Uitspraken

De verdediging heeft aangevoerd dat de materiële wederrechtelijkheid van het handelen van verdachte ontbreekt. Verdachte werd aanvankelijk (als starter aangemerkt en om die reden) onder het fosfaatreductieplan als knelgeval aangemerkt. Doordat de wetgever bij de invoering van het fosfaatrechtenstelsel een extra eis – te weten dat aan de veehouder een omgevingsvergunning dient te zijn verleend – toevoegde aan de knelgevallenregeling, voldeed verdachte niet aan de voorwaarden om binnen het fosfaatrechtenstelsel ook als knelgeval te worden aangemerkt. Hierdoor kreeg hij onvoldoende fosfaatrechten toegekend. In de bezwaar- en beroepsprocedures hielden zowel de RVO als het College van Beroep voor het bedrijfsleven (CBb) vast aan het geldende beleid. Op de (zeer beperkte) knelgevallenregeling is kritiek gekomen vanuit de wetenschap. Naar aanleiding van de toeslagenaffaire is consensus ontstaan over het feit dat de bestuursrechter meer maatwerk moet leveren en betere rechtsbescherming moet bieden aan burgers. Gelet op de maatschappelijke ontwikkelingen, de ontwikkelingen in de rechtspraak en datgene dat door juristen is geschreven over de knelgevallenregeling, concludeert de raadsman dat breed is doorgedrongen dat de opstelling, toepassing en toetsing van de knelgevallenregeling te streng was en dat verdachte ten onrechte niet als knelgeval onder de fosfaatrechtenregeling is erkend.

De officier van justitie heeft zich op het standpunt gesteld dat geen sprake is van het ontbreken van de materiële wederrechtelijkheid. Enkele wetenschappers hebben kritiek geuit op de knelgevallenregeling. Op basis daarvan kan niet geconcludeerd worden dat de samenleving als geheel vraagt om een ruimere uitleg van de knelgevallenregeling.

De rechtbank stelt voorop dat het aan de wetgever is om te bepalen welke gedragingen (nog) wel en welke gedragingen niet (meer) strafbaar gesteld moeten worden. Ook is het primair aan de wetgever om te bepalen in welke gevallen, hoewel naar de letter een strafbepaling is overtreden, toch geen sprake zal zijn van strafbaarheid. Daartoe zijn in het Wetboek van Strafrecht de strafuitsluitingsgronden opgenomen.

Niettemin heeft zich, buiten dit wettelijke systeem om, in de rechtspraak een aantal

strafuitsluitingsgronden ontwikkeld. Een daarvan is het ontbreken van materiële wederrechtelijkheid.

Van het ontbreken van materiële wederrechtelijkheid kan sprake zijn als met de gedraging de belangen die de overtreden bepaling geacht wordt te beschermen, beter zijn gediend dan bij gehoorzaamheid aan de tekst van de wet.

Daarvan zou kunnen worden gesproken – kort weergegeven – als zich een situatie voordoet waarvan kan worden gezegd dat de maatschappelijke en wetenschappelijke inzichten en ontwikkelingen over de strafwaardigheid van een strafbaar gesteld feit zodanig zijn veranderd dat het bewezenverklaarde feit weliswaar strafbaar is gesteld maar niet meer als wederrechtelijk wordt beleefd en dientengevolge strafoplegging door de samenleving in brede zin onrechtvaardig wordt bevonden.

De rechtbank constateert dat in de wetenschap geluiden opgaan dat de knelgevallenregeling te streng is opgesteld. Er zijn echter geen aanwijzingen dat ook een maatschappelijke discussie is ontstaan over de knelgevallenregeling en de toepassing en toetsing daarvan, laat staan dat die zover zou zijn gevorderd dat strafrechtelijke handhaving van het fosfaatrechtenstelsel in gevallen waarin de knelgevallenregeling niet of beperkt zou zijn toegepast, niet langer als juist wordt aanvaard. Onder deze omstandigheden ziet de rechtbank geen aanleiding om verdachte te ontslaan van alle rechtsvervolging in verband met het ontbreken van materiële wederrechtelijkheid.

Het bewezenverklaarde is strafbaar gesteld in artikel 21b Meststoffenwet, in combinatie met de artikelen 1a, 2 en 6 van de Wet op de economische delicten. Er zijn geen feiten of omstandigheden aannemelijk geworden die de strafbaarheid van de feiten uitsluiten. Het bewezenverklaarde levert op:

feiten 1 en 2, telkens:

het misdrijf: overtreding van een voorschrift, gesteld bij artikel 21b, eerste lid van

de Meststoffenwet, opzettelijk begaan.

De officier van justitie heeft betoogd dat voor het jaar 2020 (feit 1) art 9a Sr kan worden toegepast. De officier van justitie heeft ten aanzien van feit 2 gevorderd om aan verdachte op te leggen een geheel voorwaardelijke geldboete ter hoogte van € 25.000,--, met een proeftijd van twee jaren.

De verdediging heeft verzocht om geen straf of maatregel op te leggen.

Verdachte heeft zich schuldig gemaakt aan het opzettelijk produceren van meer fosfaat dan het op zijn bedrijf rustende fosfaatrecht. Deze feiten rechtvaardigen in beginsel oplegging van een straf.

Hoewel de rechtbank van oordeel is dat veranderende regelgeving binnen de risicosfeer van verdachte als ondernemer ligt, en verdachte steeds dient te handelen naar de geldende regelgeving, zal de rechtbank met toepassing van artikel 9a Wetboek van Strafrecht ten aanzien van beide feiten geen straf of maatregel opleggen wegens de omstandigheden waaronder de feiten in deze zaak zijn begaan.

De rechtbank kent in dat verband overwegende betekenis toe aan het feit dat de exploitatie van het bedrijf van verdachte plaatsvond onder omstandigheden waarop hij niet altijd invloed had of kon hebben. Verdachte is in 2014 gestart met zijn melkveehouderij en had medio 2015 zijn veestapel nog niet op het niveau dat hij voor ogen had.

Verdachte werd pas in juli 2018 aangemerkt als knelgeval onder het fosfaatreductieplan, zoals dat in 2017 gold. Op dat moment was het fosfaatrechtenstelsel al in werking getreden. De fosfaatrechten van verdachte zijn berekend op basis van de veestapel die hij op
2 juli 2015 had. Dat hij uiteindelijk onder het fosfaatrechtenstelsel niet werd aangemerkt als knelgeval, kwam voor verdachte onverwacht. Met de uitspraak van het CBb kreeg verdachte vervolgens pas op 10 november 2020 duidelijkheid over de definitieve – en lager dan hij verwachtte – vaststelling van zijn fosfaatrechten. Op dat moment was hij niet meer in staat zijn fosfaatproductie in het jaar 2020 aan te passen aan zijn fosfaatrechten, of voldoende fosfaatrechten bij te kopen.

Verdachte heeft onweersproken gesteld dat hij sindsdien zijn uiterste best doet om de benodigde hoeveelheid fosfaatrechten en de hoeveelheid melkvee dat hij moet houden voor een gezonde bedrijfsvoering, aan elkaar gelijk te stellen. Hij investeert in een robotmelker, die hem in staat moet stellen zijn melkvee af te schalen. Ook stelt hij mondjesmaat extra fosfaatrechten bij te kopen, voor zover zijn financiële situatie dat toelaat.

De rechtbank stelt vast dat verdachte, blijkens een uittreksel uit de justitiële documentatie van 31 januari 2024, niet eerder is veroordeeld voor een strafbaar feit.

Gelet op al deze omstandigheden acht de rechtbank het passend en geboden dat geen straf zal worden opgelegd.