Uitspraken

Toepasselijkheid Wwft

De rechtbank stelt vast dat [medeverdacht bedrijf] als handelsonderneming een ‘bedrijfsmatig handelende verkoper van goederen’ is, en daarom als ‘instelling’ in de zin van artikel 1 lid 1 onder 1 sub 15 Wwft (tot 25 juli 2018) en artikel 1a lid 4 onder i Wwft (vanaf 25 juli 2018) kan worden aangemerkt, voor zover contante betaling plaatsvindt boven een bepaald bedrag. Per 25 juli 2018 is die grens van het contant ontvangen bedrag (hierna: ‘de meldgrens’) van € 15.000,-- of meer verlaagd naar € 10.000,-- of meer. In dat geval zijn de bepalingen uit de Wwft van toepassing.

De Wwft vormt ordeningswetgeving. Voor het bepalen of iemand opzettelijk heeft gehandeld, is ‘kleurloos opzet’ voldoende: het opzet hoeft niet gericht te zijn op het niet naleven van de in de tenlastelegging bedoelde wettelijke verplichtingen. Kennis over wat wel en niet mag (dus wat in strijd is met de voorschriften, en daarom wederrechtelijk is) wordt in het bijzonder strafrecht verondersteld. Zo zal degene die grote contante geldbedragen ontvangt zich moeten oriënteren op de daarvoor geldende voorschriften.

Cliënten

In de ten laste gelegde periode heeft [medeverdacht bedrijf] contante betalingen boven de hiervoor genoemde meldgrens ontvangen van verschillende cliënten. Dit betreft de veertien in de tenlastelegging genoemde cliënten:5

Feit 1

Als feit 1 wordt verdachte verweten dat [medeverdacht bedrijf] in strijd met de verplichting van artikel 3 Wwft heeft gehandeld (waaraan verdachte feitelijke leiding heeft gegeven). Volgens artikel 3 lid 1 Wwft diende [medeverdacht bedrijf] een cliëntenonderzoek te verrichten wanneer sprake is van een contante betaling hoger dan de meldgrens. Uit dit artikel (onder meer lid 2 sub d) volgt dat dit een voortdurende verplichting is. Dat impliceert een (periodiek) toetsingsmoment en het actueel houden van de informatie die beschikbaar is over de cliënt.

Uit artikel 3 lid 2 Wwft volgt – kort samengevat – dat het cliëntenonderzoek de instelling in staat moet stellen om:

Uit wat hiervoor bij 4.4.2 is vastgesteld, blijkt dat [medeverdacht bedrijf] in de ten laste gelegde periode van de veertien in de tenlastelegging genoemde cliënten contante betalingen heeft ontvangen die hoger zijn dan de meldgrens.

Uit het dossier blijkt dat [medeverdacht bedrijf] geen cliëntenonderzoek heeft verricht. [medeverdachte 1] heeft verklaard dat naar de op de tenlastelegging vermelde cliënten geen onderzoek is gedaan.6 [naam 14] heeft verklaard: ‘we hebben geen dossiers van de klanten, voor zover ik weet hebben we niets vastgelegd van de klanten’,7 en ook [medeverdachte 3] heeft verklaard dat voor alle veertien bedrijven ‘niet dat hij weet’ onderzoek is gedaan of een klantendossier is opgemaakt.8

Ook blijkt uit het proces-verbaal dat geen onderzoek is gedaan naar de herkomst van het geld en dat geen onderzoek is gedaan naar de geldlopers, die in juridische zin als vertegenwoordigers van de cliënten kunnen worden aangemerkt. Zo heeft [verdachte] op de vraag of de geldlopers zich moesten identificeren geantwoord dat dat niet zo is.9 Hij heeft verder verklaard dat hij geen onderzoek heeft gedaan naar de geldlopers10 en dat de bevoegdheid van de geldloper om te handelen namens de cliënt niet werd gecontroleerd.11 Ook werd geen onderzoek gedaan naar de herkomst van het contante geld dat bij [medeverdacht bedrijf] werd afgegeven.12

