ aantal bestellingen aan Escape-boten wordt genoemd. In deze e-mail staat het woord ‘provided’, waaruit volgt dat het aangeleverde bestellingen zijn. Van een prognose is volgens [eiser] dus geen sprake. In de e-mail staat verder dat er exclusieve (verkoop)rechten aan een beperkte groep dealers worden gegeven, die zich hebben bereid getoond om het Escape-merk te promoten en dus nóg succesvoller te maken, en dat de reden hiervoor is dat deze dealers voldoende bestellingen hebben geleverd. Hiermee valt volgens [eiser] niet te rijmen dat in november datzelfde jaar de overeenkomst werd opgezegd wegens een gebrek aan interesse van klanten. De rechtbank begrijpt deze stelling van [eiser] zo dat [gedaagde] zich bij de opzegging met een valse reden zou hebben bediend.

[eiser] stelt verder dat [gedaagde] de verplichting van betaling van commissie heeft willen omzeilen. Dit door de overeenkomst op te zeggen om vervolgens uit de mallen Pieterman-sloepen te kunnen produceren en verkopen, zonder daarover aan hem commissie verschuldigd te zijn. De Pieterman-sloepen zijn Escape-modellen en daarover is commissie verschuldigd, aldus [eiser] . De Pieterman-sloepen zijn door dealer Sloepencentrum in Nederland op de markt gebracht, nadat zij de mallen van [gedaagde] had gekocht. De mallen zijn echter bij [gedaagde] gebleven en [gedaagde] heeft daarmee de Pieterman-sloepen geproduceerd. [eiser] wijst in dit verband op een e-mail die hij op 18 november 2018 heeft ontvangen van Sloepencentrum en waarin zij informeert naar het “Escape fee verhaal”. De rechtbank begrijpt deze stelling van [eiser] in het kader van de vorderingen zo dat er sprake zou zijn van zodanig bijzondere omstandigheden dat kan worden gesproken van misbruik van de opzeggingsbevoegdheid door [gedaagde] .

Bij beantwoording van de vraag of er sprake is van misbruik van de opzeggingsbevoegdheid is ten eerste van belang waarop de overeengekomen commissie ziet. [eiser] beroept zich erop dat partijen hebben beoogd dat de vergoeding ook zag op het gebruik van de mallen omdat hieraan intellectuele eigendomsrechten verbonden waren. Echter, hij heeft niet betwist – sterker, hij heeft erkend - dat hij de mallen zonder enige voorwaarden aan [gedaagde] heeft verkocht alsook dat de mallen niet zijn beschermd door enige intellectuele eigendomsrechten. Zie hiertoe ook alinea 4.13 en 4.14 van dit vonnis. [eiser] heeft aldus in het licht van de gemotiveerde betwisting door [gedaagde] zijn stelling onvoldoende gehandhaafd.

Voorts heeft [gedaagde] gemotiveerd betwist dat Pieterman-sloepen gelijk zijn te stellen met Escape-sloepen. Pieterman-sloepen verschillen wat betreft o.a. de plaatsing van de motor en het roer wezenlijk van Escape-sloepen. Een mal is nog geen boot; er kan niet worden gesproken over eenzelfde sloep. Hergebruik van een mal voor een boot van een ander merk is ook niet vreemd of ongebruikelijk in de branche; zo heeft [eiser] de mal van de Espevaer 288 van een derde gekocht en vervolgens gebruikt voor zijn Escape 288. [gedaagde] produceert en verkoopt geen Escape-sloepen meer sinds oktober 2018. Daarbij voert [gedaagde] aan dat zij geen Pieterman-sloepen verkoopt; zij produceert deze in opdracht van Sloepencentrum, waarbij zij gebruikt maakt van de mallen die zij na het beëindigen van de overeenkomst op enig moment heeft verkocht aan Sloepencentrum.

Gelet op deze gemotiveerde betwisting door [gedaagde] had het op de weg van [eiser] gelegen zijn stelling dat Pieterman-sloepen gelijk zijn aan Escape-sloepen en daarom aan hem commissie is verschuldigd, nader te onderbouwen. Dit heeft hij nagelaten. Deze stelling is dan ook niet vast komen te staan. Aan bewijslevering wordt niet toegekomen omdat [eiser] niet heeft voldaan aan de op hem rustende stelplicht.

De rechtbank overweegt verder dat [gedaagde] onweersproken heeft gesteld dat zij na de opzegging van de overeenkomst geen gebruik meer maakt van de naam Escape. Of Sloepencentrum onrechtmatig tegenover [eiser] heeft gehandeld door - al dan niet bij vergissing - in haar reclame-uitingen korte tijd de naam ‘Escape’ te noemen is in deze zaak niet van belang, omdat Sloepencentrum geen partij in deze procedure. [gedaagde] is in beginsel niet verantwoordelijk voor het handelen van Sloepencentrum en [eiser] heeft geen argumenten aangevoerd waarom dat in dit geval wel zo zou zijn.

Daarbij geldt als uitgangspunt de vrijheid van handel en bedrijf. Het enkel profiteren of aanhaken bij het bedrijfsdebiet van een ander is nog niet onrechtmatig, ook niet als de ander daarvan nadeel ondervindt. Voor het oordeel van onrechtmatigheid moet er sprake zijn van bijzondere omstandigheden. Hiervan is de rechtbank niet gebleken. Bovendien heeft [eiser] na de beëindiging van de overeenkomst meer dan een jaar de mogelijkheid gehad om zijn bedrijfsvoering in te richten naar de nieuwe situatie. De rechtbank houdt namelijk de stelling van [gedaagde] aan, die inhoudt dat zij de mallen heeft verkocht aan Sloepencentrum en niet eerder dan midden 2020 de samenwerking voor het maken (en verkopen) van Pieterman-sloepen is gestart. Dit is onvoldoende betwist door [eiser] , zodat het door [gedaagde] gestelde vaststaat.

Het voorgaande leidt tot het oordeel van de rechtbank dat het na beëindiging van de overeenkomst [gedaagde] vrij stond gebruik te maken van de mallen, zoals zij heeft gedaan. De opzegging kan niet als een kunstgreep worden beschouwd om onder betaling van de commissie uit te komen. Het beroep van [eiser] op het op onrechtmatige wijze beëindigen van de overeenkomst door [gedaagde] faalt.

[eiser] is de partij die ongelijk krijgt en hij zal daarom in de proceskosten worden veroordeeld. Tot aan dit vonnis worden de proceskosten aan de zijde van [gedaagde] als volgt vastgesteld: