Uitspraken

Zoals het College van Beroep voor het bedrijfsleven (CBb) heeft overwogen in onder meer ECLI:NL:CBB:2021:477 mag een bestuursorgaan in beginsel uitgaan van de bevindingen in een rapport van bevindingen, indien de controle is verricht en het rapport is opgemaakt door hiertoe bevoegde toezichthouders en het rapport zelf geen grond biedt om aan de juistheid van de bevindingen te twijfelen. Een toezichthouder wordt geacht te beschikken over de benodigde expertise om het wettelijk geregelde toezicht te houden. Aan de bevindingen van een toezichthouder van de NVWA kan daarom niet lichtvaardig worden voorbijgegaan. Indien de bevindingen worden betwist, zal moeten worden onderzocht of er, gelet op de aard en inhoud van die betwisting, grond bestaat voor zodanige twijfel aan die bevindingen dat deze niet of niet volledig aan de vaststelling van de overtreding ten grondslag kunnen worden gelegd. Daarbij zal doorgaans van belang zijn de wijze waarop de bedoelde waarnemingen in het rapport zijn weergegeven en onderbouwd, alsmede de aard van de waarneming en daarbij in het bijzonder in welke mate die waarneming waarderende elementen kent, aldus het CBb.

Verweerder stelt terecht dat eiseres daardoor de dieren vermijdbaar lijden heeft berokkend. Eiseres stelt dat zij alle juiste handelingen in het slachtproces heeft verricht maar duidelijk is dat een schaap en een geit nog tekenen van bewustzijn vertoonden terwijl de halsslagaders al waren aangesneden. Dat dit onvermijdelijk zou zijn kan niet worden gevolgd. Op grond van artikel 4, eerste lid, van Verordening 1099/2009 mogen dieren uitsluitend worden gedood nadat zij zijn bedwelmd. Het is dus aan eiseres om te controleren of een dier buiten bewustzijn is voordat het wordt gedood. Kennelijk is in deze gevallen die controle niet (goed) uitgevoerd dan wel is daarop geen adequate actie ondernomen. Pas nadat de toezichthouders de medewerker op het schaap en de geit wezen, werd door die medewerker actie ondernomen.

Naar het oordeel van de rechtbank heeft verweerder dus terecht vastgesteld dat eiseres de beboetbare feiten genoemd onder 2.2.1. en 3.2. heeft begaan en dat de overtredingen haar kunnen worden verweten.

In het rapport van bevindingen van 22 mei 2018 staat dat de snijder, nadat de toezichthouder hem op de geit met tekenen van bewustzijn attendeerde, nogmaals de keel van de geit doorsneed in dezelfde wond en met de hand eventuele bloedproppen weghaalde uit de wond. Dit is door eiseres niet betwist. Volgens de toezichthouder is de geit door deze handelingen ernstig lijden berokkend. Toen bleek dat een geit nog tekenen van bewustzijn vertoonde heeft de snijder dus niet besloten de geit (opnieuw) te bedwelmen maar bij het (bij bewustzijnde) dier nogmaals in de wond te snijden en de wond aan te raken. Terecht stelt verweerder dat dit getuigt van onbekwaam handelen. Daaraan kan niet afdoen dat de snijder wel over het vereiste certificaat beschikt. Naar het oordeel van de rechtbank heeft verweerder dus ook terecht vastgesteld dat eiseres het beboetbaar feit genoemd onder 2.2.2. heeft begaan en dat de overtreding haar kan worden verweten.

Op grond van het Specifiek interventiebeleid doden van gehouden dieren gelezen in combinatie met het Algemeen interventiebeleid mocht verweerder pas een boete opleggen voor de beboetbare feiten onder 2.2.1. en 3.2. na een eerdere waarschuwing en voor het beboetbare feit onder 2.2.2 na twee eerdere waarschuwingen. Eiseres betwist de twee eerdere waarschuwingen waarnaar verweerder in dit kader heeft verwezen. Volgens vaste jurisprudentie5 kan tegen de waarschuwingen als hier aan de orde op zichzelf geen rechtsmiddel worden aangewend maar kan in een procedure tegen een nadien genomen handhavingsbesluit (waarin een nadelig gevolg aan de eerdere waarschuwing wordt verbonden) alsnog aan de orde worden gesteld of de eerdere waarschuwing terecht is gegeven.

De rechtbank volgt eiseres niet in haar stelling dat zij zich vanwege het tijdsverloop sinds de gedane constateringen niet zou kunnen verweren. Weliswaar zijn de constateringen enige jaren geleden gedaan, maar eiseres is hiervan al veel eerder op de hoogte gebracht dan in deze beroepsprocedure. Zij heeft namelijk één dan wel vier maanden na de constateringen het rapport van bevindingen ontvangen en uit de rapporten blijkt ook dat de toezichthouders ter plekke een medewerker van eiseres op de hoogte hebben gebracht van de bevindingen. Verder bevatten de rapporten van bevindingen naar het oordeel van de rechtbank voldoende informatie om de overtredingen te kunnen vaststellen.

