Uitspraken

Standpunt officier van justitie

Toen de verdachte op 9 juni 2021 werd aangehouden als verdachte in een ander onderzoek had hij twee telefoons in zijn bezit. Op één van die telefoons, de Samsung-telefoon, zijn chatgesprekken aangetroffen die op dezelfde dag met twee aangevers van vriend-in-noodfraude zijn gevoerd. Omdat ook nog is gebleken van contact via Snapchat tussen de beide telefoons kan worden bewezen dat de verdachte de vriend-in-noodfraude heeft gepleegd.

Beoordeling

Uit het dossier blijkt dat de verdachte toen hij werd aangehouden een telefoon in zijn hand had en dat er een telefoon in zijn broekzak zat. De verdachte heeft tijdens de inhoudelijke behandeling van de zitting verklaard dat hij de Samsung-telefoon waarop de chatgesprekken met de aangevers zijn aangetroffen pas kort voor de aanhouding overhandigd kreeg van een vriend die naast hem stond. Hij mocht die telefoon van de politieambtenaren niet meer teruggeven nadat hij was aangehouden.

De rechtbank stelt vast dat de iPhone aan de verdachte te linken is, omdat er onder andere foto’s van hem op dat toestel zijn aangetroffen en omdat de telefoonnummers van zijn moeder in dat toestel zijn opgeslagen onder de naam ‘Mamsie’. De officier van justitie stelt dat de verdachte de iPhone in zijn hand had en dat de Samsung telefoon in de broekzak van de verdachte is aangetroffen. Uit de verklaring van de verdachte kan worden afgeleid dat het volgens hem andersom was: de iPhone zat in zijn broekzak en de Samsung-telefoon had hij in zijn hand, omdat een vriend hem kort voor zijn aanhouding iets op die telefoon liet zien.

Uit het dossier kan niet worden afgeleid welke telefoon in de hand van de verdachte en welke telefoon in de broekzak van de verdachte is aangetroffen. De rechtbank kan niet uitsluiten dat de verklaring van de verdachte dat de telefoon van een vriend is die naast hem stond, niet klopt. Gelet op het voorgaande kan het onder 1 ten laste gelegde niet worden bewezen.

Conclusie

De verdachte zal worden vrijgesproken van hetgeen onder 1 aan hem ten laste is gelegd.

Wat is er gebeurd?

De politie heeft op 25 augustus 2020 rond 17.00 uur een melding gekregen van [naam 1] . [naam 1] maakte toentertijd een televisieprogramma over oplichters. In het [naam hotel] aan [adres 1] zou volgens [naam 1] op dat moment vriend-in-nood fraude worden gepleegd, waarbij fraudeurs in de veronderstelling verkeerden dat zij een slachtoffer veel geld afhandig maakten.

[naam 1] was benaderd door [naam 2] die op haar beurt weer via de WhatsApp was benaderd door een onbekende die zich voordeed als haar kind en facturen had die dringend moest worden betaald. [naam 2] had geen kinderen, aldus [naam 1] . [naam 1] heeft verklaard dat hij met [naam 2] heeft afgesproken dat zij de “oplichters” zou aanbieden om zelf het geld voor die facturen van haar bankrekening te halen. Zij zou dan een door de televisiemakers gemaakte namaak-bankapp met de inlogcodes aan de “oplichters” verstrekken.

Deze applicatie creëerde een namaak-bankomgeving, waardoor het alleen leek of er geld werd overgemaakt. De app maakte ook video’s van drie seconden van degene die met de app (nep)geld overmaakte. Deze video’s, gegevens over de overboekingen en de GPS- locaties werden doorgestuurd naar [naam 3] , de medewerker van [naam 1] die de app had gemaakt. Zodoende kon [naam 1] weten waar de oplichters waren en op welk moment zij (nep)geld overmaakten naar andere bankrekeningen en kon hij een foto van de “oplichters” laten zien.

De politieambtenaren zijn op 25 augustus 2020 om 18.10 uur tezamen met [naam 1] het hotel binnengegaan. De baliemedewerker van het hotel heeft de verdachte en de medeverdachte herkend van een foto die [naam 1] had verkregen via de bankapp. De baliemedwerker heeft het kamernummer gegeven. De politieambtenaren zijn daarop naar die hotelkamer gegaan. In die kamer werden omstreeks 18.29 uur vijf personen aangetroffen, de verdachten en nog drie anderen. Allen werden aangehouden. In de hotelkamer werden naast luxe kleding en schoenen ook zeven telefoons aangetroffen. Op alle telefoons zijn sporen van vriend-in-noodfraude aangetroffen.

