Uitspraken

Op 18 januari 2022 ontving de Nederlandse Arbeidsinspectie een melding van een ongeval dat die ochtend in een werkhal van [verdacht bedrijf] B.V. had plaatsgevonden. Een stalen constructie (vakwerkspant) was omgevallen en op een werknemer, [slachtoffer] (hierna: [slachtoffer] ), terechtgekomen. Later die dag is [slachtoffer] in het ziekenhuis aan zijn verwondingen overleden.

Vervolgens startte de Nederlandse Arbeidsinspectie een strafrechtelijk onderzoek.

De officier van justitie heeft zich op het standpunt gesteld dat het ten laste gelegde feit wettig en overtuigend kan worden bewezen.

De verdediging heeft zich op het standpunt gesteld dat het feit niet wettig en overtuigend kan worden bewezen. Niet kan worden gesteld dat verdachte niet heeft voldaan aan de verplichtingen die voortvloeien uit de Arbeidsomstandighedenwet en het Arbeidsomstandighedenbesluit. Het feit kan niet worden toegerekend aan verdachte, omdat het handelen van haar werknemer [medeverdachte] niet binnen de normale bedrijfsvoering paste.

Het bedrijf van verdachte

Verdachte is op 30 september 2015 opgericht en gevestigd aan [adres] in Kampen. De bestuurder van verdachte is [bedrijf 1] B.V. De activiteiten van verdachte betreffen het uitvoeren van las- en constructiewerkzaamheden, waaronder begrepen het plaatsen van stalen constructies.2 Het bedrijf beschikt over drie werkhallen.

De arbeidsverhouding tussen verdachte en [slachtoffer]

Uitzendbureau [bedrijf 2] had een inleenovereenkomst met [bedrijf 3] B.V.3 had een arbeidsovereenkomst met [bedrijf 2] , op grond waarvan hij bij verdachte als lasser te werk werd gesteld.4 was afkomstig uit Polen en sprak geen Nederlands.5

De rechtbank is van oordeel dat verdachte moet worden aangemerkt als werkgever en [slachtoffer] moet worden aangemerkt als werknemer in de zin van artikel 1, eerste lid, aanhef en onder a, ten tweede, van de Arbeidsomstandighedenwet (hierna: Arbowet). Daarnaast kan de plaats waar [slachtoffer] zijn werkzaamheden uitvoerde, waar ook het arbeidsongeval heeft plaatsgevonden, worden aangemerkt als een arbeidsplaats in de zin van artikel 1, derde lid, aanhef en onder g., van de Arbowet.

Het ongeval

Op 18 januari 2022 was [slachtoffer] met collega-lasser [naam 2] (hierna: [naam 2] ) in hal 2 bezig met het aflassen van een vakwerkspant. Het vakwerkspant was ruim 14 meter lang, meer dan twee meter hoog en woog ongeveer twee ton. Het vakwerkspant stond rechtop, op de lange smalle kant, en was op twee plekken geborgd met ijzeren kettingen, die aan een bovenloopkraan bevestigd waren.6

Op enig moment heeft de voorman van hal 2, [medeverdachte] (hierna: [medeverdachte] ) het vakwerkspant losgekoppeld van de bovenloopkraan, omdat hij de kraan nodig had voor zijn eigen werkzaamheden. Dit heeft hij gedaan in overleg met [naam 2] . Om het vakwerkspant te stabiliseren, heeft [medeverdachte] een blok hout onder het spant geplaatst.7 [naam 2] en [slachtoffer] zijn vervolgens verder gegaan met het aflassen van het vakwerkspant.8 Na ongeveer een kwartier is het vakwerkspant omgevallen en op [slachtoffer] terechtgekomen.9 [slachtoffer] is met ernstig lichamelijk letsel naar het ziekenhuis gebracht, waar hij aan het einde van de middag aan zijn verwondingen is overleden.10

De bij of krachtens artikel 32 Arbowet gestelde voorschriften

De Arbowet en het Arbeidsomstandighedenbesluit (hierna: Arbobesluit) geven voorschriften voor werkgevers en werknemers om de gezondheid, veiligheid en welzijn van werknemers te bevorderen. Verdachte wordt verweten in strijd te hebben gehandeld met vier bepalingen.

