Uitspraken

In artikel 7:673 lid 6 BW is bepaald:

"Onder bij of krachtens algemene maatregel van bestuur te bepalen voorwaarden kunnen op de transitievergoeding in mindering worden gebracht:

[…]

b. kosten verband houdende met het bevorderen van de bredere inzetbaarheid van de werknemer die tijdens de arbeidsovereenkomst zijn gemaakt."

In de toelichting is opgenomen:

"[…]. Daarnaast kunnen, voor zover in de algemene maatregel van bestuur bepaald, op de vergoeding andere kosten in mindering worden gebracht die verband houden met het bevorderen van de bredere inzetbaarheid van werknemers en die eerder tijdens het dienstverband zijn gemaakt door de werkgever die ook de transitievergoeding verschuldigd is."

(Kamerstukken II 2013/14, 33818, 3, p. 38-42 en Boot c.s., Parl. Geschiedenis Wet werk en zekerheid, Bju, pag. 747).

Alsook:

" In het zesde lid (van artikel 7:673 BW, ktr) wordt geregeld dat, onder nader bij algemene maatregel van bestuur te bepalen voorwaarden, bepaalde tijdens het dienstverband gemaakte kosten kunnen worden afgetrokken van het uiteindelijk verschuldigde bedrag aan transitievergoeding op grond van het tweede lid. Hiermee bewerkstelligt de transitievergoeding tevens een prikkel voor de werkgever om ook tijdens het dienstverband te blijven investeren in de bredere ontwikkeling en opleiding van zijn werknemers, met het oog op hun eventuele toekomstige arbeidsmarktpositie. Het dient hierbij niet te gaan om kosten voor bijvoorbeeld scholing die benodigd is voor de functie die de werknemer bij de werkgever uitoefent."

(Kamerstukken II 2013/14, 33818, 3, p. 110-113 en Boot c.s., Parl. Geschiedenis Wet werk en zekerheid, Bju, pag, 754).

In de Nota van Toelichting op het Besluit zijn vervolgens voorbeelden van opleidingskosten gegeven die kwalificeren als inzetbaarheidskosten. De volgende voorbeelden worden genoemd:

“Kosten als bedoeld in onderdeel b, in dit besluit gedefinieerd als ‘inzetbaarheidskosten’, mogen in mindering worden gebracht op de transitievergoeding als zij zijn gemaakt voor activiteiten die tot doel hebben de bevordering van de inzetbaarheid van de werknemer buiten de organisatie van de werkgever. Gedacht kan bijvoorbeeld worden aan:

[…]

Deze kosten kunnen in mindering worden gebracht tenzij de verworven kennis en vaardigheden zijn aangewend om een functie bij de werkgever uitoefenen. […].

Wellicht ten overvloede wordt hierbij nog het volgende opgemerkt. Een werknemer die een opleiding volgt, zal de hierbij opgedane kennis en vaardigheden altijd wel op enigerlei wijze gebruiken in zijn dagelijks functioneren. Dat betekent niet dat de kosten daardoor niet meer in mindering kunnen worden gebracht op de transitievergoeding. Zolang het volgen van de opleiding niet tot doel heeft het (beter) kunnen vervullen van een functie van de werknemer binnen de organisatie, of het verbeteren van het functioneren van de werknemer bij de werkgever, kunnen de kosten in mindering worden gebracht.

Kosten die worden gemaakt voor het vervullen van de huidige functie (of toekomstige functie) van de werknemer of het verbeteren van zijn functioneren binnen de organisatie mogen dus niet in mindering worden gebracht op de transitievergoeding, ook niet als de inzetbaarheid van de werknemer buiten de organisatie van de werkgever hierdoor mede zou worden bevorderd. Dit sluit aan bij hetgeen hierover is bepaald in de WWZ.”