De resultaten van het opsporingsonderzoek

[naam 1] heeft aangifte gedaan namens [naam 2] en een kopie van het chatgesprek overgelegd dat de “oplichters” met [naam 2] zouden hebben gevoerd. [naam 3] is gehoord en hij heeft informatie overgelegd die naar zijn zeggen van de bankapp afkomstig was. Het betreft een transactieoverzicht met tijdstippen waarop de “oplichters” probeerden geld over te maken en videobestanden van de “oplichters” die de bankapp bedienden van diezelfde momenten. Uit het desbetreffende proces-verbaal blijkt dat de transacties via de bankapp en de videobeelden beginnen om 15.58 uur en eindigen om 18.32 uur. De tijdstippen van de fictieve transacties komen precies overeen met de tijdstippen waarop de videobeelden zijn gemaakt. De verbalisant heeft op die videobeelden steeds de verdachte en daarnaast in een aantal gevallen de verdachte en de medeverdachte herkend. Op de beelden die zijn gemaakt op de tijdstippen van de transacties zijn geen anderen te zien.

Van de zeven telefoons die in de hotelkamer werden gevonden konden er vijf worden herleid tot de vijf aanwezigen. De verdachte heeft verklaard dat de telefoon met de gebruikersnaam [gebruikersnaam 3] van hem was. De medeverdachte heeft verklaard dat hij een rode iPhone XR had. In de hotelkamer is een rode iPhone XR aangetroffen met de gebruikersnaam shakursphone waarop foto’s van de medeverdachte stonden. Shakur is de voornaam van de medeverdachte. Op deze telefoon was de hierboven bedoelde bankapp geïnstalleerd.

Twee telefoons, namelijk een met de gebruikersnaam [gebruikersnaam 1] en een met gebruikersnaam [gebruikersnaam 2] konden niet onmiddellijk naar de betrokkenen worden herleid. Op de telefoon van [gebruikersnaam 1] is echter wel het chatgesprek met [naam 2] aangetroffen alsmede de bankapp. Uit het chatgesprek blijkt dat het eerste phishing-bericht (‘hoii mam..’) naar [naam 2] is gestuurd om 14.14 uur, de vraag om drie facturen te betalen om 14.50 uur, terwijl [naam 2] om 15.40 uur de inlogcodes en de link met de vindplaats van de bankapp heeft doorgestuurd.

Uit onderzoek naar de historische gegevens van de zeven telefoons is gebleken dat de telefoons van de verdachte en de medeverdachte en de telefoons op naam van [gebruikersnaam 1] en [gebruikersnaam 2] op 24 en 25 augustus 2020 meermalen rond dezelfde tijdstippen dezelfde masten aanstralen in Rotterdam, aanvankelijk in de buurt van de Ameidestraat en vanaf ongeveer 13.30 aan of in de directe omgeving van [straatnaam] . Uit de camerabeelden van het hotel is gebleken dat de verdachte en de medeverdachte om 13.38 uur het [naam hotel] aan [straatnaam] binnenkomen. De telefoons die zijn toe te schrijven aan de drie andere personen die rond 18.30 uur in de hotelkamer werden aangetroffen, bevonden zich op 25 augustus 2020 op diverse plekken in Rotterdam maar in elk geval in de middag van 25 augustus 2020 niet in de buurt van de telefoons van de verdachte en de medeverdachte. De telefoon van een van die andere personen maakt (pas) om 18.12 uur verbinding met een zendmast aan [straatnaam] . Zij worden op dat moment ook door de politieambtenaren op straat voor het hotel gezien, waar zij [naam 1] als televisiepersoonlijkheid hebben herkend en selfies met hem hebben gemaakt. Op de camerabeelden van het hotel is te zien dat zij kort daarna het hotel zijn binnengegaan.