Artikel 5 lid 1 van de Arbowet legt de verplichting op aan de werkgever bij het voeren van het arbeidsomstandighedenbeleid in een inventarisatie en evaluatie schriftelijk vast te leggen welke risico’s de arbeid voor de werknemers met zich brengt. De risico-inventarisatie en

-evaluatie (hierna: RI&E) moet ook een beschrijving bevatten van de gevaren en de risico’s voor bijzondere categorieën van werknemers.

In de week voor 18 januari 2022 heeft een werkoverleg plaatsgevonden tussen [medeverdachte] , [naam 3] (hierna: [naam 3] ) en [naam 4] (hierna: [naam 4] ). [naam 3] is bedrijfsleider bij verdachte.11 [naam 4] is chef werkplaats in hal 1.12 [medeverdachte] vervult die rol voor de hallen 2 en 3. Dat werkoverleg betrof de vraag hoe het aflassen van het vakwerkspant zou worden aangepakt.13 In dat overleg zijn daarover mondelinge afspraken gemaakt. In het dossier worden deze afspraken in verschillende verklaringen “het stappenplan” genoemd. Afgesproken werd dat de vakwerkspanten in de kraan zouden worden gehangen.14 Verdachte beschikte over een RI&E. De (specifieke) risico’s van het (af)lassen van stalen constructies en het niet borgen van de stalen constructies zijn niet in deze RI&E vastgelegd.15

De rechtbank overweegt dat verdachte, anders dan de wet vereist, heeft nagelaten schriftelijk in een RI&E vast te leggen welke risico’s zich kunnen voordoen bij het (af)lassen van spanten en het niet borgen van de spanten. De rechtbank is van oordeel dat verdachte daarmee artikel 5 lid 1 van de Arbowet heeft overtreden.

Artikel 8 lid 1 van de Arbowet legt de verplichting op aan de werkgever er zorg voor te dragen dat de werknemers doeltreffend worden ingelicht over de te verrichten werkzaamheden, de daaraan verbonden risico’s en over de maatregelen die erop gericht zijn deze risico’s te voorkomen of te beperken.

De als “stappenplan” aangeduide afspraken zijn mondeling gedeeld met de lassers.16 De risico’s van het loskoppelen van een vakwerkspant waren voor de werknemers evident. Zo verklaarde [naam 2] dat hij tegen [medeverdachte] gezegd heeft dat er iets in de plaats van de bovenloopkraan moest komen, omdat de stalen constructie anders niet stabiel genoeg zou staan.17 [naam 3] heeft verklaard dat de constructie altijd in de kraan moet worden gehouden om te voorkomen dat het omvalt.18

De rechtbank overweegt dat de risico’s van de werkzaamheden aan het vakwerkspant bij de werknemers weliswaar duidelijk waren, maar dat dit verdachte niet ontslaat van zijn plicht om werknemers doeltreffend te informeren over het verrichten van (aflas)werkzaamheden aan stalen constructies, de risico’s die daaraan zijn verbonden, en de maatregelen die ter voorkoming of beperking daarvan waren of dienden te worden genomen. Er was echter geen instructie over het verrichten van dergelijke (las)werkzaamheden, de daarmee gepaard gaande risico’s, noch over de te treffen maatregelen die zijn gericht op (het voorkomen of inperken van) die risico’s, in het bijzonder in het geval dat een vakwerkspant tijdens de uitvoering van werkzaamheden wordt losgekoppeld omdat de kraan voor iets anders nodig was.19 Evenmin bestonden instructies die erop waren gericht dat de werkzaamheden dienden te worden gestaakt indien het vakwerkspant was losgekoppeld van de bovenloopkraan, dan wel op welke wijze de werkzaamheden alsnog veilig en verantwoord konden worden voortgezet.

Daarbij komt dat bij de onderneming van verdachte werknemers werkzaam zijn die de Nederlandse taal niet dan wel onvoldoende beheersen, onder wie [slachtoffer] . De taalbarrière tussen leidinggevenden en deze werknemers vereist dat extra maatregelen worden genomen om deze werknemers doeltreffend in te lichten. Niet is gebleken dat [slachtoffer] is ingelicht, laat staan adequaat, over de werkwijze met het vakwerkspant en het gebruik daarbij van de bovenloopkraan, respectievelijk de werkwijze wanneer het vakwerkspant tijdens de werkzaamheden daaraan van de bovenloopkraan wordt los gekoppeld.

