Uitspraken

Er zijn verschillende bepalingen die de rechter verregaande bevoegdheden geven om bepaald ongewenst procedeergedrag tegen te gaan of te bestraffen, maar de wet koppelt die bevoegdheden wel aan concrete gevallen, zoals het onjuist voorlichten van de rechtbank (artikel 21 Rv) of het niet verschijnen op de mondelinge behandeling (artikel 88, tweede lid, Rv). Er is geen generieke bepaling die de rechter toestaat op basis van de houding van een procespartij elke gevolgtrekking te maken die hem geraden voorkomt.

Alleen tegen gedraging f zou kunnen worden opgetreden met de door de verzekeraars voorgestane sanctie. Het eerste probleem voor toepassing van artikel 88 Rv is echter dat de stichting wel degelijk deugdelijk vertegenwoordigd was, namelijk door [naam persoon] die – naar onbetwist is gesteld – deugdelijk gevolmachtigd was om namens de stichting op te treden. De rechtbank beoordeelt niet in hoeverre de stichting bereid was om te schikken en onder welke voorwaarden. Verder is in het algemeen de sanctie op niet-verschijnen het verlies van de gelegenheid om uitleg te geven waar die gewenst is. Via die band kan het voorkomen dat een vordering wordt toegewezen, dat is iets wezenlijks anders dan het toewijzen van een bij antwoord gemotiveerd betwiste vordering enkel omdat iemand niet op de zitting verschijnt. Het niet-verschijnen vlakt het eerdere verweer immers niet uit. Kortom: wat er van gedraging f ook zij, het kan niet leiden tot het door de verzekeraars gewenste gevolg.

Aan geen van de andere gedragingen koppelt de wet de mogelijkheid om iedere gevolgtrekking te maken die de rechter geraden voorkomt. Gedragingen a en b hebben zich niet voor deze rechtbank afgespeeld. Gedraging c wordt gesanctioneerd door artikel 20, eerste lid, Rv, dat de rechtbank ook heeft toegepast door geen acht te slaan op de verhinderdata van de stichting. Van dit verzoek hebben de verzekeraars dus geen last gehad. Gedraging d heeft de reactie gekregen die gebruikelijk is bij slecht gemotiveerde verzoeken, namelijk afwijzing daarvan om die reden. Gedraging e betreft – wat daarvan ook zij – geen belang van de verzekeraars. In welk belang de verzekeraars zouden zijn geschaad doordat de stichting – overigens gemotiveerd en met verwijzing naar wetsgeschiedenis – aan de rechtbank heeft gevraagd om toch proces-verbaal op te maken waar de rechtbank op zitting had aangegeven dat niet te zullen doen, ontgaat de rechtbank. Ten slotte heeft de rechtbank in de instructie aan partijen al aangegeven welke sanctie zou worden verbonden aan het overschrijden van de geboden ruimte, namelijk het negeren wat die ruimte te buiten ging. Dat doet de rechtbank dan ook (rechtsoverweging 5.1)

Van een klinische episode kan alleen sprake zijn bij een klinische opname. Wat onder een klinische opname moet worden verstaan is in beleidsregels en tariefbeschikkingen van de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) in de loop van de jaren op verschillende – in elkaars verlengde liggende – manieren omschreven.

Vanaf 2012 is de omschrijving van een klinische opname aangepast; volgens de nieuwe tekst moet er sprake zijn van verblijf in een erkende instelling “op een voor verpleging ingerichte afdeling”. Het heeft er alle schijn van dat de NZa hier gedetailleerder heeft opgeschreven wat daarvoor ook al vanzelfsprekend was en wat wordt geïmpliceerd door het simpele feit dat wordt gesproken van een verpleeg dag en niet van een verblijf dag: het moet gaan om verpleging; zorgverlenging. Verplegen gebeurt niet in (bijvoorbeeld) de kantine, maar in een ruimte die daarvoor is ingericht en wordt bemenst door daartoe kundige personen. De stichting heeft geen enkele concrete aanwijzing gesteld waaruit volgt dat de NZa hier beleid inhoudelijk wijzigde. De rechtbank legt dan ook de eerdere definities op dezelfde wijze uit.