Burgeropsporing

Standpunt van de verdediging

Bij het onderhavige opsporingsonderzoek is gebruik gemaakt van door [naam 1] en zijn medewerkers verzameld bewijsmateriaal. De verdediging heeft zich op het standpunt gesteld dat dit bewijsmateriaal niet bij de bewijsbeslissing mag worden gebruikt aangezien [naam 1] en zijn medewerkers burgers zijn, zij bij het verkrijgen van het bewijsmateriaal strafbare feiten hebben gepleegd, zij inbreuk hebben gemaakt op de persoonlijke levenssfeer van de verdachte en de medeverdachte en hun handelen niet aan een onafhankelijk onderzoek is onderworpen. Verder heeft [naam 1] aangifte gedaan namens [naam 2] maar is niet gebleken dat hij daartoe door [naam 2] is gemachtigd. De verklaring van [naam 1] mag niet bij de bewijsbeslissing worden gebruikt, aldus de verdediging.

Oordeel van de rechtbank

Onder omstandigheden dient bewijsmateriaal dat door burgers is verzameld van gebruik bij de bewijsbeslissing te worden uitgesloten. Dat is het geval als er sprake is van schending van algemene beginselen van een behoorlijke procesorde of veronachtzaming van de processuele rechten van de verdediging. Maar als uitgangspunt heeft te gelden dat bewijsmateriaal dat door burgers is verzameld bij de bewijsbeslissing mag worden gebruikt. Onrechtmatig of strafbaar handelen door die burgers bij het verzamelen van dat bewijsmaterieel doet daar in beginsel niet aan af. Dat laatste is anders als opsporingsambtenaren of ambtenaren van het Openbaar Ministerie enig invloed hebben gehad op de verkrijging van dat bewijsmateriaal (HR 14 januari 2003, ECLI:NL:HR:2003:AE9038). Gesteld noch gebleken is dat politie of Openbaar Ministerie enige invloed op de opsporing van de verdachte door [naam 1] hebben gehad.

Verder is de rechtbank van oordeel, dat [naam 1] en zijn medewerkers met de bankapp de telefoon van [gebruikersnaam 1] zijn binnengedrongen. Dit kan alleen mogelijk onrechtmatig zijn jegens de verdachte en de medeverdachte als zij die telefoon op dat moment in gebruik hebben gehad. De rechtbank is, gelet op de resultaten van het opsporingsonderzoek als beschreven onder 4.2.2 van oordeel dat zij die telefoon inderdaad gedurende het gehele phishing chatgesprek in gebruik hebben gehad, dus ook op het moment dat de bankapp werd geïnstalleerd. Anders gezegd, bewezen is dat zij de bankapp op de telefoon van [gebruikersnaam 1] hebben geïnstalleerd. Daarbij zijn zij onder valse voorwendselen, namelijk: dit is de bankapp van [naam 2] waarmee geld kan worden overgemaakt, overgehaald om de installatie van de app te autoriseren en onder die valse voorwendselen hebben zij toestemming gegeven voor het gebruik van de camera. Aldus zijn [naam 1] en zijn medewerkers ook met het aannemen van een valse hoedanigheid in de telefoon van [gebruikersnaam 1] binnengedrongen. Maar zij hebben dit gedaan nadat de verdachte en de medeverdachte zelf het initiatief hadden genomen om [naam 2] met een nogal evidente poging tot oplichting te benaderen: ‘hoii mam…’, terwijl [naam 2] geen kinderen heeft, terwijl de app pas is doorgestuurd ná de vraag van de verdachte en de medeverdachte om drie facturen te betalen. Niet is gebleken dat [naam 1] en zijn medewerkers verder zijn gegaan dan nodig om de bedriegers aan de kaak te stellen. Of daarmee de wederrechtelijkheid aan hun handelen ontbreekt, kan in het midden blijven. Het gaat erom dat aldus naar het oordeel van de rechtbank geen algemene beginselen van een behoorlijke rechtsorde zijn geschonden en geen processuele rechten van de verdediging zijn veronachtzaamd.

Wat betreft het door de verdediging aangevoerde onafhankelijke onderzoek begrijpt de rechtbank de verdediging zo, dat de burgeropsporing door een onafhankelijke opsporingsinstantie zou moeten worden gecontroleerd alvorens het bewijsmateriaal toelaatbaar is. Maar dit is een eis die het recht zo algemeen geformuleerd niet kent.

Ten slotte is de verklaring van [naam 1] afgelegd ten overstaan van een opsporingsambtenaar. Het bewijsmiddel is het desbetreffende proces-verbaal. De rechtbank kan kennisnemen van dat bewijsmiddel en dit bij de bewijsbeslissing gebruiken. De waardering van de inhoud is aan de rechtbank voorbehouden.