De rechtbank is van oordeel dat verdachte hiermee op 18 januari 2022 heeft nagelaten ervoor te zorgen dat haar werknemers doeltreffend waren ingelicht over de te verrichten (aflas)werkzaamheden aan stalen constructies, meer in het bijzonder het hiervoor omschreven vakwerkspant, de daaraan verbonden risico’s en de maatregelen die ter voorkoming of beperking van die risico’s zijn of moeten worden genomen, zodat verdachte artikel 8 lid 1 Arbowet heeft overtreden.

Artikel 8 lid 4 van de Arbowet legt de verplichting op aan de werkgever toezicht te houden op de naleving van de instructies en voorschriften gericht op het voorkomen of beperken van de risico’s in artikel 8 lid 1 Arbowet.

De rechtbank overweegt in dit verband als volgt.

Binnen het bedrijf was niemand specifiek belast met het toezicht op de veiligheid. Werknemers letten op elkaar.20 Er was geen veiligheidsoverleg. Ook was er geen preventiemedewerker. Volgens verdachte lag de verantwoordelijkheid voor de veiligheid bij [naam 3] en bij de chef werkplaats, maar mocht elke werknemer ingrijpen.21 Bij wie de bevoegdheden met betrekking tot de veiligheid belegd waren, was voor de werknemers echter niet duidelijk. Chef werkplaats [naam 4] hield toezicht in hal 1, en wees voor het toezicht in hal 2 en hal 3 naar [medeverdachte] .22 [medeverdachte] hield wel toezicht, voor zover het werk dat toeliet. Bij drukte kon hij geen toezicht houden.23 Hij wist niet welke bevoegdheden hij had en of hij mocht ingrijpen.24 Hierin ligt besloten dat niet aannemelijk is geworden dat bij verdachte – door haar indirect bestuurder of een ander – adequaat erop werd toegezien dat de personen die volgens verdachte verantwoordelijk waren voor veilig werken inderdaad toezicht hielden en daartoe gezien de aard en omvang van hun functie en taken ook daadwerkelijk voldoende gelegenheid hadden.

Dit komt ook hierin tot uiting dat, nadat op 13 januari 2022 is begonnen met het aflassen van de vakwerkspanten, het op 13, 14, 17 en 18 januari 2022 meerdere keren is voorgekomen dat een vakwerkspant tijdens het aflassen niet bevestigd was aan een bovenloopkraan. Voorman [medeverdachte] was hier veelal bij aanwezig. Ook [naam 3] is in hal 2 aanwezig geweest op een moment dat een vakwerkspant niet aan de bovenloopkraan gekoppeld was.25en 26

De rechtbank concludeert op grond van een en ander dat verdachte het toezicht op de veiligheid aan de vrije invulling van haar medewerkers heeft overgelaten. De rechtbank is van oordeel dat verdachte daarmee heeft nagelaten effectief toezicht te houden op de naleving van de instructies en voorschriften gericht op het voorkomen of beperken van de risico’s in artikel 8 lid 1 Arbowet bij het uitvoeren van werkzaamheden aan stalen constructies, waaronder op 18 januari 2022 het hiervoor omschreven vakwerkspant. Dit onderdeel is dan ook wettig en overtuigend bewezen.

Artikel 3.2 lid 1 Arbobesluit vereist dat de arbeidsplaats zodanig wordt ontworpen, gebouwd, uitgerust, in bedrijf gesteld, gebruikt en onderhouden, dat gevaar voor de veiligheid en de gezondheid van werknemers zoveel mogelijk is voorkomen.

Zoals hierboven al is vastgesteld, is op de tenlastegelegde datum in strijd met het “stappenplan” gewerkt aan een rechtopstaand vakwerkspant dat niet aan een bovenloopkraan bevestigd was. Gelet op aard en strekking van de betreffende afspraken heeft verdachte aldus nagelaten de arbeidsplaats op 18 januari 2022 zodanig te gebruiken dat gevaar voor de veiligheid en gezondheid van de werknemers bij het verrichten van werkzaamheden aan stalen constructies zoveel mogelijk was voorkomen. Dit onderdeel is dan ook wettig en overtuigend bewezen.