[medeverdachte 2] heeft verklaard dat de geldloper geld kwam brengen, maar dat hij verder niets van de geldlopers wist.13 Ook [medeverdachte 1] heeft verteld dat de geldlopers zich niet hoefden te identificeren.14 Hij heeft geldlopers niet gevraagd zich te identificeren, geen onderzoek naar hen gedaan15 en bij zijn weten werd niet gecontroleerd of de geldlopers bevoegd waren namens de cliënt te handelen.16 Ook [medeverdachte 3] heeft verklaard dat de geldlopers zich niet hoefden te identificeren17 en dat hij niet weet wat de herkomst van het contante geld is.18

Gelet op voorgaande bewijsmiddelen is de rechtbank van oordeel dat wettig en overtuigend kan worden bewezen dat [medeverdacht bedrijf] in de ten laste gelegde periode in strijd met artikel 3 Wwft geen cliëntenonderzoek heeft verricht bij contante betalingen boven de meldgrens.

Dat [medeverdacht bedrijf] de klanten al lange tijd kende en dat de klanten in die periode ook zijn bezocht door of namens [medeverdacht bedrijf] doet daar niet aan af, omdat die omstandigheden [medeverdacht bedrijf] niet in staat heeft gesteld te voldoen aan de hiervoor genoemde verplichtingen van artikel 3 lid 2 Wwft. Het primaire verweer van de verdediging wordt daarom verworpen.

Verder overweegt dat rechtbank dat de formulering van de bepalingen in de Wwft in de ten laste gelegde periode vier keer zijn gewijzigd, in het bijzonder per 25 juli 2018, maar dat de voortdurende verplichting tot cliëntenonderzoek op zichzelf in die periode steeds ongewijzigd is gebleven. Ook het subsidiaire verweer van de verdediging wordt om die reden verworpen. Wat meer subsidiair door de verdediging is aangevoerd kan niet worden aangemerkt als een standpunt dat duidelijk is en voorzien is van een ondubbelzinnige (bewijs)conclusie. De rechtbank zal het meenemen bij haar overwegingen over de strafmaat.

Feit 2

Als feit 2 wordt verdachte verweten dat [medeverdacht bedrijf] in strijd met de verplichting van artikel 16 Wwft heeft gehandeld (waaraan verdachte feitelijke leiding heeft gegeven). Volgens artikel 16 lid 1 Wwft diende [medeverdacht bedrijf] een verrichte of voorgenomen ongebruikelijke transactie (boven de meldgrens) onverwijld te melden, nadat het ongebruikelijke karakter van de transactie bekend is geworden. Het ‘ongebruikelijke’ kan zowel zien op het contant betalen, als op de wijze waarop contant wordt betaald.

Om te bepalen of sprake is van een ongebruikelijke transactie zijn op grond van artikel 15 Wwft bij algemene maatregel van bestuur objectieve en subjectieve indicatoren vastgesteld. Een objectieve indicator was in dit geval niet aan de orde. Bij subjectieve indicatoren gaat het om gevallen waarin de instelling vermoedt of dient te vermoeden dat een transactie ongebruikelijk is. Deze beschreven indicatoren zijn een hulpmiddel en zijn niet uitputtend. In de praktijk zullen zich dan ook andere situaties kunnen voordoen waarin een vermoeden ontstaat dat een transactie ongebruikelijk is.

Over de transacties blijkt het volgende uit het proces-verbaal. [verdachte] heeft verklaard19 dat de geldlopers niet met een bepaalde regelmaat kwamen. En soms kwam een geldloper voor één klant, soms voor meerdere klanten. De geldlopers kwamen naar eigen zeggen uit Nederland, Frankrijk en België. Op de vraag hoe het geld werd afgeleverd, heeft [verdachte] geantwoord: ‘in sporttassen en plastic zakken, soms in schoenendoosjes’.20 [medeverdachte 2] heeft verklaard dat het geld vaak werd afgeleverd in een plastic tas: ‘gemiddeld was het tussen de € 20.000 en € 100.000’.21 Vooraf wisten zij niet welk geldbedrag zou worden gebracht: ‘vaak werd dat door de klant aangegeven’.22 [medeverdachte 3] heeft verklaard dat de geldlopers daarbij niet verder kwamen dan de hal.23

Onder andere uit de verklaring van [medeverdachte 1] volgt dat de betalingen niet altijd

1-op-1 bij een factuur pasten, maar “op rekening waren”: wanneer het ontvangen contante geld op de rekening van [medeverdacht bedrijf] werd gestort, werd het van de openstaande debiteurenrekening van de cliënt afgeboekt.24 Hij weet niet of de geldlopers uit Frankrijk of België kwamen, meestal praatten ze Frans.25

Uit het dossier blijkt verder dat op 9 december 2016 350 biljetten van € 500,-- zijn gestort, met een totaalbedrag van € 175.000,--.26 De omschrijving is ‘ [naam 1] ’, een klant van [medeverdacht bedrijf] .

