Uitspraken

[eiser] bestrijdt de primaire grondslag waarop de KNVB het opgelegde stadionverbod baseert, te weten artikel 10.2 van de Standaardvoorwaarden. Deze bepaling valt volgens [eiser] onder de werking van artikel 6:236 sub c BW. Volgens deze wetsbepaling is een beding in algemene voorwaarden dat de gebruiker een verdergaande bevoegdheid tot opschorting geeft dan hem volgens de wet toekomt, onredelijk bezwarend (en daarmee vernietigbaar ingevolge artikel 6:233 sub a BW).

Daarnaast zou – aldus [eiser] – artikel 10.2 vallen onder het bereik van artikel 6:237 sub b BW op grond waarvan het beding vermoed wordt onredelijk bezwarend te zijn omdat het de inhoud van de verplichtingen van de gebruiker (KNVB) wezenlijk inperkt ten opzichte van haar wederpartij ( [eiser] ), mede gelet op de wettelijke regels die de overeenkomst beheersen, zonder dat beding redelijkerwijs mocht verwachten.

De voorzieningenrechter verwerpt de stelling van [eiser] dat artikel 10.2 van de Standaardvoorwaarden onredelijk bezwarend is respectievelijk vermoed wordt dat te zijn, zulks gelet op reeds door de KNVB aangehaalde uitspraken van gerechtshoven.

Allereerst het arrest van het Gerechtshof te Den Haag van 9 augustus 20067. In dit arrest oordeelde het hof ingevolge artikel 6:241 BW op een vordering van de vereniging Samenwerkende Organisaties Voetbalsupporters, strekkende tot onredelijk bezwarend verklaring van bepalingen uit de Standaardvoorwaarden van de KNVB op voet van artikel 6:240 BW. Het hof overwoog naar aanleiding van de aangedragen bezwaren dat artikel 10.2 van de Standaardvoorwaarden niet als onredelijk bezwarend is aan te merken.

Verder heeft het gerechtshof te Amsterdam in een arrest van 13 december 20078 naar aanleiding van een beroep op het onredelijk bezwarend karakter van de gewraakte bepaling9 overwogen en beslist dat deze bepaling niet in strijd is met artikel 6:236 sub a BW. Op grond van deze wetsbepaling is een beding onredelijk bezwarend voor zover het de wederpartij geheel en onvoorwaardelijk het recht ontneemt de door de wederpartij toegezegde prestatie op te eisen. De KNVB heeft in deze zaak betoogd dat dit dan mutatis mutandis ook geldt voor zover het beding valt binnen het bereik van artikel 6:236 sub c BW (dat handelt over opschorting van de verplichting tot nakoming).

[eiser] heeft, naar aanleiding van het door de KNVB aan deze arresten ontleende standpunt dat artikel 10.2 van de Standaardvoorwaarden niet onredelijk bezwarend is, zijn stellingen omtrent het onredelijk bezwarende karakter van de bedingen waarop de KNVB het opgelegde stadionverbod baseert niet nader onderbouwd of toegelicht.

Datzelfde geldt voor zijn stelling dat bedoelde bedingen vermoedelijk onredelijk bezwarend zijn op grond van artikel 6:237 sub b BW.

Voorshands oordelend concludeert de voorzieningenrechter dan ook dat de KNVB het stadionverbod kon opleggen op grond van artikel 10.2 van haar Standaardvoorwaarden.

Ten overvloede voegt de voorzieningenrechter daar nog aan toe dat gegrondbevinding van de argumenten van [eiser] over het onredelijk bezwarend zijn ook niet tot een wezenlijk ander resultaat zou leiden (althans voor zover het betreft een in Nederland te effectueren stadionverbod). Immers, de KNVB heeft het stadionverbod subsidiair gegrond op de volmachten, afgegeven door alle bij haar aangesloten bvo’s, een en ander als bedoeld in artikel 10.5 van de Standaardvoorwaarden. De KNVB heeft de daartoe door Ajax en PSV verstrekte volmachten overgelegd en gesteld dat zij ten tijde van het opleggen van het stadionverbod beschikte over gelijkluidende volmachten van de overige bvo’s. Het verweer van [eiser] dat hij dit laatste bij gebrek aan wetenschap bestrijdt, dient als onvoldoende onderbouwd te worden verworpen; [eiser] heeft niets aangevoerd om de stelling van de KNVB met betrekking tot de overige verstrekte volmachten in twijfel te trekken. Ook overigens is niet aannemelijk geworden dat de KNVB haar zaakjes op dit punt niet op orde heeft.

