Uitspraken

De rechtbank ziet zich gesteld voor de vraag of verweerder terecht alle bezwaarmakers die wonen binnen een straal van twee kilometer van de beoogde geitenhouderij heeft aangemerkt als belanghebbende bij het primaire besluit waarbij aan eiseres de gevraagde omgevingsvergunning was verleend.

Op grond van artikel 1:2, eerste lid, van de Algemene wet bestuursrecht (hierna: de Awb) wordt onder belanghebbende verstaan: degene wiens belang rechtstreeks bij een besluit is betrokken. Volgens vaste jurisprudentie van de Afdeling3 is het uitgangspunt dat degene die rechtstreeks feitelijke gevolgen ondervindt van een activiteit die het besluit – zoals een bestemmingsplan of een vergunning – toestaat, in beginsel belanghebbende is bij dat besluit. Het criterium ‘gevolgen van enige betekenis’ dient als correctie op dit uitgangspunt. Gevolgen van enige betekenis ontbreken indien de gevolgen wel zijn vast te stellen, maar de gevolgen van de activiteit voor de woon-, leef- of bedrijfssituatie van betrokkene dermate gering zijn dat een persoonlijk belang bij het besluit ontbreekt. Daarbij wordt acht geslagen op de factoren afstand tot, zicht op, planologische uitstraling van en milieugevolgen (o.a. geur, geluid, licht, trilling, emissie, risico) van de activiteit die het besluit toestaat, waarbij die factoren zo nodig in onderlinge samenhang worden bezien. Ook aard, intensiteit en frequentie van de feitelijke gevolgen kunnen van belang zijn.

Vast staat dat alle bezwaarmakers die door verweerder ontvankelijk zijn geacht in hun bezwaren, wonen op een afstand van maximaal twee kilometer tot de beoogde geitenhouderij. De Afdeling heeft eerder overwogen4 dat omwonenden van een geitenhouderij in ieder geval worden aangemerkt als belanghebbenden bij een woonafstand van 650 meter. Bij dat oordeel heeft de Afdeling het rapport “Vragen en antwoorden geitenhouderij en gezondheid” van 13 april 2017 van het Kennisplatform Veehouderij en humane gezondheid betrokken alsmede de opvolgende rapporten “Veehouderij en gezondheid omwonenden (..)” van het RIVM uit 2016, 2017 en 2018. In laatstbedoeld rapport: “Veehouderij en Gezondheid Omwonenden III”, staat onder meer dat er gezondheidsrisico’s bestaan wanneer wordt gewoond binnen een straal van twee kilometer van een geitenhouderij. Deze risico’s bestaan uit een verhoogde kans op longontsteking. Dit standpunt is herhaald in de GGD-richtlijn waarop verweerder heeft gewezen. Nu de door verweerder ontvankelijk geachte bezwaarmakers alle woonachtig zijn binnen een afstand van twee kilometer tot de beoogde geitenhouderij, is naar het oordeel van de rechtbank aannemelijk dat zij gevolgen van enige betekenis ondervinden in de vorm van gezondheidsrisico’s. Het door eiseres genoemde rapport VGO 2021 noch de Kamerbrief waarop eiseres wijst maken dit anders. In het rapport VGO 2021 is – in lijn met eerdere bevindingen en in het verlengde daarvan ook in de Kamerbrief – geconcludeerd dat de kans op een longontsteking het meest verhoogd is bij wonen binnen een straal van 500 meter tot een geitenhouderij. Die conclusie doet echter niet af aan verweerders keuze de bezwaarmakers die binnen een straal van twee kilometer wonen van de beoogde geitenhouderij als belanghebbenden aan te merken. Het rapport geeft immers – eveneens in lijn met eerdere bevindingen – ook blijk van associaties tussen de aanwezigheid van geitenhouderijen binnen een straal van 1000m en 2000m van het woonadres en het vóórkomen van longontsteking in 2017-2019 bij inwoners van het onderzoeksgebied (in Noord-Brabant en Limburg). Gevolgen van enige betekenis kunnen vooralsnog binnen een straal van 1000 en 2000 meter niet worden uitgesloten. Gelet op het voorgaande heeft verweerder deze bezwaarmakers dan ook terecht ontvankelijk geacht in hun bezwaren. Het betoog van eiseres slaagt niet.