Dit deel van de Nota van Toelichting sluit (nog) aan op de toelichting gegeven in de parlementaire geschiedenis. Vervolgens wordt het begrip inzetbaarheidskosten in de Nota van Toelichting - overigens passend binnen het wettelijke kader van artikel 7:673 lid 6 BW - uitgebreid. In de Nota van Toelichting staat namelijk verder:

"Onder inzetbaarheidskosten als bedoeld in onderdeel b vallen ook kosten voor een duale opleiding. Er is dan sprake van een arbeidsovereenkomst naast bijvoorbeeld een beroepspraktijkvormingsovereenkomst. De kosten van de opleiding kunnen in mindering worden gebracht op de transitievergoeding als sprake is van een arbeidsovereenkomst die uitsluitend is aangegaan omwille van het kunnen volgen van een dergelijke opleiding. Zodoende zal er ook geen belemmering bestaan voor het aanbieden van dergelijke arbeidsovereenkomsten. Het gaat om opleidingen in het kader van de Beroepsbegeleidende Leerweg (BBL) en duale opleidingen in het hoger en wetenschappelijk onderwijs. Ook gaat het om andere opleidingen die uitsluitend kunnen worden gevolgd als een arbeidsovereenkomst is aangegaan, bijvoorbeeld een opleiding tot huisarts.

Onder de kosten van de opleiding wordt verstaan alle kosten die de werkgever daarvoor maakt tijdens de gehele periode waarin iemand de opleiding volgt. Bijvoorbeeld collegegeld, […], kosten van begeleiding van de werknemer en kosten voor kleding en materialen. Loonkosten van de werknemer kunnen echter niet in mindering worden gebracht.[…]."

De door werkneemster gevolgde cursussen, workshops en trainingen hebben betrekking gehad op de volgende onderwerpen: ‘kleurenanalyse’, ‘open communicatie’, ‘krachtig leiderschap’, ‘creativiteit en innovatie’, ‘inzicht en invloed’, ‘veranderprocessen’, ‘het nieuwe werkoverleg’, ‘appreciative inquiry’ en ‘Lean Six Sigma Greenbelt’.

Het betreffen - behoudens de kleurenanalyse - onderwerpen die opleiden tot kennis en/of vaardigheden die (ook) van waarde zijn voor het werk in de eigen functie bij de Stichting en derhalve niet alleen voor functies buiten de eigen functie bij de Stichting. Ze zijn immers voor de (overheids-)manager verdiepend en verbredend. Het betreffen geen cursussen, workshops of trainingen, ook de kleurenanalyse1 niet, die tot wezenlijk andere kennis en/of vaardigheden leiden en die niet passen binnen een normale ontwikkeling in de functie van een overheidsmanager.

De ontwikkeling van werkneemster middels genoemde cursussen, workshops en trainingen heeft derhalve (ook) plaatsgevonden ten behoeve van de Stichting die, blijkens haar statuten, (ook) tot doel heeft het detacheren van overheidsmanagers ten behoeve van een flexibele overheid. Werkneemster was (feitelijk), middels detachering door de Stichting, in de functie 'overheidsmanager' werkzaam. De cursussen, workshops en trainingen die werkneemster volgde, hebben derhalve niet alleen tot haar bredere inzetbaarheid na het beëindigen van de arbeidsovereenkomst met de Stichting geleid, maar ook tot haar bredere inzetbaarheid tijdens haar dienstverband met de Stichting. Dat in de schriftelijke arbeidsovereenkomst is opgenomen: 'De functie van werknemer bij aanvang van de overeenkomst is nader te bepalen', en daar niet de functie 'overheidsmanager' staat vermeld, doet daaraan, anders dan door de Stichting is aangevoerd, niet af. Het is voor de Stichting en werkneemster, gelet op de doelstelling van de Stichting geformuleerd in haar statuten (o.m. het ontwikkelen en detacheren van overheidsmanagers) en de gesloten arbeidsovereenkomst, zonder meer duidelijk geweest dat werkneemster telkens als overheidsmanager zou worden gedetacheerd. Daar is ook invulling aan gegeven.

Nu de cursussen, workshops en trainingen ook hebben geleid tot een bredere inzetbaarheid van werkneemster bij de Stichting, is van inzetbaarheidskosten in enge zin (als bedoeld in de parlementair geschiedenis en het eerste deel van de Nota van Toelichting) geen sprake.