[eiser] heeft verder betwist dat hij “Hamas, Hamas, joden aan het gas!” heeft geroepen, doch onderkent dat hem dat wellicht niet zal baten.

De voorzieningenrechter acht voldoende aannemelijk dat [eiser] de hiervoor aangehaalde (apert abjecte) leuze in het openbaar heeft geroepen. Weliswaar levert de onherroepelijke strafbeschikking op grond van artikel 161 Rv geen dwingend bewijs op van het feit waarvoor de strafbeschikking is opgelegd, maar dit laat onverlet dat de burgerlijke rechter aan een onherroepelijke strafbeschikking een meer dan gemiddelde bewijskracht zal kunnen toekennen10. Dit geldt te meer indien de strafbeschikking – zoals in dit geval – is gestoeld op (strafvorderlijk) solide bewijsmiddelen zoals een proces-verbaal van een tweetal verbalisanten die – op ambtseed – verklaren omtrent hetgeen zij zelf op de bewuste dag hebben waargenomen of ondervonden. [eiser] heeft niets aangevoerd dat een begin van twijfel zaait over de juistheid van de geverbaliseerde waarnemingen. Daar komt bij dat [eiser] zelf in vrijheid de strafbeschikking (met inbegrip van de daaraan ten grondslag liggende feiten) heeft aanvaard.

Het verweer dat [eiser] niet de bedoeling heeft gehad om te beledigen en dat aanhangers van Ajax dat ook niet zo zullen hebben opgevat nu zij zichzelf veelal aanduiden met de geuzennaam ‘Joden’ of ‘superjoden’ kan [eiser] evenmin baten nu hem immers verweten wordt dat hij zich in het openbaar beledigend heeft uitgelaten over een groep.

De vraag of supporters van Ajax dat als beledigend of discriminerend hebben ervaren is in dat verband volstrekt irrelevant nu [eiser] zijn uitlatingen op zodanige wijze in het open-baar heeft gedaan dat eenieder binnen gehoorafstand daar kennis van heeft kunnen nemen. De geschonden norm (het in het openbaar doen van discriminerende c.q. beledigende uitspraken ten aanzien van een groep mensen vanwege hun ras, hun godsdienst of levensovertuiging, hun hetero- of homoseksuele gerichtheid of hun lichamelijke, psychische of verstandelijke handicap) strekt tot bescherming van het (maatschappelijke) belang van openbare orde en niet een individueel belang van personen die daar – als lid van de groep die het lijdend voorwerp is van de in het openbaar gedane uitlatingen - wellicht aanstoot aan hebben genomen. Dit verschil in beschermd belang komt onder meer tot uitdrukking in het feit dat eenvoudige belediging, anders dan groepsbelediging, een klachtdelict11 is.

ad a.

Bij een eerste globale vergelijking van de verschillende, met een stadionverbod gesanctioneerde gedragingen kan aan [eiser] worden toegegeven dat niet aanstonds valt te begrijpen hoe het soortelijk gewicht van groepsbelediging zoveel groter - gezien de duur van het daarvoor op te leggen stadionverbod (10 jaar) - wordt ingeschat dan het beledigen of kwetsen van personen, waar dit de overtreder volgens de Richtlijn op een stadionverbod van 9 maanden komt te staan. Ter vergelijking: eenvoudige belediging wordt in het Wetboek van Strafrecht (art. 266) bedreigd met gevangenisstraf van ten hoogste drie maanden of geldboete van de tweede categorie. Datzelfde Wetboek stelt op groepsbelediging (art. 137c) een gevangenisstraf van ten hoogste een jaar of geldboete van de derde categorie.