De rechtbank stelt op grond van het voorgaande vast dat sprake was van betalingen van grote contante geldbedragen. De betaling die is voorafgegaan aan de storting op 9 december 2016 bestond uit 350 biljetten van € 500,--. De contante betalingen hielden niet 1-op-1 verband met een factuur of levering, maar de cliënt bepaalde de hoogte van de betaling. Het geld werd steeds in de hal bij [medeverdacht bedrijf] afgeleverd in tassen of schoenendozen, door geldlopers wiens identiteit bij [medeverdacht bedrijf] niet bekend was. Verder heeft niemand van de directie zich afgevraagd hoe geld vanuit Mauritanië (waar de munteenheid de Mauritaanse ouguiya is) naar Nederland werd overgebracht. Mauritanië is een land dat door Transparency International is aangemerkt als een land met verhoogde corruptierisico’s.27

De rechtbank is van oordeel dat onder die omstandigheden sprake is van ongebruikelijke transacties die door [medeverdacht bedrijf] gemeld hadden moeten worden. Deze betalingen houden bovendien verband met de door de bank als ongebruikelijk gemelde geldstortingen door [medeverdacht bedrijf] (vanwege de hoge contante stortingen en ontvangsten van gelden van niet-verifieerbare partijen uit verhoogd- en hoog risicolanden)28 en de meldingen van de accountant van [medeverdacht bedrijf]29 (grote betalingen (‘5 a 6 keer per maand van 50.000 tot 200.000 per keer’) door een onbekende derde).

Gelet op voorgaande bewijsmiddelen is de rechtbank van oordeel dat wettig en overtuigend kan worden bewezen dat [medeverdacht bedrijf] in de ten laste gelegde periode in strijd met artikel 16 Wwft ongebruikelijke transacties niet heeft gemeld.

De rechtbank overweegt dat de in de tenlastelegging vermelde klanten in de periode van

1 juni 2016 tot 3 juli 2019 in totaal 110 keer een contante betaling hebben gedaan, tot een totaalbedrag van € 5.631.595,--. Ter terechtzitting hebben de verdachten desgevraagd verklaard dat het ten laste gelegde totaalbedrag door hen niet betwist wordt. Op basis daarvan stelt de rechtbank vast en acht wettig en overtuigend bewezen dat [medeverdacht bedrijf] in de ten laste gelegde periode een totaalbedrag van € 5.631.595,-- contant heeft ontvangen.

Het primair, subsidiair en meer subsidiair ingenomen standpunt wordt weerlegd met de hiervoor genoemde bewijsmiddelen en bewijsoverwegingen. Deze verweren worden daarom niet nader besproken.

Opzet

Zoals hiervoor onder 4.4.1 is overwogen, vormt de Wwft ordeningswetgeving. Voor het bepalen of iemand opzettelijk heeft gehandeld, is ‘kleurloos opzet’ voldoende. Vereist is dat [medeverdacht bedrijf] opzettelijk geen cliëntenonderzoek heeft gedaan bij ontvangst van een contante betaling boven de meldgrens (feit 1) en geen melding heeft gedaan van een ongebruikelijke contante betaling boven de meldgrens (feit 2). De rechtbank acht opzet in dit geval wettig en overtuigend bewezen. Uit de verklaringen van verdachte en de medeverdachten, maar ook uit accountantsverslagen30 en de getuigenverklaring van [getuige] ,31 blijkt dat het cliëntonderzoek en de meldplicht binnen [medeverdacht bedrijf] herhaaldelijk onderwerp van overleg zijn geweest en dat keer op keer bewust de keuze is gemaakt om geen cliëntonderzoek te doen en geen melding te maken van ongebruikelijke transacties. [medeverdacht bedrijf] concludeerde dat dat niet nodig was, omdat de cliënten bij haar bekend waren en de transacties in haar visie niet ongebruikelijk waren. Zoals hiervoor overwogen was deze conclusie van [medeverdacht bedrijf] onjuist. Met de tot een onjuiste conclusie leidende afweging heeft [medeverdacht bedrijf] echter wel bewust in de zin van “willens en wetens” gehandeld en daarmee in juridische zin opzettelijk nagelaten cliëntenderzoeken te doen en melding te maken van ongebruikelijke transacties bij contante betalingen boven de meldgrens. Zoals hiervoor overwogen hoeft het opzet niet gericht te zijn op het overtreden van bepalingen in de Wwft. (zie bijv. ECLI:NL:HR:2018:782). Verdachte hoeft zich dus niet bewust te zijn geweest dat hij wederrechtelijk handelde.