Toerekening aan verdachte

Naar vaste jurisprudentie van de Hoge Raad (vgl. Hoge Raad 21 oktober 2003, ECLI:NL:HR:2003:AF7938) is het voor de beantwoording van de vraag of een gedraging redelijkerwijs aan een rechtspersoon kan worden toegerekend van belang om vast te stellen of deze gedraging is verricht in de sfeer van die rechtspersoon. Van zo een gedraging is sprake als zich één of meer van de volgende omstandigheden voordoen:

De rechtbank overweegt dat het door haar werknemers laten verrichten van (af)laswerkzaamheden aan spanten past binnen de normale bedrijfsvoering van verdachte en haar dienstig is. Ook de handelingen van [medeverdachte] passen binnen de normale bedrijfsvoering, nu hij de bovenloopkraan gebruikte voor het maken van mallen die nadien, andermaal met gebruikmaking van de bovenloopkraan, dienden te worden afgelast door [naam 2] en [slachtoffer] . [medeverdachte] verrichtte daarmee zijn reguliere werkzaamheden.

Verdachte heeft er onvoldoende voor gezorgd dat haar werknemers onder veilige omstandigheden de (af)laswerkzaamheden aan spanten konden verrichten, terwijl het in haar macht lag om afdoende veiligheidsmaatregelen te (laten) treffen. De rechtbank is van oordeel dat het hiervoor beschreven nalaten plaatsvond in de sfeer van de rechtspersoon en kan worden toegerekend aan verdachte.

Opzet

In het economisch strafrecht moet de term opzet worden uitgelegd als kleurloos opzet. Dit betekent dat het opzet alleen gericht moet zijn op de verweten gedraging, in dit geval telkens een nalaten, en niet op de wederrechtelijkheid daarvan.

Uit het bovenstaande volgt dat verdachte niet heeft voldaan aan de zorgplichten, zoals die voortvloeien uit de Arbowet en het Arbobesluit, en aldus op het gebied van het treffen van maatregelen met het oog op de gezondheid en veiligheid van de werknemers tekort is geschoten. In het nalaten van het treffen van benodigde maatregelen ligt het opzet op dat nalaten besloten. De rechtbank is aldus van oordeel dat verdachte het ten laste gelegde feit opzettelijk heeft begaan.

Levensgevaar of ernstige schade aan de gezondheid

De rechtbank overweegt dat het loskoppelen van een rechtopstaand vakwerkspant van de bovenloopkraan evident gevaar met zich brengt. De indirect bestuurder heeft ter terechtzitting verklaard dat hij op de hoogte was van de afspraak om de vakwerkspanten aan de bovenloopkraan te bevestigen en dat hij direct na het ongeval heeft gedacht dat het spant nooit had mogen worden losgekoppeld. De rechtbank acht op basis daarvan bewezen dat verdachte wist dat als gevolg van het nalaten de betreffende zorgplichten na te leven, levensgevaar of ernstige schade aan de gezondheid van werknemers, onder wie [slachtoffer] , ontstond of te verwachten was.

De rechtbank acht op grond van de opgegeven bewijsmiddelen wettig en overtuigend bewezen dat verdachte het ten laste gelegde feit heeft begaan, met dien verstande dat:

zij op 18 januari 2022 te Kampen,

als werkgever in de zin van artikel 1 van de Arbeidsomstandighedenwet,

opzettelijk handelingen heeft verricht en/of nagelaten in strijd met voormelde wet en de daarop berustende bepalingen,

immers heeft zij, [verdacht bedrijf] B.V. , toen aldaar aan de [adres] te Kampen, zijnde een arbeidsplaats als bedoeld in artikel 1, derde lid onder g van genoemde wet, door één of meer van haar werknemers in de zin van genoemde wet,

arbeid doen of laten verrichten, bestaande die arbeid uit – zakelijk weergegeven – handelingen ten behoeve van het (af)lassen van stalen constructies (ook wel spanten genoemd), terwijl niet was/werd voldaan aan:

terwijl daardoor, naar verdachte wist, levensgevaar of ernstige schade aan de gezondheid van één of meer werknemers, waaronder voor [slachtoffer] ontstond of te verwachten was.

De rechtbank acht niet bewezen wat aan verdachte meer of anders is ten laste gelegd, zodat zij haar daarvan zal vrijspreken.