De vraag naar het relatieve soortelijk gewicht van de groepsbelediging komt ook op indien deze gedraging (als een niet-fysieke handeling) wordt vergeleken met agressieve of gevaarzettende misdragingen zoals brandstichting met beperkte gevaarzetting (18 maanden), eenvoudige mishandeling (18 maanden), openlijke geweldpleging tegen goederen (18 maanden), poging tot zware mishandeling of brandstichting met ernstige gevaarzetting (36 maanden), bedreiging (36 maanden), openlijke geweldpleging tegen personen (36 - 48 maanden) of zware mishandeling of brandstichting met ernstige gevaarzetting (60 maanden).

De KNVB heeft niet inzichtelijk gemaakt op welke draagkrachtige grond zij heeft besloten om met ingang van het speelseizoen 2020/2021 de duur van het stadionverbod voor groepsbelediging te verhogen van 5 jaar naar 10 jaar en hoe die verhoging zich – ook voor wat betreft de laakbaarheid van de gedraging - verhoudt tot de andere met een stadionverbod bedreigde gedragingen. Het louter verwijzen naar het in samenspraak met de overheid opgestelde beleidsplan OVIVI en de daarin voorgestane krachtige aanpak (en strengere straffen) bij antisemitisme en racisme komt weinig overtuigend over nu het beleidsplan daarover geen nadere inzichten verschaft. Dat sprake is van gewijzigde, maatschappelijk en politiek breed gedragen opvattingen over de verwerpelijkheid van groepsbelediging en de wenselijkheid om dit steviger aan te pakken heeft – voor zover de voorzieningenrechter dat althans kan overzien - in elk geval niet geleid tot aanpassingen in de toepasselijke strafmaxima voor de bij de aanpak van groepsbelediging betrokken strafbepalingen (zie hiervoor) noch tot aanpassing van de bij de vervolging daarvan door het openbaar ministerie te hanteren strafvorderingsrichtlijn13.

Wellicht zal de KNVB in een bodemprocedure nader inzicht en toelichting kunnen verschaffen op de in het beleidsplan afgesproken verdubbeling van de duur van het stadionverbod in geval van groepsbelediging en de vraag hoe deze verhoging (van 5 naar 10 jaar) zich verhoudt tot de overige in de Richtlijn gesanctioneerde gedragingen, maar op dit moment bestaat dit inzicht dus niet. De verwijzing naar het beleidsplan door de KNVB en haar de opmerking dat de sanctie op de gedraging staat vermeld in de Richtlijn en dat daar goed over is nagedacht volstaat in elk geval niet.

ad b.

Om te beginnen moet de stelling van de KNVB worden verworpen dat zij op grond van het beleidsplan OVIVI verplicht is om bij een melding omtrent groepsbelediging en daarbij betrokken persoon of personen een stadionverbod op te leggen. De KNVB kan dat wel afspreken in een beleidsplan maar kan daarmee – in haar verhouding tot [eiser] - geen wijziging brengen in de toepassing van artikel 10.2 van de Standaardvoorwaarden, waarin aan de KNVB een bevoegdheid wordt toegekend om in de aldaar genoemde gevallen een stadionverbod op te leggen. Dat betekent dat de inzet van die bevoegdheid onderworpen blijft aan een eigen afweging die de KNVB daaromtrent zal dienen te maken en waarbij (dus) ook – zoals bij de uitoefening van alle contractuele bevoegdheden – een belangenafweging zal dienen te worden gemaakt. De KNVB zal in dat verband (ook) rekening hebben te houden met de gerechtvaardigde belangen van [eiser] .