De kern van het tussen partijen bestaande geschil is de vraag of de arbeidsovereenkomst tussen partijen gezien kan worden als een leer-/werkovereenkomst als bedoeld in artikel 4 lid 2 sub c van het Besluit en daarmee kwalificeren als inzetbaarheidskosten in ruime zin. Daarvan is sprake als de leer/-werkovereenkomst voldoet aan artikel 4 van het Besluit en de daarbij behorende Nota van Toelichting.

Daartoe is onder meer vereist dat het managementontwikkelingsproject een opleiding betreft die 'uitsluitend kan worden gevolgd als een arbeidsovereenkomst is aangegaan' (artikel 4 lid 2 sub c van het Besluit). Voor beantwoording van de vraag of daar sprake van is, wordt als volgt overwogen.

De Stichting heeft zich evenwel op het standpunt gesteld dat het, in het kader van de toetsing aan artikel 4 lid 2 sub c van het Besluit, bij de definiëring van 'opleiding' niet alleen gaat om de door werkneemster gevolgde cursussen, workshops en trainingen, maar om de 'gehele opleiding an sich' die werkneemster gedurende haar dienstverband met de Stichting heeft gevolgd. De Stichting stelt namelijk dat het managementontwikkelproject, in combinatie met de door werkneemster zelf te kiezen cursussen, workshops en trainingen, alsmede de haar ter beschikking staande coaching door de directeur van de Stichting, in z'n totaliteit kwalificeert als opleiding in de zin van artikel 4 lid 2 sub c van het Besluit. De Stichting wijst er op dat de opleidingsduur gelijk is aan de duur van de arbeidsovereenkomst en de (totale) opleiding bij de Stichting alleen gevolgd kan worden als er een arbeidsovereenkomst met de Stichting bestaat. De opleiding en de arbeidsovereenkomst zijn, aldus de Stichting, onlosmakelijk met elkaar verbonden. Nadat de opleiding is afgerond, eindigt de arbeidsovereenkomst. De werknemers treden daarna elders bij de overheid in dienst. De wet stelt geen voorwaarden waaraan een opleiding moet voldoen. Ter ondersteuning van haar stelling, dat het managementontwikkelingsproject van de Stichting kwalificeert als opleiding, heeft de Stichting een verklaring van prof. dr. Freek Peters, hoogleraar Contextueel Leiderschap aan de Universiteit Tilburg, in het geding gebracht. Hij schrijft onder meer:

"De werkwijze van [werkgever] kenmerkt zich dan ook als 'opleidingsproces tot overheidsmanagement', waarmee [werkgever] zich in mijn ogen kwalificeert als een opleidingsinstituut."

De Stichting maakt vervolgens, ter onderbouwing van haar standpunt, een vergelijking tussen het bij haar door werkneemster te volgen opleiding tot overheidsmanager en de, in de toelichting op het besluit genoemde, opleiding tot huisarts.

In het Besluit, noch in de daarbij behorende Nota van Toelichting, zijn criteria gegeven waaraan een opleiding als bedoeld in het Besluit moet voldoen. Voor beantwoording van de vraag wanneer sprake is van een opleiding in de zin van artikel

4 lid 2 sub c van het Besluit zal aansluiting gezocht moeten worden bij hetgeen bij de totstandkoming van het Besluit (kennelijk) is beoogd, tegen de achtergrond van het bepaalde in artikel 7:673 lid 6 sub b BW.

De enkele omstandigheid dat de wetgever geen criteria heeft gegeven waaraan een opleiding moet voldoen, betekent niet dat daaraan geen eisen moeten worden gesteld.

In artikel 4 lid 2 sub a van het Besluit wordt verwezen naar de beroepsbegeleidende leerweg, in sub b naar duale opleidingen als bedoeld in artikel 7.7 van de Wet op het hoger onderwijs en wetenschappelijk onderzoek, en het voorbeeld dat, ten aanzien van artikel 4 lid 2 sub c in de Nota van Toelichting is genoemd, betreft de opleiding tot huisarts.