Verweerder heeft in het kader van de heroverweging in bezwaar advies gevraagd aan de Omgevingsdienst ter zake het m.e.r.-beoordelingsbesluit.

Onder verwijzing naar het advies van de Omgevingsdienst van 17 mei 2021 en het daarin betrokken advies van 16 maart 2021 van GGD Hollands Noorden stelt verweerder dat sprake is van gewijzigde omstandigheden en gewijzigde inzichten ten opzichte van de eerdere beoordeling van de aanmeldnotitie in 2018. Verweerder heeft daarbij verwezen naar de uitspraak van de rechtbank Oost-Brabant van 4 maart 2021. Omdat er aanwijzingen zijn dat in het geval van eiseres sprake kan zijn van een verhoogd risico voor de volksgezondheid, kan volgens verweerder van haar worden verlangd een MER op te stellen. In dat onderzoek dienen de gevolgen van de inrichting voor de volksgezondheid nader onderzocht te worden en dient onderzocht te worden of maatregelen kunnen worden getroffen om het risico op schade voor de volksgezondheid te verminderen. Omdat alsnog een MER wordt verlangd, wordt de eerder verleende omgevingsvergunning alsnog geweigerd, aldus verweerder.

De rechtbank overweegt dat de omgevingsvergunning beperkte milieutoets moet worden geweigerd als door verweerder is beslist dat een MER moet worden opgemaakt. Verweerder beslist daartoe als de activiteit belangrijke nadelige gevolgen voor het milieu kan hebben.9 Uit jurisprudentie van de Afdeling10 volgt dat dit toetsingskader het bevoegd gezag ruimte geeft om de omgevingsvergunning beperkte milieutoets met een deugdelijke motivering te weigeren. In het kader van die motivering kan gewicht toekomen aan mogelijke gezondheidsrisico’s van een activiteit. De beoordeling van de aanvaardbaarheid van (onzekere) risico’s is volgens vaste jurisprudentie van de Afdeling11 primair een bestuurlijke taak.

Gelet op dit toetsingskader moet de rechtbank de vraag beantwoorden of verweerder in redelijkheid aanleiding heeft gezien van eiseres een MER te verlangen. Indien deze vraag bevestigend moet worden beantwoord, heeft verweerder de gevraagde omgevingsvergunning terecht geweigerd.

Anders dan eiseres in de gronden van beroep leek te stellen en waarvan zij op de zitting is teruggekomen, ziet de rechtbank niet in dat verweerder aan zijn gewijzigde inzichten in bezwaar over de risico's voor de volksgezondheid nieuwe feiten of gewijzigde omstandigheden ten grondslag had moeten leggen. In de heroverweging worden rechtmatigheid en doelmatigheid van het primaire besluit getoetst. De doelmatigheidstoets brengt met zich dat ook tot een nieuw of voortschrijdend inzicht kan worden gekomen naar aanleiding van bezwaren met betrekking tot eerder bekende informatie. Gelet op het voorgaande volgt de rechtbank eiseres niet in haar (aanvankelijke) betoog dat verweerder alleen zou mogen terugkomen van een eerder ingenomen standpunt indien sprake is van nieuwe feiten of omstandigheden. Het door eiseres uitvoerig beargumenteerde betoog dat van nieuwe feiten en omstandigheden geen sprake is, laat de rechtbank daarom verder buiten bespreking.