Bij de concrete toepassing van de Richtlijn in de onderhavige zaak is het de voorzieningenrechter opgevallen dat bij de motivering van het stadionverbod (zoals die althans kan blijken uit het deurwaardersexploot van 24 oktober 2023 waarmee het verbod is aangezegd) en bij de verwerping van het daartegen berichte beroep van [eiser] door de commissie stadionverboden van de KNVB geen, althans niet kenbaar aandacht is geschonken aan de aard en ernst van de gedraging, de concrete omstandigheden waaronder deze heeft plaatsgevonden alsmede de persoonlijke achtergronden en omstandigheden van betrokkene en de (financiële) gevolgen die het feit reeds voor betrokkene met zich heeft gebracht (de boete van het OM, de door de KNVB opgelegde boete alsook de schade vanwege de op grond van het stadionverbod geblokkeerde seizoenkaarten voor seizoen 2023-2024).

De enkele omstandigheid dat beleidsmatig en vanuit generaal-preventief oogpunt een strakke en onverkorte handhaving van de Richtlijn wellicht praktisch en geboden is laat onverlet dat bij de toepassing van artikel 10.2 van de Standaardvoorwaarden en de Richtlijn ook (kenbaar) aandacht zal moeten worden geschonken aan de feiten, omstandigheden en belangen van [eiser] in het concrete geval; daar heeft hij recht op. Nu uit het opgelegde stadionverbod noch uit de beslissing van de commissie kan blijken dat het aan [eiser] opgelegde stadionverbod de resultante is van een zorgvuldige en evenwichtige beoordeling van alle hiervoor genoemde factoren moet er vooralsnog van worden uitgegaan dat een dergelijk beoordeling en afweging in het geheel niet heeft plaatsgevonden. De KNVB heeft – louter uitgaande van de melding dat [eiser] een onherroepelijke strafbeschikking is opgelegd ter zake groepsbelediging –automatisch (op grond van de afspraken uit het beleidsplan) en derhalve zonder eigen afweging een stadionverbod opgelegd van de in de Richtlijn voorgeschreven duur zonder dat daar nog enige zelfstandige beoordeling en weging aan te pas is gekomen van de concrete omstandigheden en belangen van het geval en (dus) zonder acht te slaan op en rekening te houden met de gerechtvaardigde belangen van [eiser] .

De voorzieningenrechter vindt het lastig om bij de huidige stand van zaken een prognose te geven over de duur van het eventueel in de bodemprocedure handhaafbaar te achten deel van het opgelegde stadionverbod; dit zal vooral ook de resultante zijn van nader debat daarover van partijen en hetgeen zij in dat verband nader naar voren brengen.

Gelet op hetgeen de Richtlijn bepaalt ten aanzien van de andere met een stadionverbod te sanctioneren (verbale) misdragingen lijkt een stadionverbod van 18 maanden echter wel het absolute minimum te zijn waar [eiser] rekening mee heeft te houden (hetgeen het dubbele is van het stadionverbod waarmee de Richtlijn het beledigen of kwetsen van personen heeft gesanctioneerd en gelijk aan de duur van het stadionverbod in geval van opruiing).

De voorzieningenrechter zal daarom de vordering van [eiser] , strekkende tot schorsing van het stadionverbod toewijzen met ingang 27 april 2025, dat wil zeggen 18 maanden gerekend vanaf de ingangsdatum van het stadionverbod (27 oktober 2023).

Aldus wordt ook tegemoet gekomen aan de ter zitting uitgesproken zorg van de KNVB dat een onverkorte toewijzing van de vordering van [eiser] leidt tot uitholling c.q. frustratie van het ingezette beleid gericht op het daadkrachtig terugdringen van racisme, antisemitisme en discriminatie op en rond de voetbalvelden en het maatschappelijk belang dat daarmee is gemoeid.

Het is vervolgens aan de meest gerede partij om een bodemprocedure aanhangig te maken waarin definitief zal worden beslist over de lotgevallen van het opgelegde stadionverbod. Bij gebreke van een tijdige beslissing in de bodemprocedure zal het opgelegde stadionverbod per 27 april 2025 worden geschorst.