Het betreffen opleidingen die behoren tot het 'wettelijk gereguleerd onderwijs'. Bij beantwoording van de vraag of sprake is van een 'opleiding' in de zin van het Besluit zal daar dan ook aansluiting bij gezocht moeten worden.

Onder het 'wettelijk geregelde onderwijs', valt:

Ook als de norm 'wettelijke geregeld onderwijs' niet bepalend is, is de het managementontwikkelproject geen opleiding in de zin van het Besluit. Daartoe wordt het volgende overwogen.

Wikipedia definieert het begrip opleiding als volgt:

"Een opleiding is een onderwijsprogramma dat ingericht is om de benodigde kennis en vaardigheden voor een beroep of bedrijf over te brengen. Vaak is de naam van de opleiding gelijk aan de naam van het beroep waarvoor wordt opgeleid. Een opleiding kan opgebouwd zijn met verschillende cursussen of vakken die ieder een afzonderlijke thematiek bespreken. Een opleiding wordt doorgaans afgesloten met een attest, diploma of getuigschrift."

Het managementontwikkelproject voldoet hier niet aan. Er is geen enkel curriculum, zelfs geen individueel vooraf vastgesteld doel of programma. Immers tijdens de duur van arbeidsovereenkomst kan dat doel telkens worden vastgesteld en/of bijgesteld. Controle is marginaal, zo blijkt uit de e-mail van de directeur van de Stichting van 6 augustus 2015 waarin hij schrijft dat hij te laks is geweest in de controle op de besteding van de persoonlijke budgetten. Afronding van het managementontwikkelproject leidt niet tot een certificaat, accreditatie, registratie dan wel enig ander 'bewijs' waaruit blijkt dat de werknemer aan bepaalde, voor een ieder herkenbare en te duiden, kwalificatie(s) voldoet.

Dat is bij de, door de Stichting ter vergelijking aangehaalde en in de Nota van Toelichting als voorbeeld genoemde, huisartsenopleiding wezenlijk anders. Daar is sprake van vooraf vastgestelde eindtermen waar de huisarts i.o. bij afronding van de opleiding aan moet voldoen. Afsluiting van de opleiding leidt, na tussentijdse beoordelings- en toetsingsmomenten, tot de bevoegdheid om als huisarts geregistreerd te worden in het BIG-register2.

De werknemers van de Stichting ontvangen, anders dan huisartsen i.o., een markconform salaris. Ook dat wijst er op dat het managementontwikkelproject, gelijk aan de duur van de arbeidsovereenkomst, geen opleiding betreft in de hier bedoelde zin. Hetzelfde geldt voor het in de arbeidsovereenkomst opgenomen concurrentiebeding.

De omstandigheid dat de Stichting stelt in grote financiële problemen te komen, als zij de volledige transitievergoeding aan haar werknemers dient te betalen, kan niet tot een ander oordeel leiden. De wetgever heeft de in de WWZ maatregelen opgenomen voor het geval bij een werkgever sprake is van bijzondere, slechte financiële omstandigheden. Zo heeft de wetgever voor gevallen waarin sprake is van faillissement, surséance van betaling of schuldsanering, bepaald dat de transitievergoeding niet verschuldigd is. Daarnaast biedt de wet de kantonrechter de mogelijkheid te bepalen dat een werkgever, om financiële redenen, de transitievergoeding in termijnen mag betalen, waarbij het te betalen bedrag wordt verhoogd met het bij ministeriële regeling bepaalde percentage.

Voorts zijn in de artikelen 7:673a en d BW en middels de Overbruggingsregeling

Transitievergoeding en het Besluit voorwaarden in mindering brengen kosten op transitievergoeding, maatregelen genomen om de gevolgen van invoering van de transitievergoeding bij invoering van de WWZ voor werkgevers enigszins te beperken.

Buiten de in de wet of bij ministeriele regeling getroffen beperkende maatregelen, komt de kantonrechter niet de bevoegdheid toe om rekening te houden met de mogelijke (ernstige) financiële gevolgen die betaling van de transitievergoeding voor een werkgever met zich brengt.