In het rapport van 15 juni 2017 staat beschreven dat er meerdere dieren in de fixatieapparatuur werden geplaatst terwijl de met verbloeding belaste persoon alleen het voorste dier kon verbloeden. Verweerder heeft daaruit terecht geconcludeerd dat eiseres er niet voor heeft gezorgd dat de dieren pas in fixatieapparatuur werden geplaatst op het moment dat de met bedwelming of verbloeding belaste persoon gereed is om het dier zo snel mogelijk te bedwelmen of verbloeden, zoals in artikel 9, derde lid, van Verordening 1099/2009 is voorgeschreven. Er was sprake van onbedwelmde slacht en eiseres heeft erop gewezen dat daarbij de kop van een schaap handmatig door de met verbloeding belaste persoon werd gefixeerd totdat het niet meer bij bewustzijn is, zoals is toegestaan in de werkinstructie van de NVWA6. De toezichthouder heeft op de zitting van 23 november 2022 onbetwist gesteld dat het bij onbedwelmde slacht tenminste 30 seconden duurt tot een schaap na de halssnede het bewustzijn verliest. Er zaten in dit geval meerdere schapen in de fixatie terwijl de met verbloeding belaste persoon een aangesneden schaap nog tenminste 30 seconden heeft moeten vasthouden. Daardoor was deze persoon niet gereed om de andere schapen die in de fixatie zaten zo snel mogelijk te verbloeden; zo moet het tweede in de fixatie aanwezige schaap door deze handelwijze meer dan een minuut in de fixatie hebben gewacht voordat het kon worden aangesneden. Dat betekent, naar het oordeel van de rechtbank, dat dat niet zo snel mogelijk kon worden gedaan. Daarbij merkt de rechtbank op dat het hierbij gaat om een beoordeling van het specifieke geval en niet om een oordeel over het aantal dieren dat in het algemeen in de fixatie mag worden geplaatst. Zo is op de zitting door de toezichthouder ook toegelicht dat bij bedwelmde slacht de wachttijd in de fixatie bij twee schapen maximaal 10 seconden is. Door de handelwijze van eiseres hebben de schapen in de fixatie zo lang moeten wachten dat moet worden geoordeeld dat zij daarin zijn geplaatst toen de met verbloeding belaste persoon nog niet gereed was om de schapen zo snel mogelijk te verbloeden en dat eiseres dus de overtreding heeft begaan. Voor vaststelling van deze overtreding is niet van belang wat eiseres verder nog heeft aangevoerd over het spartelen van de dieren, de verhoogde ademhaling en de kopfixatie. Daar gaat de rechtbank dus verder niet meer op in.

In het rapport van 3 juli 2017 staat onder meer dat de toezichthouder zag dat de met de halssnede belaste persoon tevens de persoon was die de handmatige fixatie uitvoerde. Eiseres wijst erop dat er meerdere personen bij het proces van doden betrokken waren, maar dat doet niet af aan de waarneming van de toezichthouder dat de dezelfde persoon belast was met de halssnede én de fixatie. In artikel 5.9, eerste lid, van het Besluit houders van dieren stond destijds dat het toebrengen van de halssnede gebeurt met een vlijmscherp mes door een persoon die niet tevens belast is met het fixeren van de dieren. Verweerder heeft gelet op de waarnemingen van de toezichthouder in het rapport van bevindingen terecht geconcludeerd dat eiseres dit voorschrift heeft overtreden.

Verweerder heeft dus terecht beide overtredingen vastgesteld en eiseres daarvoor een waarschuwing gegeven. Voor eiseres had redelijkerwijs ook duidelijk moeten zijn dat de brief van 2 november 2017 zowel een voornemen bevatte om eiseres een boete op te leggen voor twee beboetbare feiten als een schriftelijke waarschuwing voor een derde feit. Dit volgt duidelijk uit de tekst en opbouw van de brief. Ook in de door eiseres genoemde uitspraak van 6 juni 2019 wordt alleen de boete en de twee beboetbare feiten waarvoor de boete is opgelegd besproken; het voornemen waar de waarschuwing deel van uitmaakte lag ook niet ter beoordeling voor. Eiseres had dus redelijkerwijs duidelijk moeten zijn dat de gegrondverklaring van het beroep niet tevens zag op de gegeven waarschuwing.

In overeenstemming met zijn interventiebeleid heeft verweerder vanwege de terecht gegeven eerdere waarschuwingen aan eiseres in de primaire besluiten I en II boetes mogen opleggen. Dat de waarschuwingen zijn gegeven voor andere feiten en slachtwijze dan waar de boetes op zien, maakt in dit geval geen verschil. Op grond van het Algemeen interventiebeleid van verweerder is sprake van een herhaalde overtreding als opnieuw een overtreding wordt begaan van wetgeving binnen hetzelfde toezichtdomein en dat is hier het geval.

De rechtbank overweegt dat de wetgever reeds een afweging heeft gemaakt welke boete bij een bepaalde overtreding evenredig moet worden geacht. Het met Verordening 1099/2009 gediende doel, het waarborgen van dierenwelzijn, staat voorop. Op grond van de Bijlage bij de Regeling handhaving en overige zaken Wet dieren is de boete bij deze overtredingen € 2.500. De rechtbank vindt dit als zodanig niet onredelijk. Verder heeft eiseres niet aannemelijk gemaakt dat sprake was van een gelijk geval als in de uitspraak waarnaar zij verwijst. Overigens ging het in die uitspraak om overtredingen die in 2016 zijn vastgesteld en begin 2016 was in de Regeling handhaving en overige zaken voor deze overtreding de boete vastgesteld op € 1.500,-. De overtredingen van eiseres zijn nadien begaan. Dat het in beide zaken om slechts één dier gaat vindt de rechtbank geen reden voor matiging, er mag immers geen enkel dier lijden worden berokkend. Verweerder heeft bovendien terecht geen samenloop aangenomen in 21/432. Het gaat om losstaande handelingen die ook afzonderlijk van elkaar kunnen worden begaan. De rechtbank vindt de opgelegde boetes evenredig en is niet gebleken van bijzondere omstandigheden op grond waarvan verweerder het boetebedrag had moeten matigen.