Naar het oordeel van de rechtbank heeft verweerder onder verwijzing naar het advies van de Omgevingsdienst van 17 mei 2021 en het daarin betrokken advies van de GGD Hollands Noorden van 16 maart 2021 de gevraagde omgevingsvergunning in bezwaar met een voldoende deugdelijke motivering geweigerd. Met eiseres en gelet op vaste jurisprudentie van de Afdeling is de rechtbank van oordeel dat de VGO-rapporten geen algemeen aanvaarde wetenschappelijke inzichten bevatten. Uit jurisprudentie van de Afdeling, zie daarbij (ook) de uitspraken aangehaald in het hiervoor opgenomen toetsingskader, is evenwel geen aanwijzing te vinden dat het ontbreken van een algemeen aanvaard wetenschappelijk inzicht de beoordelingsruimte van verweerder zodanig beperkt dat het hem niet vrij staat om de omgevingsvergunning beperkte milieutoets te weigeren dan wel een MER-rapport te verlangen. Gelijk de rechtbank Noord-Nederland heeft overwogen in de uitspraak van 21 april 202112 neemt de rechtbank hierbij in aanmerking dat een andere lijn in de jurisprudentie (van de Afdeling) ertoe zou leiden dat het bevoegd gezag zou worden belemmerd om (effectief) invulling te geven aan het voorzorgbeginsel dat er in dit geval toe strekt omwonenden te beschermen tegen mogelijk negatieve gezondheidseffecten ten gevolge van de komst van een – zoals hier – geitenhouderij.

De rechtbank overweegt daarnaast dat het advies van de Omgevingsdienst van 17 mei 2021, de nadere toets aanmeldnotitie van 21 april 2021 en het advies van de GGD Hollands Noorden van 16 maart 2021 in lijn liggen met de VGO-rapporten en het landelijke standpunt van de GGD neergelegd in de GGD-richtlijn medische milieukunde Veehouderij en gezondheid. De rechtbank stelt verder vast dat juist de omstandigheid dat (nog) niet voldoende wetenschappelijk vaststaat of er een (direct) verband bestaat tussen het houden van grote aantallen geiten en het significant vaker voorkomen van longontstekingen – en mogelijk andere (luchtweg)aandoeningen – bij omwonenden van een geitenhouderij, reden is voor nader onderzoek. Het is in het kader van een MER (-beoordelingsplicht) weliswaar niet noodzakelijk om te onderzoeken of er een verband bestaat in meergenoemde zin, maar er zou, uitgaande van het bestaan van dat verband, kunnen worden onderzocht welke maatregelen kunnen worden getroffen om dit risico te beperken. Daarbij kunnen de resultaten van reeds in dat kader verricht onderzoek worden betrokken in de MER-rapportage. Ook de omstandigheid dat niet precies bekend is wat de oorzaak is van het significant hogere aantal longontstekingen in de omgeving van geitenhouderijen, kan in de MER worden betrokken, omdat daarin doorgaans (ook) onzekerheden worden beschreven. De rechtbank wijst in dat verband ook op de door de Omgevingsdienst in de nadere toets aanmeldnotitie van 21 april 2021 geduide onduidelijkheid over de verspreiding van endotoxinen en micro-organismen. De omstandigheid dat is gebleken dat na de gewenste wijziging van de inrichting wordt voldaan aan de wettelijke normen ten aanzien van zwevende deeltjes en ammoniak brengt naar het oordeel van de rechtbank niet met zich dat verweerder voorbij had moeten gaan aan de in voormelde onderzoeken beschreven aandachtspunten. Hierbij neemt de rechtbank in aanmerking dat uit die onderzoeken een onderbouwde indicatie kan worden afgeleid dat sprake kan zijn van een risico voor de volksgezondheid als gevolg van de verspreiding van endotoxinen.

Op grond van het voorgaande komt de rechtbank tot het oordeel dat verweerder onder verwijzing naar rapporten en adviezen deugdelijk heeft gemotiveerd dat er een indicatie bestaat dat er sprake kan zijn van gezondheidseffecten voor omwonenden van een geitenhouderij. Verweerder kon om die reden van eiseres een MER verlangen. Nu geen MER is opgesteld, heeft verweerder de aanvraag om omgevingsvergunning beperkte milieutoets terecht geweigerd.

8. Het beroep is ongegrond.

9. Voor een proceskostenveroordeling bestaat daarom geen aanleiding.