De stichting handelde onrechtmatig jegens de verzekeraars toen zij declareerde op basis van een onjuiste prestatiecode. Of de stichting daarover afspraken had gemaakt met Agis doet er niet toe. Immers, ten tijde van het ontstaan van de vorderingen van Zilveren Kruis was Zilveren Kruis geen partij bij de overeenkomst tussen Agis en de stichting (nog daargelaten de vraag of Zilveren Kruis überhaupt van die overeenkomst af wist). Weliswaar kan vanaf de fusie de wetenschap van Agis worden toegerekend aan Zilveren Kruis, maar dat maakt niet dat reeds ontstane vorderingen van Zilveren Kruis met terugwerkende kracht tenietgaan. In tegendeel, door de juridische fusie gingen ze onder algemene titel mee naar de verkrijgende rechtspersoon.

Wat Interpolis en FBTO betreft: deze zijn niet de rechtsopvolgers van Agis. In dit geding komen zij voor zichzelf op, zij het dat Zilveren Kruis als ontvanger wordt aangewezen. Zij zijn noch direct (als partij bij de toenmalige overeenkomst), noch indirect (als rechtsopvolger van Agis) gebonden aan de overeenkomst en van toerekening van kennis kan al evenmin sprake zijn.

Het is aan partijen om de feiten en omstandigheden te stellen en zo nodig te bewijzen, die nodig zijn voor verjaring. Van degene die zich op verjaring beroept, wordt verwacht dat de aanvang van de termijn wordt gesteld en de grond van verjaring wordt aangewezen. Het is vervolgens aan de eisende partij om feiten die de aanvang van de termijn bepalen, te betwisten. Ook kan de eisende partij stuitingshandelingen stellen. Daar eindigt echter de partijautonomie. De rechter moet immers oordelen of, gegeven deze feiten en omstandigheden – die de rechter niet mag aanvullen (artikel 24 Rv) – de verjaring is voltooid. Dat is een rechtsoordeel. Daarvoor moet de rechter zelf de nodige rechtsregels zoeken in de wet en ze ambtshalve toepassen (artikel 25 Rv).

De wettelijke norm in deze zaak staat in artikel 3:310 BW. Voor zover hier van belang worden in lid 1 twee verjaringstermijnen gegeven (een relatieve en een absolute) en in lid 4 wordt een derde verjaringstermijn gegeven: de strafrechtelijke.

De vraag of de door de verzekeraars gestelde feiten een strafbaar feit oplevert waarop de Nederlandse strafwet toepasselijk is, is geen feitenvraag, maar een rechtsvraag. Partijen hoeven hierover dus geen stellingen in te nemen en de rechter moet haar ambtshalve beantwoorden. Als het antwoord daarop positief is, dan moet de bijpassende norm uit de wet worden toegepast. De rechter moet dan ambtshalve vaststellen wat de strafrechtelijke verjaringstermijn is. Daarvoor moet hij de feiten gebruiken die door partijen zijn gesteld (en zo nodig bewezen). In deze zaak is dat – kort gezegd – het declaratiegedrag van de stichting. De rechter mag niet ambtshalve onderzoeken of er stuitingshandelingen zijn verricht ten aanzien van de strafrechtelijke verjaring (artikel 72 van het Wetboek van Strafrecht (Sr)). Immer, of er stuitingshandelingen zijn verricht, is een feitenvraag; daar is de rechter dus gebonden aan wat partijen stellen en (zo nodig) bewijzen.

De rechtbank is dan ook van oordeel dat zij niet buiten de grenzen van de rechtsstrijd treedt door de strafrechtelijke verjaringstermijn te betrekken in haar beoordeling.

De verhouding tussen de termijnen in het eerste lid is een minimumverhouding: zodra één van beide termijnen voltooid is, is de verjaring voltooid. Krijgt iemand na negentien jaar kennis van de schade en de aansprakelijke persoon, dan heeft hij – stuiting daargelaten – toch maar één jaar de tijd om de vordering in te stellen voordat de absolute verjaringstermijn is voltooid. Krijgt iemand na twee jaar kennis van de schade en de aansprakelijke persoon, dan heeft hij toch maar vijf jaar (en geen achttien jaar) om de vordering in te stellen.

De verhouding tussen de termijnen in het eerste lid enerzijds en die in het vierde lid anderzijds is die van een maximumtermijn: de verjaring is pas voltooid als beide termijnen zijn voltooid. Dat betekent dat civiele vorderingen soms nooit verjaren, namelijk in die gevallen waarin de strafrechtelijke verjaring is uitgesloten (artikel 70, tweede lid, Sr).