Toerekening aan [medeverdacht bedrijf]

Op grond van artikel 51 Sr kunnen strafbare feiten worden begaan door een rechtspersoon. Hiertoe is van belang of de verboden gedraging in redelijkheid aan de rechtspersoon kan worden toegerekend. Het antwoord op deze vraag hangt af van de concrete omstandigheden van het geval, waartoe mede behoort de aard van de (verboden) gedraging. Een belangrijk oriëntatiepunt daarbij is of de gedraging heeft plaatsgevonden dan wel is verricht in de sfeer van de rechtspersoon. Van een gedraging in de sfeer van de rechtspersoon kan sprake zijn wanneer zich een of meer van de hierna volgende omstandigheden voordoen, zo bepaalde de Hoge Raad in het Drijfmest-arrest (HR 21 oktober 2003, ECLI:NL:HR:2003:AF7938): het gaat om een handelen of nalaten van iemand die hetzij uit hoofde van een dienstbetrekking hetzij uit andere hoofde werkzaam is ten behoeve van de rechtspersoon;

1. de gedraging past in de normale bedrijfsvoering van de rechtspersoon;

2. de gedraging is de rechtspersoon dienstig geweest in het door hem uitgeoefende bedrijf;

3. de rechtspersoon vermocht erover te beschikken of de gedraging al dan niet zou plaatsvinden en zodanig of vergelijkbaar gedrag blijkens de feitelijke gang van zaken door de rechtspersoon aanvaard of placht te worden aanvaard. Onder aanvaarden is mede begrepen het niet betrachten van de zorg die in redelijkheid van de rechtspersoon kan worden gevergd met het oog op de voorkoming van de gedraging.

Het nalaten van het verrichten van cliëntenonderzoek en het niet melden van ongebruikelijke transacties valt binnen de normale bedrijfsvoering van [medeverdacht bedrijf] . Daarnaast vermocht [medeverdacht bedrijf] erover te beschikken of die gedragingen al dan niet plaatsvonden. Deze gedragingen zijn telkens gepleegd in de sfeer van de rechtspersoon en kunnen in redelijkheid aan [medeverdacht bedrijf] worden toegerekend.

Feitelijke leidinggevende

Uit de inhoud van de bewijsmiddelen kan worden afgeleid dat verdachte in de ten laste gelegde periode (mede) verantwoordelijk is geweest voor de dagelijkse bedrijfsvoering van [medeverdacht bedrijf] . Dat heeft tijdens de zitting ook niet ter discussie gestaan. Dat hij als feitelijke leidinggevende kan worden aangemerkt, acht de rechtbank daarom wettig en overtuigend bewezen.

Gewoonte

In de ten laste gelegde periode zijn ten minste 110 contante betalingen boven de meldgrens gedaan. Gezien het aantal betalingen, de regelmaat ervan en het tijdsbestek waarbinnen deze zijn gedaan, is de rechtbank van oordeel dat [medeverdacht bedrijf] een gewoonte heeft gemaakt van het niet doen van een cliëntenonderzoek bij ontvangst van een contante betaling boven de meldgrens (feit 1) en het niet doen van meldingen bij ongebruikelijke contante ontvangsten boven de meldgrens (feit 2).

Medeplegen

Niet is gebleken dat [medeverdacht bedrijf] de verboden gedragingen in nauwe en bewuste samenwerking met een ander of anderen heeft gepleegd, zoals ten laste is gelegd. Hiervoor biedt het proces-verbaal onvoldoende aanknopingspunten. Van dit deel van de tenlastelegging zal de rechtbank verdachte daarom vrijspreken.