Conclusie

De rechtbank verwerpt het verweer in al zijn onderdelen.

Standpunt van de verdediging

De verdachte ontkent betrokkenheid bij dit feit en hij ontkent dat hij het toestel waarmee het feit is gepleegd in zijn bezit heeft gehad. Omdat overige aanwijzingen voor zijn betrokkenheid ontbreken, dient hij van het onder 2 ten laste gelegde te worden vrijgesproken.

Beoordeling

De aangeefster [naam aangeefster] is op 17 juli 2020 via WhatsApp benaderd met het telefoonnummer eindigend op -[nummer 1] door iemand die zich voordeed als haar dochter. Zij heeft op verzoek van die persoon meerdere geldbedragen overgeschreven terwijl zij dacht dat zij daarmee haar dochter hielp, hetgeen niet zo bleek te zijn.

Het telefoonnummer eindigend op -1523 was op dat moment in gebruik bij één van de telefoons die, zoals hierboven in paragraaf 4.3.1. nader is beschreven, is aangetroffen in de hotelkamer waar onder anderen de verdachte op 25 augustus 2020 is aangehouden, te weten de telefoon van [gebruikersnaam 2] . Daarnaast speelt nog het onder 4.3.2. omschreven gegeven mee dat deze telefoon op 25 augustus 2020 steeds in de buurt heeft verkeerd van de verdachte en de medeverdachte en niet bij de andere drie in de hotelkamer aangetroffen personen. Tijdens de doorzoeking van de (slaap)kamer van de verdachte zijn verder negen simkaarthouders van Lebara-simkaarten aangetroffen. Drie van die simkaarten zijn, net de simkaart van het telefoonnummer eindigend op - [nummer 1] , gebruikt in de telefoon van [gebruikersnaam 2] en één van die negen simkaarten is gebruikt in de mobiele telefoon van de verdachte. De verdachte heeft in zijn verhoor bij de politie verklaard dat alleen zijn eigen spullen in de kamer hebben gelegen.

De rechtbank is gelet op bovenstaande feiten en omstandigheden, in onderlinge samenhang bezien, van oordeel dat het niet anders kan zijn dan dat de verdachte de telefoon van [gebruikersnaam 2] in gebruik had en dus het onder 2 ten laste gelegde heeft gepleegd. Bij deze omstandigheden mag van de verdachte verwacht worden dat hij een verklaring aflegt over (het gebruik van) die telefoon. Nu die verklaring is uitgebleven, komt de rechtbank op grond van het voorgaande tot een veroordeling ten aanzien van het onder 2 ten laste gelegde.

Conclusie

Het onder 2 ten laste gelegde kan wettig en overtuigend worden bewezen.

Standpunt officier van justitie

Alle goederen die in de tenlastelegging zijn vermeld, zijn aangetroffen in de hotelkamer of in de slaapkamer van de verdachte. De verdachte heeft de goederen die in de hotelkamer zijn aangetroffen en die van hem kunnen zijn, aangevinkt op foto’s in zijn politieverhoren. De verdachte heeft pas op zitting verklaard dat hij de goederen ofwel heeft gekregen ofwel heeft gekocht van geld dat hij van zijn familie en vrienden voor zijn verjaardag heeft gekregen. Die verklaring is te laat afgelegd en onvoldoende verifieerbaar.

Beoordeling

De rechtbank moet vaststellen dat de aangetroffen goederen niet direct aan een onderliggend verwervingsdelict zijn te koppelen. Evenmin is er – zoals te doen gebruikelijk bij een verdenking van witwassen – onderzoek gedaan naar de inkomens- en vermogenspositie van de verdachte. De verklaring van de verdachte, dat hij de goederen of het geld waarmee hij de goederen heeft gekocht, van familie en vrienden heeft gekregen, is niet zonder meer onaannemelijk. Hierbij is ook relevant dat er weliswaar enkele dure kledingstukken en schoenen zijn aangetroffen, maar ook spullen met een gemiddelde waarde of slechts een bon van een tas, terwijl niet is vastgesteld dat de verdachte die tas heeft betaald. Gelet op het voorgaande kan het ten laste gelegde niet worden bewezen.

Conclusie

Het onder 4 ten laste gelegde kan niet wettig en overtuigend worden bewezen. De verdachte zal daarvan worden vrijgesproken.