In de verschillende leden van artikel 3:310 BW wordt geen onderscheid gemaakt tussen natuurlijke en rechtspersonen; telkens spreekt het artikel van de ‘persoon’. Waar de stichting zich beroept op artikel 3:310, eerste lid, BW, legt zij (zijnde een rechtspersoon) het begrip persoon in die bepaling zelf zo uit, dat het ook rechtspersonen omvat.

Artikel 3:310, vierde lid, BW maakt net zo min als het eerste lid onderscheid tussen rechtspersonen en natuurlijke personen, noch voor wat betreft daderschap, noch voor wat betreft slachtofferschap. Ook het soort strafbare feiten waarvoor de regeling geldt ((categorieën) van overtredingen of (categorieën van) misdrijven) is niet gespecificeerd. Daarmee geldt de bepaling dus voor alle soorten strafbare feiten, gepleegd zowel jegens natuurlijke als jegens rechtspersonen, ongeacht de vraag of de dader een natuurlijk persoon of een rechtspersoon is.

Het uitgangspunt is dat degene die zich op verjaring beroept, de feiten en omstandigheden die daarvoor nodig zijn stelt en zo nodig bewijst. Het is dus de stichting die op zijn minst moet stellen wanneer Interpolis en FBTO op de hoogte waren van de schade en de daarvoor aansprakelijke persoon. Daarvoor is nodig dat Interpolis en FBTO niet alleen de facturen kende – die bij hen waren ingediend door hun verzekerden –, maar ook wist dat er geen klinische episode was geweest. Dat element van wetenschap is immers vereist om te kunnen vaststellen dat de facturen onjuist zijn. De stichting heeft echter verzuimd te stellen wanneer bij Interpolis en FBTO die wetenschap is ontstaan. In zoverre heeft de stichting dus haar stelplicht verzaakt.

Als de stellingen van de stichting welwillend worden gelezen, dan zou kunnen worden geoordeeld dat de stichting heeft bedoeld te zeggen dat kennelijk Interpolis en FBTO ook vóór eerste de stuitingsbrief op de hoogte zouden moeten zijn geweest. Maar dat valt niet te rijmen met de strikte uitleg die de stichting aan die brief geeft, namelijk dat alleen Zilveren Kruis in die brieven een stuitingshandeling verricht. Immers, als alleen Zilveren Kruis stuit, dan kan ook alleen de wetenschap van Zilveren Kruis worden afgeleid.

Om rechtsverwerking te kunnen aannemen is nodig dat de rechthebbende zich heeft gedragen op een wijze die naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onverenigbaar is met het vervolgens geldend maken van zijn recht of bevoegdheid. Er moet sprake zijn van bijzondere omstandigheden op grond waarvan bij de wederpartij gerechtvaardigd vertrouwen is gewekt dat de rechthebbende zijn aanspraak niet meer geldend zal maken of waardoor de positie van de wederpartij onredelijk verzwaard of benadeeld zou worden indien het recht of de bevoegdheid alsnog geldend wordt gemaakt.

In de kern komt het betoog van de stichting erop neer dat de verzekeraars zich te laat bij de stichting zouden hebben gemeld ter zake van hun schade, maar de gevolgen van enkel tijdsverloop zijn door de wetgever geregeld in het leerstuk van verjaring. In dat leerstuk is rekening gehouden met de bewijspositie van partijen; stuiting van de verjaring strekt er immers (mede) toe de aansprakelijk gehouden partij in staat te stellen de nodige bewijsmiddelen te bewaren.

De stichting heeft betoogd dat zij door de (naar stellingen van de stichting: te late) acties van de verzekeraars in haar mogelijkheden om juist te factureren is beperkt. De rechtbank is van oordeel dat het de eigen verantwoordelijkheid van de stichting is om juist te declareren.

Het argument zou nog wel kracht kunnen hebben in de verhouding tussen Agis en de stichting en daarmee voor vorderingen die op Zilveren Kruis zijn overgegaan na de fusie met Agis. Agis had immers met de verzekeraar afspraken gemaakt en Agis wist dat er niet werd overnacht in de kliniek. Echter, de rechtbank vindt in productie 14 van de verzekeraars (pagina 4, voorlaatste gedachtestreepje) een concrete aanwijzing dat uitbetalingen van Agis niet zijn begrepen in de vordering. Noch de verzekeraars, noch de stichting heeft op dit punt expliciete stellingen ingenomen, zodat de rechtbank het er daarom voor houdt dat uitbetalingen van Agis niet in de vordering van de verzekeraars zijn begrepen.

