Uitspraken

(…) Ik wens gebruik te maken van mijn recht tot verdeling en scheiding van mijn nalatenschap op grond van het bepaalde in artikel 1167 van het Burgerlijk Wetboek en derhalve deel ik toe aan:

a. mijn echtgenoot: alle zaken, die tot mijn nalatenschap zullen behoren onder de last en verplichting om wegens overbedeling voor zijn rekening te nemen en als eigen schulden te voldoen alle schulden, die ten laste van mijn nalatenschap blijken te bestaan (…) alsmede om vast te stellen – en aan ieder van mijn afstammelingen schuldig te blijven – het bedrag van het hem/haar toekomende erfdeel. (…)

De moeder was op dat moment gehuwd met de vader.

Op 1 januari 2003 is het nieuwe erfrecht in werking getreden. Vanaf het tijdstip van in werking treden van het nieuwe erfrecht is dit in beginsel van toepassing op grond van artikel 68 Overgangswet nieuw Burgerlijk Wetboek (Ow NBW). Het nieuwe versterferfrecht is niet van toepassing op nalatenschappen die vóór de inwerkingtreding van het nieuwe Boek 4 zijn opengevallen (artikel 69 aanhef en onder a Ow NBW), hetgeen hier niet aan de orde is nu de moeder is overleden op 1 oktober 2016. Dit betekent dat het geschil van partijen aan de hand van de bepalingen van het nieuwe erfrecht beoordeeld dient te worden.

Kernpunt van geschil in zowel conventie als reconventie is de vraag wie als erfgenaam van de nalatenschap van de moeder heeft te gelden: de vader die zich op het testament beroept of de twee oudste kinderen (en met hen de andere kinderen, gedaagden sub 3 tot en met 5), die zich beroepen op het bepaalde in artikel 4:46 BW.

De vader stelt, met een verwijzing naar de toelichting bij artikel 4:52 BW (in Tekst en Commentaar van Kluwer), dat hij aan het testament van de moeder rechten kan ontlenen.

De rechtbank oordeelt hierover als volgt.

Artikel 4:52 BW bepaalt dat een beschikking, getroffen ten voordele van degene met wie de erflater op het tijdstip van het maken van de uiterste wil gehuwd was, vervalt door een daarna ingetreden echtscheiding of scheiding van tafel en bed. Volgens de door de vader aangehaalde toelichting valt een slechts aanhangig gemaakte echtscheiding niet onder deze bepaling. In de verhouding tussen de vader en de moeder was echter geen sprake meer van een slechts aanhangig gemaakte echtscheiding, nu bij beschikking van 22 juli 2016 immers de echtscheiding tussen beiden is uitgesproken. Omdat de echtscheidingsbeschikking nooit is ingeschreven, was de vader ten tijde van het overlijden van de moeder formeel-juridisch gezien nog haar echtgenoot.

De vraag die vervolgens beantwoord dient te worden is of het testament op grond van het bepaalde in artikel 4:46 BW tegenover de vader effect sorteert. Bij de uitleg van het testament dient te worden gelet op de verhoudingen die het testament kennelijk wenste te regelen en op de omstandigheden waaronder het testament is gemaakt.

De volgende omstandigheid acht de rechtbank van belang bij de uitleg van het testament.

Het testament dat de moeder heeft gemaakt toen zij gehuwd was met de vader, betreft een zogenoemd langstlevende testament, dat tot doel heeft de echtgenoot verzorgd achter te laten. Uit het gebruik van de woorden ‘mijn echtgenoot’ moet naar het oordeel van de rechtbank dan ook de bedoeling van de moeder worden afgeleid dat de benoeming van de vader tot erfgenaam van de moeder uitsluitend gold voor de situatie dat de moeder nog gehuwd was met de vader op het tijdstip van haar overlijden.

De door de moeder aanhangig gemaakte echtscheidingsprocedure en haar wens om de echtscheidingsbeschikking in te schrijven in de registers van de burgerlijke stand vormen tezamen genomen een duidelijke aanwijzing dat de moeder de vader niet langer als haar echtgenoot wenste te zien en dat zij beoogde het huwelijk met de vader te doen eindigen. Slechts door een buiten haar wil gelegen oorzaak is dat niet gerealiseerd. Onweersproken is dat de vader niet wilde meewerken aan de inschrijving in de registers van de burgerlijke stand en dat de moeder moest wachten tot het verstrijken van de termijn van hoger beroep. Er moet daarom vanuit gegaan worden dat de moeder niet meer het oogmerk had het huwelijk nog in stand te laten, maar dat louter door de omstandigheid dat de vader niet wilde meewerken, inschrijving van de echtscheidingsbeschikking niet heeft plaatsgevonden.

Uit hetgeen hiervoor is overwogen volgt dat de vader geen erfgenaam is op grond van het testament van 17 mei 1985.

Hiermee is onlosmakelijk verbonden dat de rechtbank het testament zo uitlegt dat de moeder tevens heeft beoogd om de werking van titel 3 afdeling 1 van Boek 4 (met name artikel 4:13 BW) uit te sluiten.

Het in conventie gevorderde zal op grond van het vorenstaande worden afgewezen.