De rechtbank verwerpt dit betoog, omdat de stichting hier een fictieve situatie stelt die niet relevant is. Dat de verzekerden hebben gekozen voor behandeling door de stichting is een gegeven en daar is niets onrechtmatigs aan. Deze keuze is ook niet beïnvloed door het factureergedrag van de stichting. De factuur kwam immers ná de keuze en de gemiddelde verzekerde is niet in staat de juistheid van behandelcodes te doorgronden; dat wordt doorgaans ook niet verwacht.

De rechtbank verwijst naar rechtsoverwegingen 5.5 tot en met 5.6, waarin zij heeft geoordeeld dat een tarief met klinische episode niet aan de orde kan zijn.

Dan blijft over de vraag of de behandeling als topreferent moet worden aangemerkt.

De rechtbank zal dan ook als fictieve situatie uitgaan van facturatie op basis van poliklinische, niet-topreferente zorg en de schade van de verzekeraars begroten op € 223.011,02. Er hoeft geen onderscheid te worden gemaakt tussen de verzekeraars, omdat FBTO en Interpolis Zilveren Kruis als ontvanger hebben aangewezen voor het deel dat hen toekomt, en er geen verweren zijn die ten aanzien van een van de verzekeraars wel slagen, maar ten aanzien van een ander niet.

De stichting heeft volstaan met een vrij algemene stelling dat er potentiële patiënten contact hebben opgenomen, dat uit die contacten zou blijken dat Zilveren Kruis zou hebben verteld dat er een fraudeonderzoek loopt en dat voormalig medewerkers (en (potentiële) patiënten) hierover nader zouden kunnen verklaren. Daarnaast zijn er twee concrete voorbeelden genoemd.

De algemene stelling van de stichting is niet genoeg: van de stichting had mogen worden verwacht dat er was uiteengezet wat er concreet verklaard is en onder welke omstandigheden. Zonder een dergelijke uiteenzetting kan immers niet worden beoordeeld of, aangenomen dat de stellingen juist zijn, sprake is van onrechtmatigheid en dus of bewijs al dan niet moet worden opgedragen.

De twee concreet door de stichting aangedragen gevallen zijn naar het oordeel van de rechtbank geen onrechtmatige handelingen.

Het uitgangspunt in het Nederlandse recht is contractsvrijheid: partijen zijn in het algemeen niet verplicht met elkaar een overeenkomst aan te gaan. In beginsel handelt Zilveren Kruis dus niet onrechtmatig als er niet met de stichting wordt gecontracteerd.

Vaststaat dat er nog steeds discussie tussen partijen is over de rechtmatigheid van de facturatie in de periode 2008-2011. De opmerkingen in het gesprek van 4 oktober 2017 (rechtsoverweging 2.8) over het ‘predicaat’ fraude moeten worden bezien in de context van dat gesprek: er wordt op dat moment onderhandeld en Zilveren Kruis komt met een concreet schikkingsvoorstel. Dat is niet aanvaard door de stichting. Onder die omstandigheden zou het onrechtmatig kunnen zijn om later de term ‘fraudeonderzoek’ opnieuw te gebruiken. De term fraude is niet wettelijk gedefinieerd en is beladen. Als echter wordt bezien wat er in deze zaak aan de hand is – poliklinische behandelingen worden omgekat tot behandelingen met een klinische episode –, is het gebruik van de term voor de afwijzing van de aanvraag niet onrechtmatig. Evenmin is het onrechtmatig om op basis van dat onderzoek – hoe dat ook genoemd wordt – (nog) niet te contracteren met de stichting.

Artikel 21 Rv biedt geen grondslag voor een bevel aan partijen.

Artikel 22 Rv is bedoeld om de rechter in staat te stellen een goede beslissing in een zaak te nemen. Het artikel is niet bedoeld om een partij in staat te stellen via de rechter stukken van de andere partij op te vragen.

Artikel 843a Rv biedt geen grondslag voor het vervaardigen van stukken of overzichten, noch biedt het grondslag voor een hengelexpeditie (in dit geval: met een bijzonder ruim sleepnet).